Аязбай м. Д., Имандосов а. Т., Семернин а. Н. Жолаушылар тасымалын жобалау

Зерттеу материалдарының анализі жолаушылар тасымалдарын жоспарлау мен ұйымдастыру кезінде ойдағыдай пайдалануға жолаушыағымдарының өзгеруі мен қалыптасуының анықталған заңдылықтары бар екенін қалыптасуының пайымдауға негіз береді[2].

Жолаушыағымдарының өзгеру заңдылықтарын жолаушы тасымалдарының әртүрлі бойынша және жеке автобус желілері бойынша зерттеу мен анықтау қажет.

Жолаушыағымдарының өзгеру заңдылықтарын зерттеу мен оны пайдалану, автобустар жұмысын желідер бойынша жоспарлауды негізді жүргізумен оларды пайдаланудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

Жолаушы көлігінде желідер бойынша жоспарлар жасау кезінде, жолаушыағымдарының тәуліктің сағаттары, желінің ұзындығы, аптаның күндері және жылдың айлары бойынша өзгеруін есепке алады.

Жолаушыағымдарының өзгеруі туралы нақты мәліметтер алу үшін, тұрғындар арасында әр түрлі зерттеулер жүргізіледі және бұл кезде тұрғындарға көліктің қызмет көрсету деңгейі мен көліктің қажеттіліктерді зерттеу міндеттері қойылады. Көліктің қызмет көрсету деңгейін зерттеу кезінде тарайды, өйткені олар жолаушылар тасымалын ұйымдастыру мен жоспарлау талаптарына сәйкес, ал оларды өткізуге еңбек және материал шығындары аз кетеді.

Жолаушыағымдарын зерттеудің кеңінен тараған әдістері: сауалнамалы; талонды; кестелі; визуалды және автоматтық болып табылады.

Жолаушыағымдарын зерттеудің қолданылатын әдістерін қажетті мәліметті алу әдісінен байланысты шартты түрде үш топқа бөлуге болады:

• 
  бірінші топқа, қозғалмалы құрамда немесе сыртында болатын есепшілер мен автобустағы тасымалданатын жолаушылар санын санауға негізделген әдістер жатады (сауалнамалы, талонды, таблицалы және визуалды әдістер). Бұл топқа жолаушыағымдарын зерттеудің билетті әдісін де жатқызуға болады, өйткені ол да кондукторлармен тасымалданған жолаушылар санын есептеуге негізделген, тек қана мәлімет беруші жолаушы емес, автобустарда уақытша орнатылған автоматикалық құралдар көмегімен жұмыс жасайтын автобустар;
  
• 
  екінші топқа, желідерде жолаушыағымдарының өзгеруі мен мәні туралы қажетті мәліметтер алу әдістері жатады;
  
• 
  үшінші топқа, жолаушыағымдарының мүмкін болу мәндерін жобалаудың барлық аналитикалық әдістерін жатқызуға болады. Бұған аналитикалық теориясы мен математикалық статистикаларды пайдалануға негізделген әртүрлі есептеу әдістері жатады. Бұл әдістер үшін мәліметтердің алғашқы көзі болып, тұрғындарын орналасуы мен сандары туралы есеп мәліметтері, тұрғындардың қозғалыс мүмкіндігі, көлік кәсіпорындарының есеп мәліметтері және тұрғындарды сұрау (сауалнама) нәтижелер жолаушыларға қызмет етеді[3].
  

2.1-кесте

№41 желідегі тәуліктің сағаттары бойынша жолаушы ағымдарының өзгеруі

Сонымен қатар бұл жерде №41 желіге сәйкес желілерді ескердік. Мысалы 15, 26 желілері және № 40,51 желілер.

Зерттеудің нәтижелері 2.1-2.5 кестелерде келтірілген.



Сурет 2.1-Апта күндері бойынша жолаушылар ағымының өзгеру диаграммасы