Аширбаев и. Е., Кокаев б. К

Хлорорганикалық қосылыстар

жүктеу 2,39 Mb.

Pdf просмотр

бет	75/99
Дата	04.09.2023
өлшемі	2,39 Mb.
	#43231

1 ... 71 72 73 74 75 76 77 78 ... 99

Фармакология кітап

Хлорорганикалық қосылыстар
(ХОҚ) ауылшаруашылығында
кеңінен қолданылатын пестицидтерге жатады. Олар инсектицидті,
акарицидті, фунгицидті және фумигантты препараттар ретінде қолданылады.
ХОҚ-дың уыттылығы өте жоғары болғандықтан қазіргі кезде оларды қолдану
едәуір шектеліп отыр. Бұлардың ішінде осы уақытқа дейін өте көп
қолданылып келген ДДТ (Ди хлор дифенил три хлор этан, екі хлор фенил үш
хлор этан) препаратының орны ерекше. Оны 1874 жылы Зайдлер синтездеген
болатын, ал 1939 жылы Швейцар химигі Мюллер оның өте күшті
инсектицидті
қасиетін
анықтады.
Ғалымдар
жүргізген
зерттеу
қорытындылары ХОҚ-дың пайдалы жақтарымен бірге зиянды жақтарын
ашып берді де, оларды қолдану едәуір шектеліп қалды. Ол мынадай
себептерге байланысты болатын:
1.
Хлорорганикалық қосылыстардың сыртқы әсеріне өте жоғары төзімділігі
және көп уақытқа дейін сақталатындығы. Топырақта олар ыдырай отырып
өсімдіктерге тұрақталады.
2.
Сыртқы ортадан тірі ағзаға әртүрлі жолдар арқылы оңай еніп жететіндігі.
3.
ДДТ - препаратының өте жоғары канцерогендік әсері.
4.
ДДТ – препаратының және оның метаболиттерінің өте жоғарғы мутагенді
әсері.
5.
Құстардың кейбір түрлерінде кездесетін өсімділіктің төмендеуі.
6.
Басқа препараттарға қарағанда өте жоғары уыттылығы
ХОҚ - химиялық құрылымына байланысты мынадай топтарға бөлінеді:
1.
Алифатты көмірсутектердің хлортуындылары: гексахлорбутадиен,
дихлоэтан, гексахлорэтан, немагон және т.б.
2.
Ациклді
көмірсутектердің
туындылары:
гексахлорциклогексан,
гексахлоран, линдан және т.б.
3.
Ароматты көмірсутектердің хлортуындылары: гексахлорбензол, кельтон,
пертон, пидион және т.б.
4.
Полихлортерпендер: полихлоркамфен, полихлорпифен СК-9 және т.б.
5.
Полихлорциклодиендер: гептахлор, дилор, алдрин және т.б.

96
Хлорорганикалық қосылыстардың көпшілігі суда нашар, органикалық
ерітіділер мен майларда жақсы еритін ұнтақтар.
Олардың барлығында әртүрлі әсерлерге өте төзімді келетіндіктен, топырақта,
суда және басқа да орталарда ұзақ уақытқа дейін сақталады. Мысалы:
гексахлоран топырақта 3-4 жылға, ал кейде тіпті 10-11 жылға дейін
сақталады. Бұл көрсеткіш ДДТ-да 20 жылға дейін жетеді.
ХОҚ-дың тағы бір ерекшелігі, олар ағзаға ас қорыту, тыныс алу жүйелері
және басқа да жолдар арқылы енеді де, мал ағзасында және өсімдіктер де өте
көп мөлшерде, көп уақытқа дейін жинақталады (кумуляция).
ХОҚ – липотропты қосылыстар қатарына жататындықтан, липидтерге бай
мүшелерде, атап айтқанда бауырда, жыныс бездерінде және ішкі секреция
бездерінде өте көп мөлшерде жинақталады.

жүктеу 2,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 71 72 73 74 75 76 77 78 ... 99