66
Шығынның белгілі бір мөлшерін мейлінше – шаруашылықтың
жүргізудің әр түрлі мәселелерін шешуге келгенде басты талап осы болып
отыр.
Өндіріс
тиімділігі,
біріншіден,
негізгі
өндірістік
қорлардың
пайдалануын жақсартудың, екіншіден, айналмалы өндірістік қорларды
неғұрлым
тиімді
пайдаланудың
және
үшіншіден,
қазіргі
еңбек
шығындарының нәтижелігін жақсартудың есебінен арттырылады.
Модель құрғаннан кейін экономикалық тиімділікті есептеу әдісі,
тиімділікті анықтайтын негізгі көздердің сипаттамаларын көрсеткіштерді
анализдеп салыстыру әдісін қолданады.
Бұл әдістің қолданылу тиімділігі үздіксіз орындалатын интерациондық
процестерің қаншалықты жетілгендігін тиімділік көзқарасы жағынан құылған
моделмен салыстыруға мүмкіндік береді. Бағдарламалық өнімді жасаудан
бұрын ең алдымен оның экономикалық тиімділігін есептеу керек, яғни,
бағдарламаны жасауға және ендіру жүйесіне кететін шығынды оны жасағанға
дейінгі және бағдарламалық қамтуды енгізгеннен кейінгі шығынды үнемдеуді
есептеу керек.
3.1.1 Деректерді өңдеу және енгізуге кететін шығындардық есебі
Деректерді жасауға және енгізуге кететін шығындарды төмендегі
формула бойынша есептейміз:
C=Cалг+Cжжкш+Cен+Cтқж; (3.1)
Мұндағы , Салг – алгоритмді құруға кететін шығындар;
Сжжкш – бағдарламаны жөндеп, жазуға кеткен шығындар;
Сен – бағдарламаны енгізуге кеткен шығындар;
Стқж –– техникалық құралдарды сатып алуға кететін шығындар;
3.1.2 Алгоритмді құруға кеткен шығындар
Алгоритмді құруға кеткен шығындарды төмендегі формула
бойынша есептей аламыз:
Cалг=Ақ *У+Әқк қ (3.2)
Мұндағы Ақ – бағдарлама құрушыға төленетін айлық ақша; У –
бағдарламаны жасауға кеткен уақыт мөлшері; Әқкқ - әлеуметтік қажеттілікке
кеткен қаржы (26%);
Жасаушының айына алатын жалақысы – 25000 тг., ал бағдарлама
құруға кеткен уақыт мөлшері – 1 ай. Әлеуметтік қажеттіліктерге кеткен қаржы
мөлшері 4680 теңгені құрайды.
Cалг=25000тг*1 ай+4680тг=29680тг.
3.1.3 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кеткен шығындар
Бағдарламаны жазуға және түзетуге кеткен шығын (3.3) – формула
бойынша есептеледі:
Cжж=Кжкму+Қжжка (3.3)
67
Мұндағы Кжкму – бағдарламаны түзетуге кеткен машиналық уақыт;
Қжжка – бағдарламашының түзетуге және жазуға кеткен ақшасының қоры
(жалақысының қоры).
Жалақы қоры (3.4)-формула бойынша есептеледі:
Қжжка = Ас*Б айлығы+ Әқбқ (3.4)
Мұндағы Ас – жасауға кеткен күн(ай) саны; Байлығы –
бағдарламашының айына алатын айлығы (тг/айына); Әқбқ - әлеуметтік
қажеттілікке бөлінген қаржы (26%).
Бағдарламаны жазуға, түзетуге бір ай жұмсалды:
Қжжка=1*25000тг+4680тг=29680тг
Кжкму= q*B=200тг/сағ*25сағ=5000тг.
Сжжкш=5000nu+29680nu=34680тг.
3.1.4 Бағдарламаны енгізуге кеткен шығындар есебі
Бағдарламаны енгізуге кеткен шығындар (3.5)-формула бойынша
анықталады:
Сен=Кен+Әбағ/ақ (3.5)
Мұндағы Кен – енгізуге кеткен машина уақытының бағасы; Әбағ/ақ –
енгізу кезіндегі бағдарламашының жалақысының қоры.
Машина уақытының бағасы (3.6) – формаула бойынша есептеледі:
Кен =k*d*g (3.6)
Мұндағы k –ДЭЕМ-мен жұмыс істеуге кеткен машина уақыты; d –
ДЭЕМ-мен жұмыс істеуге кеткен күндер саны; g –бір сағаттық машина
уақытының бағасы;
Әбағ/ақ = Б жөндеу/ айлығы *
+ОтФсоц (3.7)
Мұндағы Әбағ/ақ – бағдарламашының енгізуге кеткен еңбегінің
жалақысы; d – ДЭЕМ-мен жұмыс істеуге кеткен күндер саны; Д – бір айдағы
күндер саны;
ДЭЕМ-мен жұмыс істеуге 6 күн жұмсалды. Бір айда жұмыс істеген
күндер саны 25 күнді құраса, онда бағдарламашының енгізуге кеткен
еңбегінің жалақысы:
Әбағ/ақ =25000тг*(6күн/25күн)+4680тг=10680тг.
Компьютерде күніне 5 сағаттан жұмыс істелінді десек, машина уақыты
төмендегідей есептеледі:
Кен =5сағ*6күн*200тг/сағ=6000тг.
Сен=10680тг+6000тг=16680тг.
3.1.5 Техникалық құралдар жиынына кеткен кеткен шығындар есебі
Техникалық құралдар
Бағасы (тг)
Pentium IV2000/256Мб\80Гб\128Мв
Video\CDRW Sony
80000
Принтер H.P.1010C. б/у
15500
Барлығы :
95500
Д
d
68
Техникалық құралдарды алуға кеткен шығындар 95500 теңгені
құрайды.
Барлық өнімді енгізуге және жасауға кеткен шығындар төмендегі
есептеледі:
С=29680тг+34680тг+16680тг+95500тг=176540тг.
3.2 Бағдарламаны енгізуге дейінгі шығындар есебі
Бағдарламаны жасап, енгізіп, және іске асыруды мысалға ала отырып
бұл экономикалық тиімділік есебінде бағдарлама жиыны қолданылды.
Бағдарламаны қолданбай шығынды есептеу мына формуламен
есептеледі:
Затр = ЗПсок+ Әқбқ (3.8)
Мұндағы Затр – жүйелік инженер мен бухгалтердің жылдық жалақысы;
Әқбқ - әлеуметтік қажеттілікке бөлінген қаржы (26%).
Бухгалтер мен жүйелік инженердің жылдық жалақысы мына
формуламен есептеледі:
ЗПсок=Qсок*N*12 (3.9)
Мұндағы Qсок – айлық жалақы (СОК); N-СОК саны, мөлшері;
Бағдарламашы жалақысы – 30000тг*1*12ай=360000тг;
Бас маманның, кадр бөлімінің жалақысы – 2500тг*1*12ай=300000тг.
Затр=360000тг+300000тг+93600тг+78000=831600тг.
3.3 Бағдарламалық қамтуды енгізгеннен кейінгі шығындар
есептемесі
Бағдарламаны енгізгеннен кейін шешім шығаратын адамдар саны 1
адамғ азайды. Есеп шығаруға кеткен машина уақытының жылдық шығыны
мына формула бойынша анықталады:
Кмаш=tg*g (3.10)
Мұндағы tg – ДЭЕМ-н бір айда қолдануға кеткен сағат саны; g – машина
уақытының 1 сағаттық құны;
Бір құжатты қағаз бертіне басып шығару үшін 9минут жұмсалады.
Принтерден Кпеч нәтижені басып шығару үшін жылдық шығындар төмендегі
формула бойынша есептеледі:
Кпеч=tпеч*Nвар*q (3.11)
Мұндағы – t печ – 1дананы басып шығаруға кеткен уақыт, Nвар –дана
саны, q – машиналық уақыттың 1 сағаттық құны.
Бір құжатты басып шығаруға 0,01 сағат кетеді. Дана саны шамамен екеу,
ал q =250тг/сағ.
Кпеч=0.01сағ.*76дана*200тг*12ай=1824тг.
ДЭЕМ қолдануға кеткен 1 айдағы мөлшері – 125 сағат, ал q=200тг/сағ.
Кмаш=125сағ*200тг/сағ*12ай=300000тг.
Бөлім қызметкерлерінің жылдық алатын жалақысы келесі
формула бойынша анықталады:
ЗПсок=30000тг*12ай=360000тг.
Достарыңызбен бөлісу: | 
