АнЫҚтамалық энциклопЕдИя Алматы 2015 1-ТоМ


ЕЛЕУЛІ ЖАҢАЛЫҚ АШҚАН ФИЗИК-ҒАЛЫМДАР         демокрит                  Г.Галилей           э.Торричелли                Р.Бойль



жүктеу 6,77 Mb.
Pdf просмотр
бет3/274
Дата01.01.2018
өлшемі6,77 Mb.
#6308
түріАнықтамалық
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   274

7

ЕЛЕУЛІ ЖАҢАЛЫҚ АШҚАН ФИЗИК-ҒАЛЫМДАР



        демокрит                  Г.Галилей           э.Торричелли                Р.Бойль

ежелгі грек ғалымдары 



демокрит (б.з.б. 470/406 – ?), эпикур (б.з.б. 341 – 270), 

Лукреций (б.з.б. І ғасыр) заттардың атомдық құрылымы туралы алғашқы идея-

ларды тұжырымдаған. Ежелгі грек ғалымы Клавдий 



птоломей (б.з.б. ІІ ғасыр) 

Әлемнің геоцентрлік (яғни Әлемнің ортасында Жер орналасқан делінетін) жүйесін, 

статиканың қарапайым заңдарын (рычаг ережелерін), жарық сәуленің түзусызық- 

ты таралуын және оның шағылысу заңын, гидростатиканың бастамасын Архимед 

заңы) тұжырымдаған. Электр мен магнетизмнің қарапайым көріністері байқал- 

ған. Б.з.б. ІV ғасырға дейінгі физикалық ілімдерді ежелгі грек философы әрі ғалы- 

мы 

Аристотель (б.з.б. 384 – 322) қорытындылаған. Орта ғасырарда Аристотель- 

дің ілімін шіркеу міндетті ілімге айналдырып, ғылымның дамуына ұзақ уақыт 

тежеу жасаған. Физиканың ғылым ретінде дамуы ХVІІ ғасырда итальян ғалымы 

Галилео 


Галилейдің (1564 – 1642) ғылыми зерттеу жұмыстарынан бастау алған. 

Галилей қозғалысты математикалық түрде сипаттаудың қажеттілігін алғаш түсін- 

ген ғалым болды. Ол берілген денеге айнала қоршаған денелердің әсері Аристо- 

тель іліміндегідей жылдамдықпен емес, дененің еркін түсу үдеуімен анықталаты- 

нын дәлелдеген. Осы жаңалық инерция заңының алғашқы тұжырымы болды. 

Галилей механикадағы салыстырмалық принципті ашты, денелердің еркін түсу 

үдеуінің дененің тығыздығы мен массасына тәуелді болмайтынын дәлелдеді, поляк 

астрономы Николай 



Коперниктің (1473 – 1543) теориясын негіздеген және астро-

номия ғылымында оптикалық, жылулық т.б. құбылыстарды зерттеуде айтарлық- 

тай нәтижеге қол жеткізген. Галилейдің шәкірті – физик Эванджелиста 

Торричел-

ли (1608 – 1647) атмосфералық қысымның болатынын айғақтаған және 1644 ж.  

сынапты барометрді жасаған. Ағылшын физигі әрі химигі Роберт 



Бойль (1627 – 

1691) мен француз физигі Эдм 



Мариотт (1620 – 1684) газдардың серпімділігін 

зерттеген және өздерінің есімдерімен аталған алғашқы газ заңдарын тұжырымда- 

ған. Голландиялық ғалым Вилброрд

 Снеллиус (1580 – 1626) 1620/1621 ж. және 

 1637 ж. француз физигі әрі математигі Рене 



декарт (1596 – 1650) жарық сәуленің 

сыну заңын ашқан. 1600 ж. ағылшын физигі Уильям 



Гильберт (1544 – 1603) 

электрлік және магниттік құбылыстардың жіктерін ажыратқан және Жердің – өте 




8

ЕЛЕУЛІ ЖАҢАЛЫҚ АШҚАН ФИЗИК-ҒАЛЫМДАР



    э.Мариотт        В.Снеллиус           Р.декарт           У.Гильберт

      И.ньютон          И.Кеплер            Х.Гюйгенс        Ф.Гримальди

үлкен магнит екенін дәлелдеген. Гильберт электр туралы ғылымның негізін қалау- 

шы болды. 1600 жылға дейін электрлік құбылыстар туралы ілім ежелгі грек ойшы- 

лы Милеттік 



Фаллестің (б.з.б. 625 – 547) янтарьға үйкеленген заттың электрлік 

қасиеті болатынын ашқан тәжірибесі деңгейінде қалып қойған болатын. Гильберт- 

тен кейін бір ғасырдай мерзім бойы электрге айтарлықтай жаңалық қосылмаған. 

ХVІІ  ғасырдағы  физиканың  негізі  табысы  – 



классикалық  механиканың 

тұжырымдалуы болды; ағылшын физигі әрі математигі Исаак 



ньютон (1643 – 1727) 

«Натурал философияның математикалық бастамасы» (1687) деген ғылыми еңбе- 

гінде осы ғылымның барлық негізгі заңдарын тұжырымдаған. Ньютонның ғы- 

лымға ендірген 



күй ұғымының іргелі мәні болды. Механикадағы денелер жүйе- 

лерінің  күйі – жүйе денесінің координаттарымен және импульстерімен толықтай  

анықталады. Неміс ғалымы Иоганн 

Кеплер (1571 – 1630) ашқан планеталардың 

қозғалыс заңдары негізінде Ньютон бүкіләлемдік тартылыс заңын тұжырым- 

даған. Осы жылдары голланд ғалымы Христиан 



Гюйгенс (1629 – 1695) пен неміс 

ғалымы Готфрид 



Лейбниц (1646 – 1716қозғалыс мөлшерінің сақталу заңын 

тұжырымдаған: Гюйгенс 



физикалық маятниктің теориясын тұжырымдады, 

маятникті сағат жасады. Физикалық акустика ғылымы дамытыла бастады.

ХVІІ ғасырдың 2-жартысынан бастап телескоп т.б. оптикалық аспаптардың 

жасалуына байланысты, 

геометриялық оптика тез дамытыла бастады. Физика- 



9

ЕЛЕУЛІ ЖАҢАЛЫҚ АШҚАН ФИЗИК-ҒАЛЫМДАР



       Ш.дюфе                Б.Франклин            Г.Кавендиш               Ш.Кулон

          п.Бугер                И.Ламберт                В.Гершель              У.Волластон

лық оптиканың негізі қаланған: жарық сәуленің 



дифракциясын итальян физигі 

Франческо 



Гримальди (1618 – 1663) ашса, жарық сәуленің дисперсиясын іргелі 

зерттеу И.Ньютонның үлесіне тиді. 1676 ж. дат астрономы Оле 



Ремер (1644 – 1710) 

алғаш болып 



жарық сәуленің таралу жылдамдығын өлшеген. Бір мезгілде дерлік 

жарық сәуленің 



корпускуларлық және толқындық теориялары пайда болып6 

әрі дамытыла бастады.

Швейцар ғалымы (математик, механик әрі физик) Леонард 

эйлер (1707  –  

1783)  және  басқа  ғалымдар  абсолюттік 



қатты  денелердің  динамикасын 

тұжырымдаған. Бөлшектер мен қатты денелер механикасымен қатар 



сұйықтар 

мен газдардың механикалары да дамытыла басталған. Швейцар ғалымдары 

Даниил 


Бернулли (1700 – 1782), Л.Эйлер, француз ғалымы (математик, меха-

ник) Жозеф 



Лагранж (1736 – 1813), т.б. ғалымдардың ғылыми еңбектерімен 

ХVІІІ ғасырдың 1-жартысында 



идеал сұйықтың гидродинамикасының негізі 

салынды. Лагранждың «Аналитикалық механикасында» (1788 ж.) механиканың 

теңдеулері жалпыланған түрде өрнектелген, бұларды кейіннен механикалық емес 

дербес жағдайда электрлік-магниттік үрдістерге қолдану мүмкін болды. Әлемнің 

бірыңғай механикалық бет-бейнесі айғақталған осы жайтқа сәйкес әлемнің бүкіл 

байлығы мен көпбейнелілігі – Ньютон заңына бағынышты бүкіл денелер құра- 

латын бөлшектердің (атомдардың) қозғалыстарына тәуелді болды. 



жүктеу 6,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   274




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау