34 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 35
аймақтарында тұратын адамдардың қару ұстауының ең негізгі үш себебінің
бірі ретінде бандалар мен қылмыскерлерден қорғануды келтірді. Дегенмен,
ер адамдар мен әйел адамдар арасында айтарлықтай айырмашылықтар
болды. 7-ші суретте көрсетілгендей, ер адамдардың 42 пайызы, ал әйел
адамдардың 22 пайызы қару-жарақ қорғану үшін қажет деген оймен
келісті. Бұған ұқсас, әйел адамдардың жартысынан көбі қару-жарақ
қауіпсіздікке қауіп төндіреді деп таныса, бұл оймен ер адамдардың тек
үштен бірі келіседі
36
. Жас респонденттер және ауылдық мекендерде
тұратын адамдар қару-жарақты көбінесе қорғанумен байланыстырады
(ЦИОМ, 2010; 8-сші суретті қараңыз).
34 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 35
Әлі де құпия: атыс қаруы және мемлекет
Бұл бөлімде мемлекет арсеналындағы атыс қаруы мен оқ-дәріге қатысты
кең жұртқа белгілі ақпарат пен Қазақстан Республикасының Қорғаныс
министрлігі берген деректер қарастырылады. Сонымен қатар, бұл бөлімде
Қазақстан жойған артық қару-жарақ пен оқ-дәрі мөлшері мен түрлері
қарастырылады. Ең сонымен, мұнда қару-жарақ қоймаларында абайсыздан
болған жарылыстар болған мекендердің тұрғындарына тиген әсерлеріне
назар аударыла отырып, мемлекеттік арсеналға қатысты қауіптерге талдау
жасалады.
Қару қорлары
Қазақстанның қорғаныс, қауіпсіздік және құқық қорғау органдарына
әртүрлі министрліктерге қарайтын, әрқайсысы өзінің қару-жарақ
арсеналына жауап беретін көптеген ұйымдар кіреді (9-шы суретті қараңыз).
Қазақстан заңы бойынша мемлекеттік қауіпсіздік күштерінің өлшемі мен
олардың қару-жарақ қоры «мемлекеттік құпия» деп есептеледі; олардың
саны немесе жабдықталуына қатысты ашық ақпарат жоқ
37
. Military Balance
атты жанама дереккөзінде 2010 жылы үшін төмендегі сандар берілген:
• Әскер: 30 мың;
• Флот: 3 мың;
• Соғыс-әуе күштері: 12 мың;
• Қорғаныс министрлігі: 4 мың;
• Үкімет сақшылары: 500;
• Ішкі қауіпсіздік қызметі: 20 мың (шамамен);
• Республикалық ұлан: 2 мың; және
• Шекара әскерлері: 9 мың (шамамен) (IISS, 2010, бб. 364–65).
36 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 37
9-шы сурет
Қазақстанның қорғаныс, қауіпсіздік және құқық қорғау
салаларындағы мемлекеттік органдар құрылымы
Ұлттық
қауіпсіздік
комитеті
Шекара
әскерлері
Республи-
калық
ұлан
Бас
прокура-
тура
Қорғаныс
мини-
стрлігі
Қарулы
күштер
Жоғарғы Бас
қолбасшы Президент
Ішкі істер
мини-
стрлігі
Қылмы-
стық-
атқару
жүйесі
комитеті
Қаржы
поли-
циясы*
Ішкі әскер
Президент
күзет
қызметі
«Сырбар»
сыртқы
барлау
қызметі
Төтенше
жағдайлар
мини-
стрлігі
Төтенше
жағдайлар
мини-
стрлігіне
қарайтын
әскери
бөлімдер
Қаржы
мини-
стрлігі
Кедендік
бақылау
комитеті
Ескертпе: * Экономикалық қылмысқа және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес агенттігі
Дереккөз: Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының сипаттамасы (2011b)
Хабардар бақылаушының сөзі бойынша әскердің жалпы саны 42 мың-
ға жуық, ал флот шамамен 2000 адамнан тұрады, бұл мәліметтер 2010
жылдың ортасындағы жағдайға қарай берілген
38
.
Мемлекеттік қауіпсіздік күштерінің қолындағы атыс қаруының саны
жария емес. Жанама есептер Қазақстанда бес негізгі қару-жарақ қоймасы
36 Атыс қаруына шолу
№ 29 тақырыптық баяндама
Флоркин, Әбен және Каримова
Ашық аспандағы қара бұлттар 37
бар екенін білдіреді (Ashkenazi, 2010, 138-б). Мәліметтер бойынша елдің
қоймаларында 550 мың–950 мың әскери атыс қаруы және жеңіл қару-
жарақтар және 200 мың–400 мың тонна артық әдеттегі оқ-дәрі бар
(Ashkenazi, 2010, 138-б). Қару-жарақ туралы деректер Қазақстан қарулы
күштерінің 1990-шы жылдардың соңы мен 2000-шы жылдардың басындағы
(бұл кезеңде әскер саны ең көп болатын) әскер санына, сондай-ақ аймақтағы
6-шы кесте
Қазақстанның мемлекеттік органдар қызметкерлері
қолдануға бекітілген отпен атылатын қарулар мен оқ-дәрі түрлері
Мемлекеттік орган
Қару-жарақ
Оқ-дәрі
Экономикалық қылмысқа
және сыбайлас жемқорлыққа
қарсы күрес агенттігі (Қаржы
полициясы)
• 5,45 мм ПСМ пистолеті;
• 9 мм Макаров пистолеті;
• 5,45 мм Калашников
автоматы, АКС-74 немесе
АКС-74У модельдері;
• 7,62 мм Калашников
автоматы, АКМ немесе
АКМС модельдері;
• 9 мм ПП-90 пистолет-
пулеметі
• 5,45 мм кіші өлшемді,
ортасынан тұтанатын
патрон;
• 5.45 × 18 мм пистолет
патроны;
• 7,62 мм стандартты оқ
және жарқылды оқ
патроны;
• 9 мм пистолет патроны (9
× 18 мм, 9 × 19 мм)
Қаржы министрлігі
қарамағындағы Кедендік
бақылау комитеті
• 9 мм Байкал 442
пистолеті, Макаров
пистолеті, ПМ-9 моделі;
• 12 калибрлі бытыралы
мылтықтар, ИЖ-81 және
Мосберг модельдері;
• 9 мм Кобальт револьвері,
басқа аты – РСА/ТКБ-0216
(Стечкин-Авраамов
револьвері, конструк-
торлары Стечкин мен
Авраамовтың аттары
берілген)
• Пистолет немесе
револьверлерге арналған
9 мм оқ-дәрі;
• Бытыралы мылтықтарға
арналған 12 калибрлі оқ-
дәрі
Мемлекеттік курьерлік
қызмет
• 9 мм Макаров пистолеті;
• 7,62 мм АК автоматы,
AKMS моделі;
• 9 мм Стечкин автоматты
пистолеті
жоқ
Дереккөздер: ҚР (2000a; 2003; 2010c)
