Атты халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының материалдары Том 1

425 

Open  access:

 

http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/

  

 

 

 

Маркетингтік зерттеулердің  екінші  кезеңі  –  маркетингтік зерттеулер жоспарын 

әзірлеу.  Бұл  зерттеу  сметасын  анықтау,  мәліметтер  көздерін  айқындау,  оларды  жинау 

және талдау әдістерін таңдау реттемелерінен (процедура) тұрады.  

 

Үшінші кезеңдеақпарат алукөздеріанықталады. Маркетингтік зерттеу екінші ретті 

ақпаратты  зерттеуден  басталады.  Одан  кейін  ғана  бастапқы  ақпаратты  жинауға  көшу 

керек. Екінші ретті ақпараттарға мән бермейтін зерттеушілер қателеседі. Талдау негізінде 

алынған қайталама ақпарат кейде зерттеу мақсаты үшін жеткілікті болады. Екінші ретті 

ақпараттарды алудың маңызды көзіне маманданған зерттеу ұйымдарынығ есеп берулері, 

фирмалар  жүргізетін  “күнделік  жазбалары”  (сатып  алушылардың  ай  сайынғы  тауар 

түрлерін сатып алу туралы жазбалары) жатады.  

 

Еңбек нарығы жан-жақты сала болып табылады. Бұл нарық құрылымданған нарық 

ретінде зерттеу барысында көп әдіс-тәсілді қажет етіп қана қоймай, белгілі түрде үлкен 

соманы  да  талап  етеді.  Сондықтан  сапалы  зерттеу  жүргізу  мақстанында  ең  алдымен 

қандай әдіс оптималды болатынын айқындаған жөн [2]. 

 

Проблеманың  индетификациясы  бұл  –  осы  этаптың  ең  маңызды  қадамдарының 

бірі.  Себебі  проблеманың  мән-жайын  анықтамай  туындаған  проблемадан  шығу  мүмкін 

емес.  Іс-жүзінде  проблема  фирмада  кейбір  симптомдарды  анықтағанда  пайда  болады, 

яғни  жоспарланған  мақсаттың  орындалмауы,  мысалы,  автокөліктің  белгіленген  уақытта 

сатылу көлемінің жоспардағыдай орындалмауы немесе автосалонның нарықтағы үлесінің 

азаюы,  кейбір  нақты  клиенттермен  келісімнің  орындалмауы  және  т.б.  Осындай 

симптомдардың пайда болуы әр түрлі себептерге байланысты болуы мүмкін, сондықтан 

проблеманы идентификациялау зерттеудің жүргізілетін сферасын, объектісін және пәнін 

анықтауға көмектеседі. 

 

Келесі  кезеңдер  зерттеуден  не  күтуге  болатынын  аныктауға  бағытталған. 

Зерттеудің  мақсатын,  міндетін  және  әдісін  анықтау  үшін  келесідей  сұрақтарға  жауап 

берген абзал: 

- 

Проблеманың мәні неде? 

- 

Проблема қандай объекті, субъекті, фактор, процесстермен байланысты? 

- 

Проблеманың  көзін  анықтау  үшін  қанлай  әдістер  мен  талдау  моделі 

қолданылады? 

- 

Талдау жүргізу үшін зерттеу обьектісінің қандай характеристикасын алу керек? 

- 

Талдаудағы объектінің характеристикасын қандай көрсеткішетр бейнелейді? 

- 

Қандай шаралар барысында объектіні оқып-үйренеміз:  

- 

эмпирикалық мәліметтер негізінде; 

- 

 авторитетті талқылау негізінде; 

- 

 объектінің модель-имитатор негізінде; 

 

Зерттеудің  программасын  жоспарлау  келесідей  маңызды  шешімдерді  көрсету 

керек: 

- 

зерттеуді жүргізу жауапкершілігі кімге бағытталады; 

- 

тіркелетін  мәліметтердің  қандай  көлемі  шынайы  ақпаратты  алуға  жеткілікті 

болады; 

- 

зерттелетін  объектінің  жағдайын  өлшеу  үшін  қандай  зерттеу  құралдары 

қолданылады; 

- 

зерттеу жоспарын өткізу үшін қандай ресурстар қажет болады. 

Көп  жағдайда  маркетингтік  зерттеуді  өткізу  үшін  бастапқы  ақпараттар  қажет  болады. 

Оларды жинақтаудың 3 әдісі бар: 

1.  Бақылау  –  бұл  таңдап  алынған  адамдар  тобының  әрекеттерін  немесе  болып 

жатқан  жағдайларды  бақылау  жолымен  бастапқы  ақпаратты  жинау  әдісі.  Ол  далалық 

(дүкен, көше) және зертханалық (жасанды), стандартты немесе еркін жағдайда жүргізілуі 

мүмкін. 

Бұл  әдістің  артықшылығы  –  объективтілігі  жоғары,  тұтынушы  тілегіне  тәуелді 

емес, тұтынушы мінез-құлқын бақылау мүмкіндігі.  

426 

Open  access:

 

http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/

  

 

 

Кемшіліктері – қабылдау субъективтілігі, көп еңбек сіңіру керектігі, тұтынушының 

себептері  (мотивтері)  және  психологиялықерекшеліктері  туралы  ақпарат алынбай-

тындығы.  

2.  Эксперимент – мұнда бір немесе бірнеше айнымалы факторлардың өзгерісі бір 

немесе  көптеген  тәуелді  айнымалыларға  ықпалы  анықталады.  Эксперименттер 

зертханалық және далалық болып бөлінеді. 

Зертханалық басқа факторларды зерттеуге мүмкіндік береді. Далалықтар нақтылы 

жағдайда  жүзеге  асырылады  және  бақыланбайтын  факторлардың  әсері  болуын  теріске 

шығармайды.  

Бұл  –  нарықтың  шектелген,  бірақ  мұқият  таңдалып  алынған  секторында 

жүргізілетін,  бақыланатын  эксперимент.  Оның  мақсаты  –  бір немесе  бірнеше 

факторлардың өзгеруі нәтижесінде болатын сату көлемі немесе пайданы болжау. Көбінесе 

нарыққа жаңа немесе жаңғыртып, жетілдірілген өнімді  енгізу үшін пайдаланылады. 

3.Пікір сұрау (опрос)–  бастапқы  ақпаратты  алуды  жүзеге  асыру  мақсатымен 

респонденттермен  (пікір  сұраушылармен) жеке байланыс әдісі және мәліметтерді 

жинаудың кең таралған түрі. Маркетингтік зерттеулердің 90%-ы пікір сұрауға негізқелген. 

Ол  өнеркәсіптік  кәсіпорындарда  да,  маркетингтік  агенттіктерде  де  жақсы  қолданылады. 

Пікір сұрау құрылымдық  және  құрылымдық  емес  сипатта  болады.  Құрылымдық 

сауалнамада  барлық  сауалдамаға  қатысатындар  бірдей  сұрақтарға  жауап  береді. 

Құрылымдық  емес  сауалнамада  сұхбат  жүргізуші  алынған  жауаптарға  байланысты 

сұрақтар қояды. Сұхбатты осы әдіспен мынадай түрлерде жүргізуге болады: 

 

- Сұралушылар арасында (студенттер, зейнеткерлер); 

 

-  Бір  уақытта  сұралушылар  саны  бойынша  (жекелей  немесе  топпен 

әңгімелесу); 

 

- Стандартталу деңгейі бойынша (еркін немесе құрылымдық схема); 

 

- Пікір сұрау жиілігі бойынша (бір немесе бірнеше рет пікір сұрау). 

Пікір  сұрауды  сипаттаушы  зерттеулерде  бақылау  әдісін  барлау, экспериментті, 

казуалды зерттеулерде қолдану тиімді [3]. 

 

Зерттеудін  соңғы  этапы  –  талдау  нәтижелері.  Өте  үлкен  сандық  зерттеу 

жүргізілген  кезде  талдау  компьютерлік  аналитикалық  программа  пакеті  көмегімен  іске 

асады. Ал сапалық зерттелер іріктеме көлемі аз болғандықтан қолдан талдануы мүмкін.  

 

Аналитикалық есеп доклад немесе жазбаша түрде берілуі мүмкін.  

 

Есеп жүргізілген зерттеу нәтижесі мен келесі ақпараттан тұрады: 

1.  Негізгі мәліметтер: 

- 

зерттеу кім үшін? 

- 

 Қашан? және кімнің? бастауымен жүргізілді; 

- 

 консультанттар мен субподрядчиктердің көрсетікен мақсаты; 

2.  Зерттеудің пәні: 

- 

проблеманың жоспарланған және нақты ауқымының сипаттамасы; 

- 

 өлшемі; 

- 

 зерттеу пәнінің географиялық бөлшектенуі; 

- 

 жоспарланған және нақты алынған мәліметтер; 

- 

 қолданылатын зерттеу әдісінің бөлшектері; 

3.  Жиналған мәлімет сипаттамасы: 

- 

мәліметті жинау әдісі мен далалық зерттеудін сапасын қадағалау әдісі; 

- 

 далалық зерттеуге қатысатын-қызметкерлер штатының сипаттамасы; 

- 

 респонденттерді  қызықтыру  әдісі  мен  респонденттің  зерттеушімен  келісімге 

келуі үшін қолданылған мотивацияның жалпылама характеристикасы; 

- 

 кабинетік зерттеу барысында –  нақты  көзді  көрсету  мен  олардың 

шынайылығы: 

4.  Зерттеудің нәтижесін таныстыру: 

- 

зерттеу қорытындысында алынған маңызды шешімдер; 

- 

 нәтижелердің мүмкін бұрмалануына комментарий;