58
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018ж
ыл
ӘОЖ 376.3
«SPEECH VIEWER» - БАҒДАРЛАМАЛЫ – АППАРАТТТЫҚ КЕШЕН
Бөрібекова Ф.Б., Дулат А.К.
І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ.
Мақалада «SPEECH VIEWER» («Көрінетін сөз»)ақпараттық технологиясын
қолданудағы мақсаттылығы негізделген. Құралдардың шарттарын, олардың түзету
үдерісіндегі рөлдері, орны мен атқарымын анықтайтын қағидалар сипатталады.АҚТ
қолдану мүмкіндіктері қарастырылғын. «SPEECH VIEWER» («Көрінетін сөз»)дыбысты
айтуда бұзылулары, дауысты қалыптастыру, есту, сөздің сенсомоторлық бұзылулары бар
баларлармен
түзету-дамыту
жұмыстары
үшін
тағайындалған.
Ақпараттық
технологияны қолдану сурдопедагогтар мен логопедтарға сөйлеудің негізгі дағдыларын
қалыптастыруда сенсорлық базаны кеңейтуге мүмкіндік береді, сонымен қатар балаға
нақты және мерзімі ұзартылған режимінде өзінің сөйлеу әрекетін талдауға қосымша
көрнекі тірек береді. Бұл компьютерлік технология балаларға сөйлеге үйрену
жаттығуларын игеруге мотивация береді.
Кілттік сөздер: «SPEECH VIEWER» («Көрінетін сөз»), АҚТ, технология,
сурдопедагогика, логопедия, есту кемістігі бар балалар, сөйлеу дағдылары.
В статье обосновывается целесообразность применения информационной
технологии «SPEECH VIEWER» («Видимая речь»). Описываются принципы, которые
определяют условия применения таких средств, их роль, место и функции в коррекционном
процессе. Рассмотрены возможности применения ИКТ. «SPEECH VIEWER» («Видимая
речь») предназначен для коррекционно - развивающей работы с детьми, имеющими
нарушения звукопроизношения, голосообразования, слуха, нарушения сенсомоторных
функций речи. Использование информационной технологии позволят сурдопедагогу и
логопеду расширить сенсорную базу для формирования базовых произносительных навыков,
предоставить детям дополнительную визуальную опору для анализа собственной речевой
деятельности в режиме реального и отсроченного времени. Данная копьютерная
технология может служить уникальным средством мотивации детей к занятиям
произношения.
Ключевые слова: «SPEECH VIEWER» («Видимая речь»), ИКТ, технология,
сурдопедагогика, логопедия, дети с дефектом слуха, разговорные навыки.
In the article the expediency of application of information technology "SPEECH VIEWER".
Describe the principles that determine the conditions of application of such funds, their role, place
and functions in the correctional process. Possibilities of application of ICT. The "SPEECH
VIEWER" is intended for correctional - developing work with children with disorders of the sound
articulation, voice, hearing, disorders of sensory-motor functions of speech. The use of information
technology will allow the deaf and a speech therapist to expand the touch base for the formation of
basic pronunciation skills, to provide children with additional visual support for the analysis of
their own speech activity in real and deferred time. This computer technology can serve as a unique
tool for motivating children to lessons pronunciation.
Key words: "SPEECH VIEWER", ICT, technology, deaf-and-dumb pedagogy, logopedics,
children with hearing impairments, speaking skills.
80 – ші жылдардың соңына қарай IBM корпорациясының Париждік бөлімшесінде ең
алғаш сөйлеу компоненттерін акустикалық визуализациялау принципіне негізделген,
сөйлеуді қалыптастыратын және түзететін, педагогикалық талаптарға сай келетін «SPEECH
VIEWER» («Көрінетін сөз»)компьютерлік программасы құрылды. Мамандар бұл программа
арқылы:
59
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018 жыл
- Сөйлеу құрылымын акустикалық негізгі компонеттерін визуализациялау және
оларды «оңай» оқылатын бейне түрінде компьютер
экранына шығару, 2 – 3
жастан бастап;
- Балаға ойын стратегиясын қамтамасыз ету: яғни бала әр жаттығуды дұрыс
орындаған сайын жеңіске
жетіп отырады;
- Қолданушы мен система арасындағы интегративті қарым – қатынасты
қалыптастыру;
- Оқытушыға өзіне ыңғайлы уақытқа дейін дыбысталуының соңында, экран бетінде
сөйлеуді визуалды сақтауға мүмкіндік береді [1];
«SPEECH VIEWER» («Көрінетін сөз») ең бірінші болып, балаларға қол жетімді бейне
түрінде компьютер экранына сойлеудің негізгі акустикалық компонеттерін көрсете алды,
және қызметтік ойын стратегиясын енгізді. Бұл бағдарламалы – аппараттық кешеннің
қолдану аясы сурдопедагогтар мен логопедтардың сөйлеуге үйрету жұмысының негізгі
компонеттерін қамтиды. Сөйлеудің ритмико – интонациялық тарапын тексеру және дәстүрлі
тексеруді толықтыратын объективті деректерді алу; дұрыс сөйлеу тынысын қалыптастыру;
дауысты коррекциялау және дамыту; дауыс модуляциясын дамыту; нормалық темппен
сөйлеу біріктілігін қалыптастыру; сөздік және логикалық екпінді бөлу; дыбысты айту
бұзылыстарын коррекциялау; сөйлеу кезіндегі өзін – өзі бақылау дағдыларын қалыптастыру.
«SPEECH VIEWER» («Көрінетін сөз»)ақпараттық технологиясын қолдану сурдопедагогтар
мен логопедтарға сөйлеудің негізгі дағдыларын қалыптастыруда сенсорлық базаны
кеңейтуге мүмкіндік береді, сонымен қатар балаға нақты және мерзімі ұзартылған режимінде
өзінің сөйлеу әрекетін талдауға қосымша көрнекі тірек береді. Бұл компьютерлік технология
балаларға сөйлеге үйрену жаттығуларын игеруге мотивация береді. Ол оқытудың дәстүрлі
әдістерімен жүзеге аспайды. Дәстүрлі жаттығулар түсінікті ережелі мен қызықты
сюжеттермен қамтылған интерактивті ойындарға өзгертілген. Сөйледің сапалылығы баланы
ойында жеңіске жеткізеді. Яғни бала өзбетімен сөйлеу дағдыларының дұрыс не бұрыс
екеніне көз жеткізе алады [2].
Ол ең алғаш өзінің мүкіндіктеріне барабар сөйлеу қызметінің көптеген аспектрлерін
бақылау және бағалау құралын алады. Мұның салдарынан алға қойған мақсаттарға жету
барысында туындаған қиындықтар кезінде ерексектермен қарым – қатынасқа түсуге
ынталанады.
Алдын – ала ойластырылып қойған параметрлер системасының арқасында
коррекциялық процесті сапалы даралау мүмкіндіктері кеңейе түседі. «SPEECH VIEWER»
(«Көрінетін сөз»)қолдану барысында, сурдопедагог пен логопед, жақсы сөйлеу мен балаға
қазіргі жағдайда ыңғайлы сөйлеу дағдыларын қалыптастырумен қатар даралық
мүмкіндіктеріне сәйкес берілген материалды айту сапалылығы бойынша талаптарын дәйекті
көтеру процесін бірге ұстай алады.
Есту кемістігі бар балалардың сөйлеу қабілеттерін қалыптастыру мен коррекциялау
мәселелері жөніндегі өз тәсілдерін қалыптастырған - Ф.Ф.Рау, Н.Ф.Слезина, және де
балалардағы сөйлеу бұзылыстарын коррекциялау мен түсіне білудің жүйелі тәсңлдердің
автор - Р.Е.Левина, ең бастысы баларды сөйлеу жаттығулары кезіндегі туындаған
қиындықтарды өте білуге ынталандыруға мүмкіндік беретін; сөйлеу дағдыларын
қалыптастыру мақсатында сенсорлық базаны кеңейтуге; сөйлеу дағдысын анализдеуді қол
жетімді ету; сөйлеу дағдыларын кеңейтуге мүмкіндік беретін құрылғыларды қарастырумен
айналысты. Осындай функциялар «SPEECH VIEWER» («Көрінетін сөз»)программасына
енгізілген [3].
Осы компьютерлік технология сол 50 – 60 өмір сүру жж. көрсетілгендей, болған жоқ
және де болуы мүмкін емес еді. ХХ ғасырларда өзінің генезі бойынша әртүрлі түзетулерге
және балаларда сөйлеу бұзылуларының айқын дәрежесіне негіздер мен отандық ғылыми
көзқарастарды эксперименттік тексеру мен өндеу кезеңі. Алайда, «SPEECH VIEWER»
(«Көрінетін сөз») мүмкіндіктерімен иеленген осы көзқарастардың құралдарын іздестіруде,
негізін салушылар ұсынған сол мәні, осындай текті техникалық құралдары олар арқылы іс-
