29
Біз неліктен отбасымен жұмыс жасайтынымызды көзден таса қылмау – жұмысыздың
мақсаты.
Отбасындағы ересектермен жұмыс жасау кезінде әрдайым баланың мұқтаждықтарын
және мүдделерін естен шығармау.
Оны қалай істеу керек?
Отбасымен сөйлескен соң, бірден рефлексия жүргізуді ереже етіп бекіту.
Отбасылармен жұмыс жасау кезінде «Бұл бала үшін нені білдіреді?» деген сұрақты қоюды
әдетке айналдыру.
Отбасындағы баланың жағдайын түсінуге арналған әрекеттер
Эко-карта адамдар арасындағы және одан да кеңірек ортамен қарым-қатынастарының көзбен
көруге болатын көрінісі болып табылады. Оны 1978 жылы әлеуметтік қызметкер Энн Хартман
енгізген, оны әдетте отбасы құрамын және отбасымен байланысы бар барлық өзге маңызды
адамдарды нақты анықтау құралы ретінде қолданады. Патронаж қызметкері эко-карта жасау
отбасындағы қарым-қатынастарды анықтаудың пайдалы тәсілі екеніне көз жеткізе алады, эко-
карта жасау барысында ол балалар мен ересектер арасындағы байланыстарды, сонымен қатар,
көмек көздерін белгілейді. Эко-картаны отбасымен бірге жасауға болады, ал жасалған
диаграмманы немесе суретті отбасы ішіндегі негізгі қарым-қатынастарды, әсер көздерін және
мықты
тұстарды
талқылауға
итермелуші себеп ретінде пайдалануға
болады.
Эко-карта жасау
Төмендегі
нұсқауларды
пайдалана отырып, өзіңіздің
эко-картаңызды жасаңыз. Ол сіздің
отбасыңызбен және достарыңызбен
қарым-қатынастарыңызды суреттейді.
Эко-картаны қалай жасауға болады
1. Бір парақ таза қағаз алыңыз.
2. Ортасына шеңбер салып,
ішінде есіміңізді жазыңыз.
3. Айналасына өміріңіздегі басқа
адамдарды, мысалы, ер
азаматыңызды,
балаларыңызды, ата-
анаңызды, бауырларыңызды,
достарыңызды және
жұмыстағы әріптестеріңізді
бейнелейтін шеңберлер салып, есімдерін жазыңыз.
4. Әр есімнің жанына осы адаммен қандай байланыста екеніңізді көрсетіңіз:
ҚҚ = қарым-қатынастарыңыз, мысалы, анаңыз, досыңыз немесе ер азаматыңыз.
Қ = осы адам көрсететін қолдау, мысалы, эмоциялық, қаржылық, қандай да бір нақты
көмек.
Ж = қолдау көрсету
жиілігі, мысалы, күнделікті, апта сайын немесе кейде.
30
5. Осы шеңберлер және өз шеңберіңіз арасында нұсқарлар салыңыз, яғни, осы қарым-
қатынас екі тарапқа да пайдалы ма, көрсетіңіз.
Осындай эко-картаны өзінің баратын балалардың біріне арнап жасаңыз, ата-анасымен,
тәрбиелеушілерімен және жергілікті қоғамда жұмыс істейтін мамандармен қарым-
қатынастарын көрсетіңіз.
Отбасының эко-картасын жасау
Эко-картаны отбасыны және оның қарым-қатынастарын түсіну үшін қолданыңыз. Қағаздың
ортасына отбасын үлкен шеңбер түрінде салып, ішіне отбасындағы ер адамдарды төртбұрыш
түрінде, ал әйел адамдарды дөңгелек түрінде белгілеңіз. Үлкен шеңбердің ішіне түрлі
мекемелерді, ұйымдарды және ғимараттарды, мысалы, шіркеу, мектеп, емхана және т.б.
белгілеу үшін кішкентай дөңгелектер салыңыз. Содан кейін, олардың арасындағы қарым-
қатынастар қандай екенін сызықтар арқылы көрсетіңіз:
• Берік = тұтас тік сызық ________
• Шиеленіскен = ирек сызық
• Осал, әлсіз = үзік сызық - - - - - - - -
• Үзілген = тік таяқшалармен кескіленген сызық
_________
Келтірілген мысалда отбасы 36 және 33 жасар әкеден және анадан, 6 жасар ұлынан,
4 жасар және 6 айлық екі қыздарынан тұрады. Ұлдары мектепке барғанды
ұнатпайды, көңілі құлазиды, ол футбол клубына да баруды қойған. Керісінше, 4
жасар қыздарына мектепке (балабақшаға) барған ұнайды, тәрбиешісімен жақсы қарым-
қатынас орнатқан. 6 айлық балаға тиісінше медициналық көңіл бөлінбеу қаупі бар, себебі, ата-
ана медициналық орталықпен жақсы қарым-қатынас құрмаған. Әкесі фабрикада жұмыс
істейді, жұмысы тұрақты, бірақ, анасы тек уақытша жұмыс қана істей алады және фабрикамен
қарым-қатынастары әлсіз. Ананың шіркеумен қарым-қатынастары жақсы, жақсы достары бар,
бірақ, не бауырлары, не ата-анасы
жоқ. Күйеуі өзінің қарындасымен
үнемі жанжалдасып жүреді,
сондықтан, олардың өзара қарым-
қатынастары отбасында стресс
тудырады.
(Жауаптарға қарамастан бұрын)
жоғарыда келтірілген түсіндірмелерді
пайдалана отырып, осы қарым-
қатынастарды эко-картада көрсетуге
тырысыңыз. Мұндай эко-картаны кейін
отбасының үйіне барып қарау кезінде
пайдаланып, балалардың тиісті
медициналық қызметтерге
қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін
ата-аналармен қалай жұмыс жүргізу
керек екенін түсінуге болады.
Эко-картаны жасау кезінде қиындықтар
туындаса, оң жақтағы суретке қараңыз.
31
Ал енді өзіңіз жұмыс жасайтын отбасылардың біреуіне арнап, эко-карта салып, оның жергілікті
қоғамдағы ұйымдармен және мекемелермен байланыстарын белгілеңіз.
Үйге барып қараудың құрамдас бөліктері
«Бала туралы ұмытпау» керек екенін есте сақтай отырып, үйге барып қарау қалай
ұйымдастырылуы тиіс екенін және қандай элементтерден тұруы тиіс екенін ойланыңыз. Үйге
барып қарауды жоспарлау тапсырмасын орындау үшін 10-шы Ақпараттық картаны
пайдаланыңыз.
Төменде үйге барып қарау элементтерінің тізімі келтірілген; аталмыш элементтер әдеттегі
реттілікпен келтірілмеген. Сіздің міндетіңіз - үйге барып қараудың басымдылықтарына сәйкес
элементтерді «Реттілік» бағанында қажетті тәртіпте нөмірлеп орналастыру.
Үйге барып қарау элементтері
Реттілігі
Осы жолы не істелгенін/талқыланғанын, сонымен бірге, келесі рет үйге
келіп қараудың мақсаттарын қайталаңыз және өзара келісіңіз.
Ананың денсаулығы туралы сұраңыз.
Ата-ана/тәрбиелеуші баланың дамуына көмектесу үшін қандай әрекеттер
жасайтынын талқылаңыз.
Қандай іс-әрекеттер жоспарланғанын және алдыңғы келу кезінде
талқыланған/жоспарланған мәселелерді қайталаңыз.
Осы жолғы келу мақсаттарын талқылаңыз, мысалы, скрининг жүргізу.
Ата-ана балаға/сәбиге қалай күтім көрсететінін, қалай қарайтынын
бақылаңыз.
Денсаулыққа қатысты ақпараттық материалдар қалдырыңыз (мысалы,
парақшалар).
Отбасының өзге мүшелерінің хал-жағдайын сұраңыз.
Әрекеттерді өзара келісіп алыңыз, мысалы, басқа қызметке/маманға
жолдау.
Сәбидің/баланың хал-жағдайын сұраңыз.
Үйге барып қараудың ұсынылған құрылымына сәйкес келесі рет келуді
өзара келісіп алыңыз (үйге барып қарау стандарттарын қараңыз).
Тамақтану сияқты мәселелерге қатысты сұрақтар қойыңыз.
Әрекеттерді мекеменің медициналық картасына және отбасына арналған
жадынамаға тіркеңіз.
Басқа…
