АЯЗБАЙ М. Д., ИМАНДОСОВ А.Т., СЕМЕРНИН А.Н.
ЖОЛАУШЫЛАР ТАСЫМАЛЫН ЖОБАЛАУ
(Оқу құралы)
АЛМАТЫ 2016
ӘОЖ 656.13.072 (075.8) КБЖ 26.343.1 – 08(Я7) А99
Аязбай М. Д., Имандосов А.Т., Семернин А.Н.
Жолаушылар тасымалын жобалау: Оқу құралы. Алматы: Отан, 2016 -158 б.
ISBN 978-601-7796-03-7
Пікір жазғандар:
Қойбақов С.М. – техника ғылымдарының докторы, профессор, М.Х.Дулати атындағы ТарМУ ғылыми жұмыстарының проректоры
Мырзашев С.М. – техника ғылымдарының докторы, профессор, М.Х.Дулати атындағы ТарМУ «Мұнай-газ және механика» факультетінің деканы
Оқу құралында қоғамдық жолаушы тасымалдау көлігі, жолаушы көлігінің жылжымалы құрамы, тұрғындардың көлікпен жылжығыштығы, жолаушы ағыны, жолаушы тасымалдаудың желілік технологиясының негіздері, жеке автомобильмен тасымалдау процесінің техникалық пайдалану көрсеткіштері, жылжымалы құрамның паркін пайдалану көрсеткіштері, желідегі қозғалыс уақытын нормалау, жолаушы көлігінің желідегі қозғалыс кестесі қарастырылып, мысалдар келтірілген.
Оқу құралын студенттердің өзіндік жұмысында, сонымен қатар жлаушылар тасымалының курстық және дипломдық жобалауында әдістемелік нұсқау ретінде пайдалануына болады.
Оқу құралы «Көлік, көлік техникасы және технологиялар» мамандығы студенттеріне арналған.
КБЖ 26.343.1 – 08(Я7)
М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің «Мұнай-газ және механика» кеңесінде қарастырылып, баспаға ұсынылған.
«Жолаушылар тасымалын жобалау» оқу құралы «Көлік құралдарымен жолаушылар тасымалдау негіздері» пәні бойынша студенттердің өзіндік жұмысына әдістемелік құрал ретінде «Көлік техникасы және технологиялар» кафедрасының отырысында талқыланып, бекітілген.
«Жолаушылар тасымалын жобалау» оқу құралы «Мұнай-газ және механика» факультетінің ғылыми-әдістемелік бюросында талқыланып, бекітілген.
ISBN 978-601-7796-03-7
©Аязбай М. Д., Имандосов А.Т., Семернин А.Н.
© Алматы, «Отан», 2016
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
ҚАБЫЛДАНҒАН БЕЛГІЛЕУЛЕР 7
КӨРСЕТКІШТЕРДІ АНЫҚТАУҒА ҚАЖЕТТІ ФОРМУЛАЛАР 10
І КӨЛІКПЕН ЖОЛАУШЫЛАР ТАСЫМАЛЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ 13
ТҰРҒЫНДАРДЫҢ КӨЛІКПЕН ЖЫЛЖЫҒЫШТЫҒЫ 13
Тұрғындардың қозғалуы және қозғалу түрлері 13
Тұрғындардың көлікпен жылжығыштығы. 14
Тұрғындардың жылжығыштығының шарттары. 16
Көлік торабының тығыздығы. 17
ЖОЛАУШЫ АҒЫНЫ 19
Жолаушы ағыны туралы жалпы түсінік 19
Жолаушы ағынының динамикасы. 20
Қала маңы және қала аралық желілердегі жолаушы ағыны сипаты. 23
Жолаушы ағынын зерттеу әдістері 23
Желілердің жылжымалы құрамын таңдау 26
ҚОҒАМДЫҚ ЖОЛАУШЫ ТАСЫМАЛДАУ КӨЛІГІ 33
Қалалық жолаушы тасымалдау көлігінің даму кезеңдері 33
Жолаушы тасымалдау көлігінің түрлері 34
Автомобильмен жолаушы тасымалдаудың жіктелуі 35
ЖОЛАУШЫ КӨЛІГІНІҢ ЖЫЛЖЫМАЛЫ ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ ПАРКІ 36
Автомобильдердің көліктік жіктелуі 36
Автомобильдердің техникалық пайдалану сапасы және оларға қойыла
талаптар. 38
Автомобилдерді пайдаланудың тиімділігі 42
Жылжымалы құрамның паркі 43
Парктегі жылжымалы құрамның саны. 44
Парктің техникалық дайындық коэффициенті 46
Парктің орташа жолаушы сыйымдылығы. 47
Жылжымалы құрамның пайдаланудағы автомобиль-сағаты. 48
Парктің өнімділігі 48
ЖОЛАУШЫ ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ЖЕЛІЛІК ТЕХНОЛОГИЯСЫ НЕГІЗДЕРІ 53
Желілік технология туралы түсінік 53
Жолаушылар жылжуының технологиялық сұлбалары. 54
Желілердің жіктелуі 55
ТАСЫМАЛДАУДЫҢ ТЕХНИКАЛЫҚ ПАЙДАЛАНУ КӨРСЕТКІШТЕ 59
Техникалық пайдалану көрсеткіштерінің түрлері 59
Жылжымалы құрамның жүрісі және оны пайдалану 59
Жолаушының көліктегі жүру қашықтығы. 60
Жылжымалы құрамның жұмыс уақыты. 61
Жолаушы көлігінің қозғалыс интервалы мен жиілігі 62
Жылжымалы құрамның орташа жылдамдықтары. 62
Жолаушылардың ауысымдық коэффициенті 64
Жылжымалы құрамның сыйымдылығын пайдалану коэффициенті 65
Жылжымалы құрамның өнімділігі 66
ЖЕЛІДЕГІ ҚОЗҒАЛЫС УАҚЫТЫН НОРМАЛАУ. 90
Қозғалыс уақыты мен қозғалыс жылдамдығын нормалау 90
Рейстегі уақыт шығынына әсер етуші факторлар. 90
Уақыт шығынын анықтаудың хронометраждық әдісі 91
Рейстің нормативтік уақытын есептеу 91
ЖОЛАУШЫ КӨЛІГІНІҢ ЖЕЛІДЕГІ ҚОЗҒАЛЫСЫН РЕТТЕУ 93
Қозғалыс кестесінің түрлері 93
Қозғалысты диспетчерлік реттеу 94
Желідегі қозғалыстың реттелгендік көрсеткіші 96
Қозғалысты реттеу жолдары мен әдістері 96
ЖОЛАУШЫЛАР ТАСЫМАЛЫН ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ 100 НЕГІЗДЕУ..........................................................................................
Автобустарды пайдаланудың өндірістік бағдарламасын анықтау 100
Жолаушылар тасымалының өзіндік құнымен автобустарды пайдалан шығындарын анықтау.......................................................................................
Қозғалмалы құрамның техникалық қызметі мен ағымды жөндеуіне кететін шығындар..............................................................................................
101
104
Жобаның техникалық- экономикалық көрсеткіштері 106
ІІ ЖЕЛІМЕН ЖОЛАУШЫЛАР ТАСЫМАЛЫН ЖОБАЛАУ. 108
Кәсіпорынның жолаушылар тасымалдау қызметінің сипаттамасы. 108
Кәсіпорын мен желінің сипаттамасы. 108
Кәсіпорынның көліктік жолаушылар тасымалдау қызметі 109
Зерттелетін желінің сипаттамасы. 110
Жобаның мақсаты мен мәселелері 113
Қорытынды және ұсыныстар. 114
ЖОЛАУШЫЛАР ТАСЫМАЛЫН ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҰЙЫМДАСТЫ 115
2.1Жолаушылар ағымдарын зерттеу 115
2.2. Жылжымалы құрамды таңдау 123
ЖЕЛІДЕГІ АВТОБУСТАРДЫ ПАЙДАЛАНУ КӨРСЕТКІШТЕРІ 126
Көрсеткіш түрлері 126
Жобаға дейінгі тасымалдаудың негізгі техникалық көрсетіштер… 126
Жоба бойынша тасымалды ұйымдастыру кезіндегі техникалық пайда көрсеткіштерін есептеу.....................................................................................
127
Желідегі автобустардың қозғалыс кестесі 135
Желіні тарификациялау және төлемдерді жинауды ұйымдастыру 136
Желідегі автобустар қозғалысын диспечерлі бақылау және реттеу 136
Жүргізушілердің қажетті санын анықтау 139
ЖОЛ ҚОЗҒАЛЫСЫН ҰЙЫМДАСТЫРУ БОЙЫНША ШАРАЛАР 141
Желідегі жолаушы көлігінің мәні мен маңызы. 141
Аялдама пунктының өткізу мүмкіншілігі 142
Аялдама пунктарын орналастыру 143
ЖОЛАУШЫЛАР ТАСЫМАЛЫН ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ 146 НЕГІЗДЕУ...........................................................................................................
Автобустарды пайдаланудың өндірістік бағдарламасын анықтау 146
Өндірістік бағдарламаның жобалық көрсеткіштері 147
Жолаушылар тасымалының өзіндік құнымен автобустарды пайдалан шығындарын анықтау........................................................................................
Қозғалмалы құрамның техникалық қызметі мен ағымды жөндеуіне кететін шығындар..............................................................................................
148
151
Жобаның техникалық- экономикалық көрсеткіштері 153
ЖОБАҒА ҚОРЫТЫНДЫ 156
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 157
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда экономиканың барлық саласында көлік құралдары қолданылады. Жолаушы тасымалдау көлігі экономиканың дамуына тікелей әсер етеді. Жолаушы көлігі шаруашылықтың маңызды саласының бірі болып табылады. Тұрғындардың көпшілігі жекеменшік көлікті де қоғамдық көлікті де қатар пайдаланатын болғандықтан, олардың тасымалдауға деген сұранысын сапалы және дер кезінде қанағаттандыру мәселесі – тек қана тасымалдау мәселесі болып қалмастан, оның шеңберінен шығып, әлеметтік мәселеге айналады; сөйтіп, тұрғындардың оларға көрсетілген тасымалдау қызметінің сапасына деген көзқарасын ғана емес, халықтың аймақтағы және бүкіл мемлекетіміздегі жүріп жатқан үрдістерге деген көзарасын да анықтайды.
Көлікпен жолаушы тасымалдау саласының мамандары, олардың орталық және аймақтық басқару органдары күштерін біріктіріп, автокөлікпен тасымалдау кешенінің жұмысын жетілдіруге бағыттауы тиіс. Қалалық жолаушы тасымалын ұйымдастырушы маман өз саласының негізгі мәселелері туралы, яғни: заманауи қалалық жолаушы көлігінің негізгі түрлері және олардың тиімді қолдану өрісі туралы; елді мекендердің көліктік инфрақұрылымының ерекшеліктері туралы; желілік жүйені жасаудың процедуралары туралы; жылжымалы құрамды пайдаланудың көрсеткіштері және оның маршрут бойынша қозғалысын ұйымдастыру туралы білімге ие болуы тиіс. Осы мәселелер оқу құралының тиісті тарауларында қарастырылады[1].
Жолаушы тасымалдаудың әлеуметтік маңызы өте зор болған қала және елді мекендердің көпшілігінде жолаушы тасымалдайтын көліктің бірден-бір түрі тек қана автобус болып табылады. Қалалық жолаушы тасымалын ұйымдастыру саласындағы теориялық ережелер қала маңындағы және қала аралық автомобильмен жолаушы тасымалын ұйымдастыруда негіз болып табылады.
Пәннің мақсаты жолаушылар тасымалдаушы автомобиль көліктерін пайдалану және басқару; жолаушылар ағымын жасақтау, оны анықтау және зерттеу әдістері; қалада және қала маңындағы аудандарда тиімді маршруттар жүйесін жасақтау; жолаушылар тасымалдаушы автокөлік құралдарының түрлері мен техникалық-пайдалану сипаттамаларынан білімгерлерге білім беру. Пәннің мәселелеріне қалалардың, қала маңындағы және ауылдық жерлердің тұрғындарына көлікпен тасымалдау бойынша қызмет көрсетуді дамыту және жетілдіру, сонымен қатар автомобиль көлігін пайдалану бойынша
кең ауқымды мамандарды дайындау[4].
ҚАБЫЛДАНҒАН БЕЛГІЛЕУЛЕР
Достарыңызбен бөлісу: |