Атты VII халықаралық Ғылыми-əдістемелік конференция жəне қазақ психологиялық ҚОҒамының І қҰрылтай съезінің

165 

«Кластерлік  жүйе:  мұғалімдердің  дамуына  арналған  инновациялық  желілер» (Кейптаун 

университеті (University of Cape Town-Dr. Gideon Nomdo)- бұл  зерттеуде  Оңтүстік  Африка 

жағдайындағы  оқытушылардың  біліктілігін  көтеру  үшін  инновациялық  желілердің  кластерлік 

жүйесіне арналады.  

 Зерттеу  көрсеткендей  мұғалімдерді  дамыту  бағдарламалары  қанағаттандырлықсыз  болып  отыр, 

себебі  ол  бағдарламалар  зерттеулерге  негізделмеген,  сондықтанда  күтілген  нəтижені  бермеген. 

Осыған  байланысты  бұл  зерттеу  инновацияларға  негізделген  кластерлік  жүйені  тиімді  қолдану 

мұғалімдерді дамытуда көп сəттілік əкелегенін көрсетеді. 

«Білім  беру  саласындағы  лидерлер  жəне  инновациялық  бағдарламаларға  қатысуға  бағытталған 

мұғалімдердің  мотивациясы» -(Греция,  Аристотель  атындағы  университет,  Салоники  қаласы, 

профессор  Георгиос  Глезос)-  зерттеуде  инновациялық  бакғдарламар  білім  алу  ретінде  жоо  мен 

оқытушылардың  кəсіби  деңгейлерін  жақсартуға  əсер  ететіні  баяндалады.  Зерттеу  мотивация 

теориясына  сүйеніп,  түсіну  процесі  негізінде  мінез-құлықты  түсіну,  жұмыстың  тиімділігін  түсіну 

арқылы өзін жетілдіру идеясына негізделеді. Ұлттық саясат лидерлерді қолдау арқылы инновациялық 

іс-əрекетті дамытудың тəсілі ретінде қарастырылады. 

 «Білім  беру  технологияларын  қолдануға  мұғалімдердің  қатынасы  жəне  жеке  бастық 

инновациялану» (Нанкин инфорациялық ғылымдар мен технологиялар университеті, профессор Тан 

Сьяофэн,  Қытай)-  зерттеуде  мұғалімдердің  инновацияларға  қатынасын  олардың  өздерінің  жеке 

бастық инновациялануымен арақатысты қарастырады. Инновациялардың психологиялық тиімділігін 

негіздейді. 

 Сингапур 2015 жылы ақпан айында болған 4 -халық аралық (4

nd

 Annual International Conference on 

Cognitive and Behavioral Psychology (CBP 2015) – 9 – 10 February 2015, Singapore )– когнитивті жəне 

бихевиоралды  психология  атты  конференция  жұмысына  катыстып,  көптеген  тəжірибелер  жинадық, 

инновациялардың мəселелері көп айтылады. 

 Атап  айтқанда  «Оқыту  процесіне  катысты  оқу  бағдарламаларын  жетілдірудегі SWOT анализ 

жүргізу» деген зерттеуде (авторы Бетси Орр-Австралия), мұғалімдер қолданатын оқу бағдарламасын 

талдап, оның əлсіз жəне күшті жақтарын зерттеп, оқу бағдарламасын соған қатысты талдап, бизнес-

білім беру, оқушыларды бағалау, инновацияларды тиімді қолдану мəселесін көтереді. 

«Финляндиядағы оқыту мəдениеті жəне информациялық жəне коммуникациялық технологиялар» 

атты  зерттеуде  (Яакко  Панула,  Юваскюле  университеті- University of Juvaskyala) Финляндияда 

қолданылатын  ұлттық  білім  берудің  стратегиялық  саясатын  суреттеп,  жаңа  оқу  бағдарламалары 

бірлескен оқытуға байланысты карастырады жəне Фиинляндия үкіметінің осы зерттеуге байланысты 

жобаларды  қаржыландырғаны  жəне  дуалды  оқыту  мəселесіне  қатысты  арнайы  жобалар 

қаржыландырылған,  оқытудағы  мəдениет  мəселесі  арқылы  студенттердің  өзіндік  жұмыстарды 

орындаудағы творчестволық қатынастарын зерттейді. 

 «Азия мен Сингапурда жаңа оқу технологияларын бағалау» (Анита Лундберг, Маргарет Картер, 

Сингапур  ұлттық  университеті (NUS) өте  қарқынды  дамып  жатқан  бəсекеге  қабілетті  қоғамда 

компьютерлік  білім  беру  негізгі  инструмент  болып  отыр.  Қазіргі  жаңа  технологиялар  студенттерге 

жəне педагогтарға қандай стресстер тудыруда оны шешудің жолы қандай сол сұрақтарды қамтиды, 

оқытудың творчествосы мен өнімділігін көтеруде экономикалық тиімді болатынын талдайды.  

 «Жоғарғы  білім  берудегі  оқу  үлгерімінің  прогностикалық  факторлары» (Эмиля  Мартинс-Порту 

Университеті,  Португалия).  Білім  беру  концепциясы  екі  жақты  процеске  көп  байланысты,  оқу 

үлгеріміндегі «сəттілік» жəне «құлау» проблемалары қаралады. Зерттеуде жоғарғы білім берудегі оқу 

үлгерімінің  кейбір  предикторларын  табуды  максат  етіп  қойған  жəне  оны  индивидуалды ( оқу 

үлгерімінің  əлеуметтік,  демографиялық,  танымдық),  академиялық  жəне  институционалды 

аспектілерін ескеріп зерттеген.  

Сидней  университетінде  болып  көптеген  ақпараттар  мен  тəжірибелер  жинақтадым.  Сидней 

университеті  əлемнің  ең  үздік  университеттерінің  бірі.  Бұл  университетті  жұмыс  берушілер  мен 

оқытушылардың  өте  жоғарғы  рейтингісі  үшін  мойындайды.  Əлемдік 50 топ  университеттерінің 

ішінде (QSхалыкаралықрейтингісін қоса есептегенде) 25 орынға ие болып отыр. 

Сидней  университетінің  ең  үздіктер  қатарында  болуы  зерттеулері  өте  жоғарғы  деңгейде 

болуымен  байланысты  болып  отыр,  Австралиядағы  барлық  университеттердің  көшбасшысы, 2017 

жылғы CWTS Лейден рейтингі бойынша əлемде 29 орынды иеленді. 

Сидней  университетінде  танысқан  жəне  қызықтырған  зерттеулер,  қазақстандық  ғалымдарға  да 

үлкен  тəжірибелер  бере  алатынына  сенімдімін,  сондықтанда  сол  зерттеулерге  қысқаша  тоқталсам 

деймін. Шет елдік университет ғалымдары өз зерттеулерін үнемі өндірістен жəне əртүрлі əлеуметтік 

институттардан  келген  тапсырыстармен  ара  қатыстырып  жүргізеді.  Қиын  мінез-құлықты  балаларға 

166 

қатысты  тəрбиелеудің  ең  үздік  бағдарламасын  жүзеге  асыруға  зерттеушілер  іздестіріп,  сол 

зерттеулерді қаржыландырған.  

 Осы  тапсырысқа  орай  Сидней  университетінің  ғалымдары  мінез-құлқында  қиындықтары  бар 

балаларға,  яғни  күрделі  мінез-құлықты  түзетуге  арналған  ақысыз  бағдарлама  жасап  жаңа 

қаржыландыруға  ие  болған.  Бұл  бағдарлама  мінез-құлықтарында  үнемі  мəселелері  бар  балаларға 

генетикалық  деңгейде  əсер  етуге  бола  ма  деген  бағытта  жұмыс  жасап,  бағдарламаны  «Мінез-

құлықтары  күрделі  (проблемный)  балаларға  генетикалық  əсер  етуді  қалыптастыра  аламыз  ба»  деп 

атады.  

 Баланың мінез-құлқын зерттейтін зерттеу клиникасының директоры, профессор Марк Дэддстың 

жетекшілігімен  зерттеу  тобы  мен  бағдарламаны  жасаушылар  денсаулық  жəне  медициналық 

зерттеулердің Ұлттық кеңесінен 846 000 АҚШ доллары көлемінде қаржы алған. 

 Зерттеушілер  балаларының  мінез-құлқында  мəселелер  бар  Сидней  қаласының  барлық 

аудандарының  ата-аналарын  зерттеуге  сыналушы  ретінде  қатысуға  шақырып,  олар 10 апталық 

зерттеуден  өткізген.  Ата-аналар  өздері  қалауымен  тапсырыс  беріп,  клиникада  өздері  адын  ала 

əңгімелесуден өтеді, аптасына бір рет бір сағаттық сеансқа қатысуға баланы алып келеді. 

Зерттеушілер  екі  жəне  сегіз  жасар  балалардың  мінез-құлқындағы  мəселелер,  яғни  агрессия  мен 

үнемі  айғайлай  (байбалам  салатын)  беретін  балалары  бар  ата-аналарға  бала  өзін  жаман  көрсеткен 

кезде  оларға  позитивті  қатынасты  қалай  жасауға  болады,  тəртіпті  қалай  үйретуге  болады  деген 

сұрақтарға бағдарланып жұмыс жасаған. 

 Профессор  Марк  Дэддстың  мақсаты  осы  бағдарлама  баланың  генетикалық  тəуекелін 

(генетический  риск  ребенка)  өзгерте  ала  ма  соны  тексеру  болды.  Зерттеуге 1000 отбасы  қатысқан. 

Зерттеуде  профессор  Дэддс  пен  зерттеушілер  тобы  кортизол  жəне  окситицин  мен  допаминдер 

гормондар  үшін  рецепторлық  гендер  жасай  отырып,  осы  гендердың  мінез-құлықты 

қалыптастырудағы  жетекші  рөлін  көрсетеді,  мəселен  кортизол  стресстің  деңгейіне  əсер  етеді, 

окситоцинсенім мен жақындасуды, ал допаминдер зейінді жақсартады. 

 Зерттеушілердің  пікірінше  балалардың  жеткіншек  жасына  келуін  күтпей  ақ  балаларды  өте  ерте 

жасында  емдеу  олардың  мінез-құлқын  орнықты  жасайды.  Келесі  зерттеудің  міндеттерін  белгілейді, 

эпигенетиканы  қолдана  отырып, «позитивті  тəрбие  үшін  осы  генетикалық  рецепторларды  тағы  да 

қолдануға бола ма».  

 Тағы бір қызықтырған зерттеу Австралияда бірінші рет ата-аналарға арналған онлайн бағдарлама 

жасалған. Бағдарлама əкелерге арналған, ата-анамен жұмыс деп аталады (Parent Works), əкелер бала 

тəрбиесінде табысқа жету үшін оған осы бағдарлама нақты көмектесе алады. Болашақта аналарды да 

қатыстыру жоспарланған. Зерттеудің мақсаты миллиондаған аудиторияны қамти отырып, отбасында 

тəрбие  стратегиясын  дамыту.  Арнай  жасалған  «Əке  эффектісі»  видео  ролигі  теледидадрда,  радиода 

жəне  онлайн  бағытта  таратылған.  Бұл  компьютерлік  инновациялық  бағдарлама  əкелер  балаға  көп 

қолданатын  қорқыту  элементтерін  ойынмен  мадақтау  арқылы  күресу  модульдарын  көрсетіп,  тиімді 

тəсілдерін береді. Негізгі мақсаты  бала  тəрбиесіне əкелерді  көптеп  жұмылдыру, тəрбиеде  əкелердің 

жиі қатысуы. 

Бұл Parent Works бағдарламасы  видео,  үй  жұмысы  жəне  баланың  мінез-құлқын  қарап  отыратын 

интерактивті  қадағалаушы  функцияны  бірге  көрсетеді.  Бағдарлама 20 минутқа  есептелінген.  Осы 

жобаның  жетекшісі  Марк  Дэддс  «жылдамдықтағы  балалар»  теле  сериалындағы  ата-аналар  мен 

балалардың  мінез-құлық  диапазонын  талдай  отырып, «психикалық  денсаулық  мəселесіне  қатысты, 

атап айтқанда өте ерте жастағы балада кездесетін депрессия туралы баяндап, видеороликте көрсетуді 

ұсынады. 

Parent Works онлайн  бағдарламасы  балалардың  психикалық  денсаулығы  мен  ересектердің 

жағымды  əл  ауқатын  дамытады.  Сидней  университетінің  психология  кафедрасында  келесі  жобалар 

ұсынылып,  қаржыландыру  көздерін  тауып,  сол  бағытта  жұмыс  жасауда,  атап  айтсақ, «Балалар  ХХІ 

ғасырда  сəттілікке  жету  үшін  ойын  мен  қиял  қалай  көмектесе  алады?», «Творчество-білім  беру 

құралы ретінде». 

Қорыта  айтсақ  əлемдік  білім  мен  ғылымдар  кеңістігіндегі  көптеген  жаңалықтармен  таныс  бола 

отырып,  қазақстандық  ғалымдар,  біздер  үшін  көптеген  зерттеу  идеяларының  бастамасын  берері 

сөзсіз. 

 

 Əдебиеттер 

1.  www.ICP 2012. Cape Town 

2.  www CBP 2015.Singapore 

3.  www. Sydney.edu.au