ҚашықТЫҚтан оқыту факультеті

Қарағанды облысындағы шағын және орта бизнесті талдау

жүктеу 0,84 Mb.

бет	7/11
Дата	04.06.2022
өлшемі	0,84 Mb.
	#38849

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Асанов курсовая работа

2.2 Қарағанды облысындағы шағын және орта бизнесті талдау

Бүкіл әлемде пандемия баяу болса да төмендеп келеді. Алайда, көптеген елдер үшін одан шығу ауыр экономикалық салдарға әкелетіні сөзсіз. Елдерде карантиннен кейін жұмыс орындарының қысқаруы мен компаниялардың банкроттыққа ұшырауы күтілуде. Бәрінен бұрын, пандемия салдарынан шағын және орта бизнес саласы зардап шегеді. Оның барлығы жұмыссыздықтың көбеюіне әкелуі мүмкін.
Қазіргі заманғы экономика нарықтық механизмдердің, мемлекеттік реттеу элементтерінің өзара іс-әрекетіне, сондай-ақ ұлттық экономиканың жаһандық тенденцияларына, сын-қатерлер мен қауіп-қатерлерге барабар жауап беру қабілетіне негізделген.
Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың бұйрығымен ШОБ үшін барлық салықтарды төлеу үш айға тоқтатылды. Барлық салықтар - ҚҚС, МЗС, ЖТС 2020 жылдың 31 мамырына дейін төленуі керек. Шындығында, төлемдерді кейінге қалдыру мемлекет басшысының нұсқауымен үш айға берілудің орнына тек екі (сәуір және мамыр) айларына берілген. Қалай болғанда да, шешім уақтылы қабылданған.
Өздеріңіз білетіндей, төтенше жағдай 11 мамырға дейін созылды. Төтенше жағдайдың соңы – алдағы дағдарыс кезеңіне арналған шағын және орта бизнесті дамыту жоспарларын қалыптастыру кезеңі болады. Дамудың негізгі тенденцияларын болжау және жоспарлау бізге шағын және орта бизнесті қолдау шараларын жүзеге асыруға, оны тиімдірек етуге мүмкіндік береді.
Әлемдік тәжірибе мен қазақстандық тәжірибені талдау биылғы жылы шағын және орта бизнестің дамуына шешуші әсер ететін бірқатар жалпы негізгі трендтерді анықтауға мүмкіндік береді.
Өндірістің жалпы ұлттық көлемінде шағын және орта бизнестің үлесі 28% -дан азды құрайды, осы салада 3 млн. адам жұмыс істейді, бұл Қазақстандағы жұмыспен қамтылған халықтың 35% құрайды. Коронавирустық пандемиядан туындаған дағдарыс жағдайында бұл салада шөгудің алдын алу және ШОБ үшін төтенше жағдайдың салдарын азайту маңызды. Ендігі кезекте Қарағанды облысындағы кәсіпкерліктің дамуына не кедергі келтіретінін талдап көреміз және елдің өңірлеріндегі ШОБ үлесін жетілдіруге ұсыныстар дайындаймыз.
Пандемия проблемаларды ушықтыруда. Оның ішінде темір рудасының бағасының түсуі бүкіл әлем бойынша әуе қозғалысының тоқтатылуына байланысты Қарағанды облысындағы тау-кен және металлургия кәсіпорындарының өнімдеріне деген сұранысты төмендетіп жіберді. Алайда тек ТМК секторы ғана зардап шекпейді. Қазіргі дағдарыс аймақтағы көптеген ШОБ жағдайын айтарлықтай әлсіретті. Егер карантин басталған кезде тек қонақ үйлер, мейрамханалар мен сауда орындары жабылу қаупі бар болса, қазір B2B жылжымайтын мүлік және басқа секторлары қауіпті. Мұндай жағдайда аймақтық билік жоспарлы жұмыстар шеңберінен шығып, шағын және орта бизнеске мақсатты қолдау көрсетуі керек.
Карантин шараларының салдарынан күрт төмендеу, теңгенің құнсыздануы және инфрақұрылымның нашарлығы Қарағанды облысындағы кәсіпкерлердің проблемаларын ушықтыруда. Көлік, қойма және саудаға әсіресе қиын болатыны анық.
ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика жөніндегі комитетінің мәліметі бойынша 2021 жылы Қарағанды облысының жалпы өңірлік өнімі 1,69 трлн теңгені құрап, өңірдің Қазақстан жалпы ішкі өнімінде 2,5 % деңгейінде үлесін қамтамасыз етті (2020 жылы – 2,4%). 2021 жылдың қорытындысы бойынша Қарағанды облысы жалпы өңірлік өнімдегі шағын және орта кәсіпкерліктің үлесі көрсеткіші бойынша республикада 12-орынды еншілеп (20,9%), 2020 жылмен салыстырғанда Қазақстан өңірлері арасында өз рейтингін 1 позицияға төмендеткен. Осы ретте аталған көрсеткіштің 1,4 пайыздық тармаққа өсу тенденциясы байқалған, 6-суретті қараңыз.

6-сурет. Қазақстан өңірлерінің ЖІӨ-дегі шағын және орта бизнестің жалпы қосылған құн үлесі, 2021 жыл

2022 жылдың 1 қаңтарында Қарағанды облысында жұмыс істеп жатқан шағын және орта бизнес субъектілерінің саны 70,0 мың бірлікті немесе 2020 жылдың сәйкес кезеңіне қарай 110,5%-ды құраған. Шағын және орта бизнес құрылымында жеке кәсіпкерлер 64,7%, шаруа қожалықтар – 25,9%, шағын кәсіпкерліктің заңды тұлғалары – 9,3% және орта кәсіпкерліктің заңды тұлғалары – небәрі 0,1%-ды құрайды.

7-сурет. 2022 жылдың 1 қаңтарына Қарағанды облысындағы жұмыс істеп жатқан ШОБ субъектілерінің құрылымы, %

Шағын және орта бизнес субъектілері өңірде жұмыс істеп жатқан халықтың 25,0%-ын қамтыған, бұл 126,7 мың адам ды құрайды. Жеке кәсіпкерлеріне осы көрсеткіштің басым бөлігі тиесілі – шағын және орта бизнес 51,2% (64,9 мың адам), 8-суретті қараңыз.

8-сурет. 2022 жылдың 1 қаңтарына қарай Қарағанды облысында шағын және орта бизнесте жұмыспен қамтылғандарды ұйымдастырушылық формалар бойынша бөлу, %

Қарағанды облысының шағын және орта бизнес субъектілері 2021 жылы 511,8 млрд теңгеге өнім шығарған, бұл 2020 жылмен салыстарғанда 11,7%-ға жоғары көрсеткіш. Шығарылған өнімнің негізгі үлесін шағын кәсіпорындар өндірген (42,5%), екінші орында 30,9% көрсеткішпен шаруа қожалықтар тұр, 9-суретті қараңыз.

9-сурет. 2021 жылдың қаңтар-желтоқсанында Қарағанды облысында ШОК субъектілері өнімінің шығарылымы, млн теңге

2021 жылы облыста негізгі капиталға инвестициялар көлемі 293,8 млрд теңгеге тең болды. Тұтастай алғанда, шаруа құрушы субъектілердің жеке қаражаты инвестициялардың айтарлықтай басым көзі болып отыр – инвестициялардың жалпы көлемінен 50,1% және мемлекеттік бюджет қаражаты – 24,7%, олардың көлемі сәйкесінше 147,3 млрд теңге және 72,5 млрд теңгені құрады [21].

ҚР Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетінің деректері бойынша 2021 жылдың қаңтар-желтоқсан айларында Қарағанды облысының сыртық сауда айналымы 380,4 млн АҚШ долларын құраған, 2020 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда көрсеткіш 52,9%-ға қысқарған, соның ішінде тауар экспорты 219,4 млн АҚШ доллары (-64,7%), импорт – 161,0 АҚШ доллары (- 13,5%).

8 кесте
2021 жылдың қаңтар-желтоқсанында Қарағанды облысының барлық елдермен сауда-саттықтағы экспорт және импортының тауарлық құрылымы

Тауар номенклатурасы	Экспорт, мың АҚШ доллары	Жалпы экспорттағы үлес	Импорт, мың АҚШ доллары	Жалпы импорттағы үлес
Мал және өсімдіктен өндірілген өнімдер, дайын азық-түліктік тауарлар	19 099,7	8,7	60 910,9	37,8
Минералды өнімдер, соның ішінде:	14 308,3	6,5	197,2	0,1
Химиялық және онымен байланысты өнеркәсіп салаларының өнімі (каучук пен пластмассаны қоса алғанда)	177 096,5	80,7	15 632,5	9,7
Былғары шикізаты, елтірі және олардан жасалған бұйымдар	972,9	0,4	13,6	0,0
Ағаш, орман материалдары және қағаз-целлюлоза бұйымдары	3 483,5	1,6	257,4	0,2
Текстиль және текстиль өнімдері	221,8	0,1	5 380,4	3,3
Аяқ киім, бас киім бұйымдары және галантерея тауарлары	1,4	0,0	2 732,5	1,7
Құрылыс материалдары	4,6	0,0	1 309,5	0,8
Металдар және олардан жасалған бұйымдар	3 732,5	1,7	4 353,8	2,7
Машиналар, жабдық, көлік құралдары, құрылғылар және аппараттар	444,3	0,2	63 974,9	39,7
Басқа да тауарлар	55,2	0,0	6 226,6	3,9

2022 жылдың 1 қаңтарына қарай Қарағанды облысындағы банктер несиелері 238,9 млрд теңгені құрады, соның ішінде 17,6%-ы шағын кәсіпкерлік субъектілеріне бағытталған. Салыстыру үшін 2021 жылдың 1 қаңтарында аталған көрсеткіш 19,9%-ды құраған, демек көрсеткіш 2,3 пайыздық тармаққа қысқарған.

Қарағанды облысы бойынша Мемлекеттік кірістер департаментінің мәліметі бойынша 2021 жыл ішінде мемлекеттік бюджетке түскен салықтық аударымдар 85,0 млрд теңгені құраған. Негізгі үлес тауар, жұмыс, қызметке ішкі салықтарға (30,5% немесе 25,9 млрд теңге) тиесілі. Ары қарай табыс салығы (23,9 млрд теңге немесе 28,1%) және меншікке салық (17,7 млрд теңге немесе 20,8%), 10-суретті қараңыз.

10-сурет. Қарағанды облысының негізгі бағыттары бойынша салықтық түсімдер құрылымы, %

Аймақтық билік инфрақұрылым мәселелерін шешу жолында келесі іс-шараларды орындау қажет деп есептейміз: ірі қалалар мен елді мекендердің қосылу деңгейін жоғарылату, өмір сүру ыңғайлылығын арттыру арқылы аймақ халқының санын көбейту. Сондай-ақ, кәсіпкерлердің дәстүрлі проблемалары бойынша жұмыс істеу маңызды: қаржы, адами ресурстар мен ақпаратқа қол жеткізу үшін кедергілерді азайту.
Мемлекеттік қызмет көрсетуді жеңілдету бизнес ортасын айтарлықтай жеңілдетеді. Бұл әсіресе өндірістік объектілерді инженерлік желілерге қосу кезінде жерді пайдалануға, құрылысқа рұқсат беру үшін қатысты. Мемлекеттік сатып алу рәсімдері жеке қарауды талап етеді.
Сонымен бірге, кейбір мәселелерді мемлекет толығымен шеше алмайтынын түсіну керек. Мәселен, өндіріске инновацияларды жасанды түрде енгізу мүмкін емес. Алайда, мемлекет компаниялар арасындағы ынтымақтастықты қолдау арқылы және жергілікті кәсіпкерлерді аймақ пен елден тыс жерде ең жақсы тәжірибені қолдануға шақыру арқылы аймаққа инновациялық рух әкелуге тырысуы мүмкін. Сонымен қатар, аймаққа ірі технологиялық компаниялар, жергілікті білім беру орталықтарын ынтымақтастыққа тарту қажет.

жүктеу 0,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11