180
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018ж
ыл
әдiстерi тек ауылшаруашылық қызметiнің ерікті болуы арқылы ғана тиімді болады. Бұл
жағдай өндiрiстiк қызметтi ұйымдастыру нысаны мен түрлерi, өндiрiстiң тиiстi меншiк
нысаны мен ұйымдастыру нысанын, шарт қатынастарының серiктестерiн таңдау еріктілігі
арқылы жүзеге асады. Яғни, аталған реттеу әдісі ауылшаруашылық қызметінің жеке өз
бетінше дамуы, меншікті өз еркімен пайдалану және билік ету еркін енгізіп бекітеді,
ауылшаруашылық ұйымдарының ауылшаруашылық тауарлы өндірісінің дамуын қамтамасыз
етеді [6.32].
Демек, агроөнеркәсіптік кешеніндегі қатынастарды мемлекеттік құқықтық реттеу
әдістерін зерттеу барысында бірнеше жағдайларға көңіл бөлу қажет, соның ішінде аграрлық
қатынастарды реттеу әдістерін таңдау, аграрлық өндірістің қай саласында мемлекеттік
реттеуді күшейту қажет, қаржылық және материалдық мүмкіндіктерді де назардан тыс
қалдырмау қыжет. Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты агроөнеркәсіп
саласындағы өзгерістер тиісті құқықтық негіздерді қалыптастыру және мемлекеттік реттеу
әдістерін жетілдіруді қажет етеді.
Өркениетті елдердің барлығында да экономикаға мемлекеттік басқару жасалып, ол
реттеліп отырады. Сондықтанда халық шаруашылығын реттеу үлкен экономикалық тиімді
нәтиже береді. Сол себепті экономикаға мемлекеттік реттеу керек пе, жоқ па деген талас
жоқ, мәселе сол реттеуді қалай және қандай әдіспен жүргізуде, мемлекеттік орындардың
әкімшілік араласуы мен кәсіпорындардың дербестігі арасындағы шекараны қалай анықтауда
болып отыр. Мемлекеттің, агробизнес жүйесіне араласуының қажеттілігі мемлекеттік
бақыллау мен реттеуге жататын негізгі параметрлері тіпті дамыған рынок жағдайында да
бірқатар объектиптік факторлармен анықталады. Ең алдымен, мемлекеттік реттеу шаралары
эконмикалық саясатпен тығыз байланыста болғандықтан , өздерінің әлеуметтік және
экономикалық маңызы бойынша олар әртекті болып келеді және қоғамдық пікірмен әртүрлі
қабылданады. Экономикалық дамудың әртүрлі кезеңдерінде бұл шаралар ауысып отытуы
мүмкін. Бірақ олардың мәні тұрақты болып қалады. Сондай-ақ олар көп жылғы тәжірибеде
сыналып, көпшілігі дамыған елдердің күнделікті қызметіне кірісіп кеткен және қазіргі
жағдайда рыноктық экономикалық теорияның тиісті тарауларының, негізін құрайды.
Сонымен қатар , кейбір шаралар қалыптасқан саяси және әлеуметтік конъюнктураның
әсеріне ұшырады [7.96].
Қорытындылай келе, Қазақстандағы аграрлық секторды мемлекеттік реттеудің
мүмкіндіктеріне тоқталайық. Ол бағалық, қаржылық, несиелік және салықтық құралдарды
пайдалану арқылы экономикалық әдіспен шешіліді . Ауыл шаруашылығын мемлекеттік
реттеуді ұйымдастырудың ішкі құрылымын келесі 3-сурет бойынша беруге болады. Соңғы
кездегі баға саясатының негізгі бағыты , бағаны еркін тағайындауға көшуден көрінеді.
Рыноктың қалыптасуы барлық тауар өндірушілердің меншік формаларына және
шаруашылық жүргізу әдістеріне қарамастан баға белгілеу мен өнімді өткізу арналарын
таңдауға толық түрде өз бетінше шешім қабылдауын қарастырады. Қажет болған жағдайда
ауыл шаруашылығы өнімдерңіне деген белгілі бір мемлекеттік қажеттілікті өтеу үшін
мемлекет өндірушілермен ерікті өзара тиімді келісім шартқа отырады. Еркін баға, өнеркәсіп
кешенінің І және ІІІ сфераларындағы қәсіпорындарды демонополизацияланған жағдайда
ғана тиімділік беруі мүмкін, ал басқаша жағдайда өндірістік құлдырауы мен бағаның өсуінен
қашып құтылу мүмкін емес.Селолық өндірушілер табысын қолдау мақсатында өнімді өткізу
мен жеңілдік несиелерге жол ашуды қамтамасыз етуге кепілдік беретін ауыл шаруашылығы
өнімдерінің негізгі түрлеріне сауда және сатып алу операциялары қарастырылған.
Мемлекеттік реттеусіз, монополиялы жағдайда өнекәсіп және ауыл шаруашылығының
арасындағы бағаның паритетін қамтамасыз ету мүмкін емес. Сондықтан да өндіріс
құралдарын шығаратын, ауыл шаруашылығы икәсіпорындарына қызмет көрсететін немесе
олардың өнімін өңдейтін барлық монополист кәсіпорындар үшін келісімді бағаның жоғарғы
шегін белгілеуі қажет.
Қаржылық саясат саласында, мемлекет көпукладты экономиканы құрудың бастапқы
кезеңде бәсекелестікті тудыруға және дамытуға жағдай жасауы керек. Сондықтан да,
181
«ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ЕНДІРУ-САПАЛЫ БІЛІМ НЕГІЗІ»
атты аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары
16 ақпан 2018 жыл
қаржылық көмек ең алдымен тауар өндірушілерді қолдау үшін мемлекеттік бағаны
қамтамасыз етуге, аграрлық сфераны жеңілдікпен қаржыландыруға көмектесетін
коммерциялық белгілердің шығындарын жабуға, сондай-ақ жекелеген салалар жәнеаудандар
экономикалық аймақтар жөніндегі бағдарламаны жүзеге асруға, шаруашылықтың
айналымынан шығып қалған ауылшаруашылығы жерлерін қайта қалпына келтіруге
бағытталуға тиіс. Мемлекеттік қаржылық өолдау шаруа қожалықтарын ұйымдастыруға,
табиғат апаттарының шығындарын өтеуге , су шаруашылығы және топырақты суландыру
жұмыстарын жүргізуге, ауыл шаруашылығы жаңа немесе ерекше қиын өндірістерді
ұйымдастыруға бағытталады. Ауыл шаруашылығына деген мемлекеттік салық саясатына
келсек, салықтың түрлерімен мөлшерін анықтаған кезде тікелей салық салу жолымен,
жеңілдетілген салық салу есебінен жүзеге асырылатын олардың ынталандырушы
функцияларына ерекше назар аудару керек.
Дамыған рыноктық экономикалық елдер тәжірибесі, мемлекеттік реттеу бағыты ең
бірінші баврлық тауар өндірушілердің қызметтеріне бірдей жағдай жасауға, баға
сәйкессіздігін және монополиялық баға үстемдігін жоюға бағытталғандығын көрсетеді.
Ауыл шаруашылығы өнімдеріне бағаны реттеуде, тауар өндірушілердің және
тұтынушылардың мүдделерін қорғау шаралары қамтылған. Сондай-ақ, әлеуметтік-
экономикалық процестерге мемлекеттің араласуының негізгі құралы ретінде болжау,
жоспарлау мен бағдарламаларды талқылау қарастырылады екен.
ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Жетписбаев Б. Аграрное право Республики Казахстан. - Алматы: Данекер, 2000. -
272 с.
2. Еркинбаева Л.К. Аграрные правоотношения в Республике Казахстан: дисс. д-ра
юрид. наук. – Алматы. – 354 с.
3. Кайгородцев А. Государственное регулирование АПК как фактор обеспечения
продовольственной безопасности //Транзитная экономика 31.- 2006. - С. 34-38
4. ҚР Заңы Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды
мемлекеттік реттеу туралы 07.2005 ж. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы,
2005 ж., № 12, 52-құжат;
5. Аграрная политика: учебники и учеб. пособия для студентов высш. учеб. заведений
/ Под ред. А. П. Зинченко. - М.: КолосС, 2004. - 304 с.
6. Попов Н.А. Экономика сельского хозяйства. – М.: ЭКМОС, 1999. - 352 с.
ӘОК 822. 511. 112
АБАЙ МҰРАСЫН ЖАҢАША КӨЗҚАРАСПЕН ЖАҢАША ОҚЫТУ МӘСЕЛЕСІ
Санияқызы М.
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қ.,
makos-0991
@mail.ru
Бұл мақалада бәсекеге қабілетті мемлекет, ұлттық білім беру жүйесі, жаңғырту,
дәстүрлі жүйе, бағалау жүйесі қарастырылған.
В этой статье рассматривается конкурентное государство, национальная система
образования, модернизация, традиционная система и система оценки.
Кілттік сөздер: ақын поэзиясы, бәсекеге қабілетті мемлекет, ұлттық білім беру
жүйесі, жаңғырту, дәстүрлі жүйе, бағалау жүйесі.
Елбасы «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында: «Абайдың
даналығы, Әуезовтің ғұламалығы, Жамбылдың жырлары мен Құрманғазының күйлері,
Достарыңызбен бөлісу: |
