Аталған дипломдық жобада Қарасай ауданында Қаскелең қаласында

69 

 

тен).  Ультрадыбыс,  дыбыс  сияқты  физико  –  химиялық  көрсеткіштермен 

сипатталады. 

Ультрадыбыс 

көзі 

ретінде 

ультрадыбысты 

жиілікті 

тербелістерді  туындататын  генераторлар.  Ультрадыбыс  мүмкіндіктері  кең, 

тірі 

организмдерге 

да 

әсері 

белгілі. 

Бактерицидті 

әсер 

көрсетеді.Вегетотамырлық 

дистония 

мен 

астениялық 

синдром 

– 

ультрадыбыстың  адам  ағзасына  әсер  ететін  ең  жиі  кездесетін  аурулар. 

Инфрадыбыс  –  акустикалық  тербелістер  жиілігі  20  Гц  –  тен  төмен.  Адам 

ағзасына  әсері  –  жағымсыз  сезім  тудырады,  астенизация,  ағзаның 

функционалды  жүйелерін  өзгертеді.  Инфрадыбыс  кең  жолақты  және 

гармониялық,  тұрақты  және  тұрақсыз.  Инфрадыбыс  дауыс  қысымының 

деңгейімен  сипатталады.  Күресу  жолдары  –  ең  негізгісі,  пайда  болатын 

көздердің алдын алу. Жеке бас қорғану шаралары – тығындар, наушниктер. 

Өндіріс  шаңы  өндіріс  аэрозольдерге  жатады.  Өндіріс  аэрозольдері  – 

аэродисперсті  жүйелердің  түрі,  олар  өндіріс  кәсіпорындарының  жұмыс 

салдарынан пайда болады, бұл жерде дисперсті орта ретінде ауа саналады, ал 

дисперсті фаза – қатты және сұйық бөлшектер. Дизинтеграция аэрозольдері, 

конденсация  аэрозольдері,  шаң  дисперстілігі.  Шаң  органикалық  және 

бейорганикалық  болады.  Шаңның  ағзаға  негізгі  әсері  –  өкпе  түрінің 

фиброздануы.  Қорғану  шаралары  –  ұжымдық қорғаныс  шаралары, жеке бас 

қорғаныс заттары. 

 Өндіріс  шаралары  –  адам  ағзасымен  байланысқа  түсетін  заттар, 

аурушылыққа немесе бөгде өзгерістерге байланыс уақытында және байланыс 

үзілгеннен  кейін  келешекте  әсер  ете  береді.  Улы  заттар  классификациясы 

түрлі  (  адам  ағзасына  әсеріне  қарай,  ағзаға  енуіне  қарай,  топтардың 

химиялық құрамына қарай, токсикалық дәрежесіне қарай бөлінеді). 

 Улардың  адам  ағзасына  әсері,  рецепторлы  аппарат  арқылы  жүзеге 

асады.  Ағзада  улы  заттар  метаболикалық  өзгерістерге  ұшырайды  немесе 

өзгермейтін  түрде  бөлінеді.  Улар  жедел  және  созылмалы  болып  бөлінеді. 

Зиянды  өндіріс  факторларына  жоғары  және  төмен  атмосфералық  қысым 

жатады,декомпрессионды ауру,биіктік ауруы, гипоксия. 

Дипломдық  жұмыста  төртбұрышты  формалы  бөлме  қарастырылады. 

Оның өлшемі: ұзындығы 4м, ені 3м, биіктігі 3 м. Ауданы 12м

2 

. Бұл бөлме 2 

отыратын  жұмыс  орнымен  жабдықталған  (2  компьютер  және  универсальды 

Hewlett Packard фирмасының құрылғылары: принтер – сканер – ксерокс). 

Операторлық  зал  қауіпсіздігі  төмен  бөлмелерге  жатады,  себебі: 

жоғары  қауіпсіздікті  тудыратындай  ешқандай  белгілері  көрсетілмеген.  Ол 

белгілерге  дымқылдық,  токөткізуші  шаң,  токөткізуші  едендер,  жоғарғы 

температура жатады. Вентиляция – а уаның ұйымдасқан алмасуы. Ол бөлме 

жағдайында  белгілі  ауа  ортасын  қалыптастыруға  арналады  (  температура, 

салыстырмалы  ылғалдылық,  ауа  қозғалысының  жылдамдылығы,  сонымен 

қатар оның жиілігі ), осы ауа гигиеналық және технологиялық талаптарға сай 

болуы  тиіс.  Ауаның  алмасу  әдісіне  қарай  вентиляция:  жалпы  алмасатын  ( 

сорғыш  және  үрлегіш  ),  бұл  уақытта  ауа  алмасу  бүкіл  бөлмеде  іске  асады; 

жергілікті  сорғыш  бұл  жерде  зияндылықтарды  жою  (  газдар,  булар,  шаң, 

70 

 

шамадан  тыс  жылу)  пайда  болатын  орында  жүргізіледі;  жергілікті  үрлегіш, 

бұл  жерде  ауа  алмасу  үрленетін  ауа  арқылы  жүзеге  асады,  сонымен  қатар 

бүкіл бөлме көлемін қамтымайды, тек белгілі ауданға ғана әсер етеді. 

Әсер  ету  көзіне  байланысты,  ауа  алмасу  табиғи  жолмен  алмасумен 

жүзеге асады және механикалық ауа вентиляторлар әсерінен алмасады. Кейде 

өндірісте  табиғи  вентиляция  мен  механикалық  бірге  қолданылады  (  аралас 

вентиляция).  Механикалық  жүйе  вентиляциясы  ауа  рециркуляциясын 

қамтамасыз ете алады (толық немесе бөлшекті). Осы уақытта вентиляционды 

ауа  атмосфераға  бөлінбейді,  қайта  өңделіп  бөлмеге  жіберіледі.  Ауаны 

кондиционерлеу,  механикалық  желдетудің  ең  заманауи,  мінсіз  түрі  болып 

саналады. Ол температура, ылғалдылық және басқа ауа өзгерістеріне қарамай 

белгіленген ауаны автоматты қамтамасыз етеді. 

 Тазалау,  жылыту  және  ылғалдандыру  кондиционерлеу  кезіндегі, 

негізгі үрдістердің бірі. Қажет ететін жағдайларда кондиционерлеу жүйесінде 

ионизациялау, 

дезодорациялау, 

ал 

кейбір 

жағдайларда 

ауаның 

ароматизациясы  жүргізіледі.  Табиғи  басқарылатын  өндіріс  бөлмелеріндегі, 

арнайы ойыстар мен сорғыш құрылғылар арқылы іске асатын ауа алмасуды, 

аэрация деп атайды. Аэрацияны, шамадан тыс жылу бөлінетін цехтарда, егер 

ауадағы шаң концетрациясы рұқсат етілетін шамадан 30% - тен асатын болса. 

Жалпы  вентиляция бөлмеде пайда болатын булар,  газдар, шаңдар,  шамадан 

тыс  жылудан  және  ылғалдылықты  санитарлы  нормалау.Жергілікті  үрмелі 

желдету,  бөлменің  бүкіл  ауданын  емес,  тек  белгілі  бір  аймақты  ғана 

желдетеді.  Ол  ауа  душтары,  оазистері  ретінде  орнатылады.Жергілікті: 

сорғыш  вентиляция,  зияндылықтарды  жою  және  болдырмау  үшін 

қолданылады.  Орналасуына  және  зияндылықтардың  пайда  болу  көзіне 

байланысты:  жабық  және  ашық  типті  сорғыштарды  ажыратады.  Ауаны 

бөлмеден  сорып  алу.  Ауаны  бөлменің  ең  зиянды,  концентрация  жоғары, 

температурасы  жоғары  орындарынан  сорып  алады.  Ауаны  бөлмеге  жіберу. 

Ауа  бөлмеге  вентиляция,  кондиционерлеу  және  ауаны  жылыту  жүйелері 

арқылы  адамдардың  тұрақты  түрде  орналасатын  жерлеріне  жіберіледі. 

Жергілікті  жабық  сорғыштар  бөлменің  ең  астарлы  орындарында 

орналастырылады.  Мұндай  сорғыштар  көп  мөлшерде  зиянды  заттарды, 

ауқымды  ауа  көлемінен  сорып  алады.  Үрмелі  ауаны  жылыту  калориферлер 

арқылы іске асады. Ең кең қолданылатын таспалы калориферлер, ол бірнеше 

қатарлы  түтікшелерден  тұрады.  Тегіс  түтікшелі  калориферлер  қолданыс 

табады.  Калориферлерде  жылуды  тасымалдайтын,  ыстық  бу  немесе  ыстық 

су. Ауаны суыту суытқыш аппараттарда жүргізіледі, олардың келесі екі типін 

ажыратады:  беткейлік  және  контактілі.  Беткейлік  суытқыштарда, 

калориферге ұқсас, ауа түтікше беткейінің жылуын өткізеді, ол арқылы суық 

су  немесе  басқа  суық  агенттері  (рассолдар,  аммиак,  фреон  және  т.б.) 

қолданылады. Контактілі суықтатқыштарда, суыту сумен жүргізіледі. Ауаны 

кептіру беткейлерде және контактілі аппараттарда жүргізіледі. 

71 

 

 

4.1 Сурет – Бөлме объектілерінің ішкі орналасуы 

4.2  Жарықтандыруды есептеу 

 

Бөлменің  төбесі  жарық,  қабырғалары  ашық  түсті  және  терезелеріне 

жұқа перделер ілінген. Терезенің өлшемі 2х1,8 м. 

Өндірістік  кәсіпорындардағы  жасандыжарықтану  шарты  көру 

жұмысының қабілеттілігіне, адамдардың физикалық жағдайларына өндірістік 

еңбекке  әсерін  тигізеді.  Бөлмедегі  жарықтану  табиғи  және  жасанды  болуы 

керек.  Оператордың  жұмыс  орнын  жарықтандыру  кезінде  фонның 

контрастілігі және жарығы сияқты сипаттамаларды ескеру керек. 

Жарықтанудың  дарық  деңгейі  300  –  500  люкс  аралығында  болады. 

Біздің  жағдайымыздағы  табиғи  жарықтану  шеттегі  жарықтану  түрінде 

орындалады  терезенің  өлшемі  1,5  x  2  м  құрайды.  Табиғи  жарықтың 

коэффициентінің  шамасы  санитарлы  нормаларға  сәйкес  1,5%  –  тен  аспауы 

керек. 

 

 

 

 

 

 

 

72 

 

4.1 К е с т е   – Табиғи жарықтандыру коэффициенті  

Көру 

жұмысының 

разряды мен 

сипаттамасы 

Мәндердің 

мызықты 

өлшемі 

Табиғи жарық  

Аралас жарықтану 

Жоғары 

Шеттіке  Жоғары 

Шеттік 

Жоғары дәлдігі  0,3 – 0,5 

5 

2 

3 

1,2 

 

Жұмыс  жоғары  дәлдікті  талап  етеді  және  бұл  жағдайда  табиғи 

жарықтану  жеткіліксіз  болады,  өйткені  терезенің  жанындағы  қондырғы 

жарық ағымын жауып тұрады және ол үшін жасанды жарықтануды есептеу 

керек.  

Жасанды жарықтану пульсациясы 10%  – тен аспайтын люминесцентті 

жарық көзін қолданумен іске асырылады. 

Қауіпсіздік  тапсырмасын қамтамассыз  ету  үшін  адам  электірлі  токпен 

улану  қауіпсіздігіне  ұшырайтын  шарттардың  азаюы.  Бөлмеде  жұмыс  істеу 

кезінде  электрлі  токпен  адамды  қорғауды  қамтамасыз  ету  қажет.  Ток 

жүргізілген  электрқондырғының  бөліктері  мен  қорғаушы  металды 

корпусының  арасындағы  тесікте  электр  тоғына  түсу  мүмкіндігі  туады. 

Сондықтан  нөлдену  есебін  жүргізу  керек.  Корпусқа  тұйықталу  режимінің 

ұзақтығын азайтып қауіпсіздікті қамтамасыз етеді. 

Компьютер  алдындағы  жұмыс  орындарында  жарықтану  тік  және 

көлденең  жазықтықта  нормаланады.  Нормалану  абсолютті  өлшем  бірлікте 

(люксте) жарықтанудың табиғи немесе жасанды екеніңе тәуелсіз жүргізіледі. 

Абсалютті  өлшем  бірліктердің  принципі  енгізілген,  өйткені  компьютердің 

операторы үшін жарықтану шамасы маңызды. 

Бөлменің өлшемдері А – 4 м, ені В – 3м., биіктігі Н – 3м, еден деңгейіндегі 

жұмыс орынның биіктігі h 

р а б 

= 1,8м , қабылғадан түсетін коэффициенті 



ст

 =50%, 

төбенікі 



пот

 =70% және еден 



пол

 = 30%. 

Объектінің өлшемі 0,5 – 1 мм болғандықтан  нормаланған жарықтандыру 

шамамен    E=  200  лк.  Енді  жалпы  жүйелік  жарықтандыруды  қарастырғанда 

люминесцентті ЛД лампаларын қарастырамыз, оның қуаттылығы 40 Вт , Ф

Л

 = 

2340 лм жарықтық ағынымен қоса, диаметрі 40 мм, ұзындығы 1,2 м. 

Ілгіштің  есептелгендегі  биіктігі  –  еден  деңгейіндегі  жұмыс  орынның 

биіктігі h

р а б

= 2,8м , лампалардың төбеден салбырау (свес) – h

сл

  =  0 метр, соған 

байланысты : 

 

)

(

СЛ

РТ

h

h

H

h







   

 

 

 

(4.1) 

 

)

(

2

,

0

)

0

8

.

2

(

3

м

h









 

 

 

73 

 

Шамдардың  арасындағы  ең  тиімді  арақашықтық  болып  (



=  1,6  ÷  2,0) 

аралығын қарастырады: 

 

                          

h

L

a









2

  

 

 

 

 

(4.2) 

 

)

(

8

.

0

2

,

0

0

,

2

2

м

L

a









 

 

Қабырғадан жақын арадағы шамға дейінгі арақашықты табайық: 

 

a

a

L

l





5

.

0

 

 

 

 

 

(4.3) 

 

)

(

4

.

0

8

,

0

5

,

0

м

l

a







 

 

Бөлменің ені В= 3 м болғандағы шамдардың қатары: 

L

B

n

2



  

 

 

 

 

 

(4.4) 

 

2

8

,

0

2

3







n

  

                       

 

 

 

 

Бөлменің индексін қарастырайық: 

 

)

(

B

A

n

B

A

I







   

 

 

 

(4.5) 

86

,

0

)

3

4

(

2

3

4











I

м 

 

Сонда қолдану коэффициенті жобалап алғанда: 

 

%

80

1





(2) 

 

Оқу  бөлмелері,  зертханалар,  құрастырулық  бюролар  үшін  қалдық 

коэффициенті : 

 

К

з

1.5

 

 

Қажетті шамдар саны: 

 

74 

 

             

1















Л

З

Ф

n

Z

S

K

E

N

  

 

 

 

 

(4.6) 

 

мұндағы: Е – аздаған нормалаған жарықтану, лк; 

К

з

 – лампаларды ластануы мен шаңдануын ескеретін жарықтану қоры; 

         S – бөлменің жарықтану аймағы, м

2

; 

         Z – жарықтанудың әркелкі коэффициенттері (Z=1.1



1.2); 

         n – шамдағы лампалар саны; 

         Ф

л 

–лампаның жарық ағыны. 

 

         

дана

N

4

80

,

0

2340

2

2

,

1

12

5

,

1

200















 

 

ЛВО01  типті  бір  шамның  ұзындығы 

м

L

СВ

2

,

1



  ЛД  –  40  типті 

лампамен қосқандағы жалпы ұзындығы: 

 

8

.

4

4

2

.

1









СВ

L

N

 м 

 

Осыған  байланысты  бір  қатарға  аралығы  1,2  метр  болып  келетін  екі 

шамды  орнатамыз.  Жалпы  нормаланған  200лк  жарықтықты  қамтамасыз  ету 

үшін 50 Вт қуатты 4 ЛД лампасын орнатамыз. 

 

 

 

3.2 Сурет – Бөлмедегі шамдардың орналасуы. 

 

 

75 

 

ҚОРЫТЫНДЫ 

 

 

Берілген  дипломдық  жобада  Wi  –  Fi  технологиясы  негізіндегі 

компьютерлік  корпоративті  желіні  ұйымдастыру  және  құру  мәселелері 

қарастырылды.  

Қарастырылған  тақырып  кәсіпорынның  кейінгі  дамуы  үшін  біршама 

мәнді.  Бүгінгі  таңда  ақпаратты  корпоративті  және  локалды  желілерді 

ұйымдастыру  ақпараттық  технологиялар  аймағындағы  ең  мәнді  мәселелері 

болып табылады. Ақпаратты таратуда заманауи технологияларын қолдануға 

қажеттілік 

туындайды. 

Ақпараттық 

технологиялардың 

қарқынды 

қолданылуы  қазірдің  өзінде,  әлемдік  нарықтың  бәсекелестігінде  мықты 

аргумент болып табылады.  

Құрылатын 

желі 

архитектурасы, 

желілік 

құрылғылардың 

конфигурациясы мәселелері қойылып, табысты шешілген, коммутатор,модем 

дабылдарының  таралу  аймағы,технология  мен  бағдарламалық  қамтамасыз 

ету мәселелері қарастырылады.    

Сонымен  бірге,  ұсынылып  отырған  жобаның  жалпы  капиталдық 

қаржыларды,  жылдық  эксплуатациялық  шығын  –  кірістерді,  күтілетін 

пайданы  анықтау  арқылы  желі  орнатудың  экономикалық  пайдасын  және 

өтімділік мерзімін есептелінді. 

 Стандарттық  нормалардың  құжаттарына  сәйкес  келетіндей,  өмір 

тіршілік 

қауіпсіздігін 

қамтамасыз 

ету 

проблемалары 

ескерілді.

 

Жарықтандыруға  байланысты  есептеулер  жүргізілді  Сымсыз  желілердегі 

жұмыс  орнында  адамға  қауіпті  және  зиянды  факторларға  талдау  жасалып, 

одан қорғану шаралары қарастырылды.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

76 

 

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР 

 

 

AP  –  access  point  -  қатынас  нүктесі,  сымсыз  және  сымды  желілер 

арасында көпір қызметін атқарады 

BSS – Basic Service Set – қызмет етудің негіздік аймағы 

BWA – Brodband Wireless Access – кеңжолақты сымсыз қатынас 

CSMA/CA  -  Carrier  Sense  Multiple  Access  with  Collision  Avoidance  – 

тасушыны анықтау және коллизияны болдырмау ұжымдық қатынас 

DSSS  -  Direct  Sequence  Spread  Spectrum  –  спекртін  тура  кеңейтетін 

кеңжолақты фазалық модуляция 

EAP - Extensible Authentication Protocol 

ESS  -  Extended  Service  Set  –  кеңейтілген  қызметтер  жиыны  (2  немесе 

одан артық BSS)  

ETSI – еуропалық телекоммуникация стандарттарының институты 

FEС - Forward Error Correction – қатені тура жоятын кодалау 

FHSS  -  Frequency  Hopping  Spread  Spectrum  –  жиіліктік  секірістер 

арқылы спектрді кеңейту 

IBSS - Independent BSS – қызметтердің тәуелсіз жиыны, Ad-hoc режимі, 

қатынас  нүктесінсіз  жұмыс  станцияларының  сымсыз  байланысы  және 

сыртқы желіге шығуы 

IEEE  -  The  Institute  of  Electrical  and  Electronics  Engineers  - 

электротехника және радиоэлектроника инженерлерінің институты 

MIMO  -  Multiple-Input  Multiple-Output  –  көптеген  кірісі  және  шығысы 

бар жүйе 

OFDM  -  Ortogonal  Frequency  Division  Multiplexing  –  ортогоналды 

жиіліктік мультиплексирлеу 

QAM  -  Quadrature  Amplitude  Modulation  -  квадратуралы  амплитудалы 

модуляция  

SDM - Spatial Division Multiplexing – сигналдарды кеңістіктік тығыздау 

STR - Signal to Noise Ratio - сигнал/шу қатынасы 

WECA  -  Wireless  Ethernet  Compability  Alliance  -  Wi-Fi  құрылғыларын 

өндірушілердің тәуелсіз ұйымы 

WEP  -  Wired  Equivalent  Privacy  –  мәліметтерді  тарату  қауіпсіздігінің 

шаралар жиыны 

Wi-Fi - Wireless Fidelity (ETSI термині) 

WLAN - Wareless LAN – сымсыз шоғырланған желілер 

WPAN  -  Wireless  Personal  Area  Network  –  сымсыз  персоналды 

шоғырланған желілер 

 

 

 

77 

 

 

 

 

 

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

 

1. Б.Скляр Цифровая связь, 2-е изд. М.2003г., 364 с. 

2.  Рошан  П.,  Лиери  Д.  Основы  построения  беспроводных  локальных 

сетей стандарта 802.11-Москва 2004г., 296 с.  

3. Бахлашов Н.И., Китаева Н.Ж. Охрана труда на предприятиях связи и 

охрана окружающей среды - М: Радио и связь, 1989г., 260 с. 

4.  Гончаров  Н.Р  Охрана  труда  на  предприятиях  связи  -  М:  Радио  и 

связь, 1971г., 213 с. 

5. Алибаева С.А. Дипломное проектирование. Методические указания. 

– Алма-Ата, 2001г., 48 с. 

6.  Л.Н.  Астреина,  В.В.  Балдесов,  В.Н.  Дроздов.  Экономикческое 

планирование производства. – М.: Радио и связь, 1990г., 284 с. 

7.  Экономика  предприятия  (фирмы).  /  Под  ред.  О.И.  Волкова,  О.В 

Девяткина. – М.: издание ИНФРА, 2003г., 276 с. 

8.  Верещагин  А.С.  Беспроводные  сети,  Сборник  типовых  проектов, 

ЭКО-ТРЕНЗ, 2002г., 78 с. 

9. 

Шмалько  А.В.  «Цифровые  сети  связи»,  учебник  М.:  Экотрендз, 

2001.- 480 с. 

10. 

Мордухович Л. Г. Степанов А. П. Системы радиосвязи: Курсовое 

проектирование; -М.: Радио и связь, 1998.- 450 с. 

11. Расчетные  методы,  оценки  уровней  СВЧ  электромагнитных 

излучений  на  радиотехнических  объектах:  Методические  рекомендации,  М. 

Минобороны, 1997.- 624 с. 

12. 

Немировский  М.С.  Цифровая  передача  информации  в 

радиосвязи; М. Радио и Связь, 1980с-156с 

13. 

Коньшин С.В Технологии беспроводной связи, Учебное пособие, 

АИЭС, 2006г. 

14.  Крылов  В.А.,  Юченкова  Т.В.  «Защита  от  электромагнитных 

излучении», учебник длы ВУЗов.Москва:Энергоатомиздат, 1972г., 218 с. 

15. 

Буренин  Н.  Телекоммуникационные  сети  и  новые  технологии// 

Бизнес – 1999г. - №1, 26-29 с., 1999г. - №3, 37-38 с. 

16.  Папаев С.Т. «Охрана труда», учебник.Москва 2003 г. 

17.  http://www.getwifi.ru/p_standarts.html 

18. 

 

http://www.rohde-schwarz.ru/

 

19.  http://www.wi-fi.ru/s 

 

 

 

 

 

78 

 

А ҚОСЫМШАСЫ 

 

 

 

 

А 1 Сурет – Децибел – ваттарды қолдану арқылы берілген теңдеудің 

есептелуі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

79 

 

Ә ҚОСЫМШАСЫ 

 

 

Ә 1 Сурет – Алатау сауда үйіндегі 2 қабаттағы дабыл таралуының сұлбасы