39
даму концепциясы және ӛнеркәсіп саласындағы инновациялық үрдісті талдау нәтижесінде
ғылыми-ӛндірістік кешенінің технологиялық
Инновациялық даму элементтерінің қарым-қатнас сұлбасы.
Тұрақты әлеуметтік-экономикалық жағдай ғылыми сиымдылығы бар салалар дамуының
сыртқы ортасын қалыптастырады. Қазіргі кезде ғылыми-ӛнеркәсіптік кешенді
технологиялық дамытудың бағыттары мен мінез-құлығын анықтауға бірнеше факторлар
әсер етеді. Негізгі ішкі факторларына келесілер жатады: зияткерлік, инвестициялық және
ұйымдастырушылық капитал. Аталғандардың ішінде экономиканың инновациялық
дамуын және бәсекеге қабілеттілігін арттырудың ең негізгі ішкі факторларының бірі
ретінде ұйымдастырушылық капиталдың ролі жоғарылады.
Ұйымдастырушылық капитал – бұл әлеуметтік институттар және экономикалық
қызметтер кеңістігінде қолданылатын ережелер мен нормалар жыйынтығы. Басқа сӛзбен
айтсақ, ұйымдастырушылық жүйелерінде адам капиталы қалай қолданылатынын,
нарықтан түскен кез-келген ақпараттың қалай қабылданатынын және іс-жүзінде
қолданылатынын анықтайды.
Инновациялық дамудың үрдістерін зерттей келе инновациялық даму инновациялық
модельді таңдау арқылы ғана тиімді жүзеге асырылатынын байқауға болады. Жоғарыда
аталған факторлар саланың инновациялық дамуының ерекшеліктерін және оны жүзеге
асырудың тиімді моделін анықтайды.
Жаңашыл ӛнімдер нарығында мемлекеттік сектордың белсенді дамуы барысында
қолданылатын негізгі екі модельдің қысқаша сипаттамаларына тоқтала кетейік.
Ӛндіріс салаларының инновациялық дамуының бірінші моделі инновациялық ӛнімге
(мемлекет атынан) тапсырыс беруші болып табылатын мемлекеттік құрылымның кең
желісінің болуын кӛрсетеді.
Екінші модель инновациялық ӛнім нарығындағы мемлекеттік сегменттердің басым
бағыттылығын кӛрсетеді. Мемлекеттік басымдылықтар және бағдарламалар жүйесінің
кеңдігі шеңберінде ғылыми-зерттеу және тәжірибелік конструкторлық жұмыстарды
мемлекет тарапынан қаржыландыруды кӛздейді .
Бұл модельдер мемлекеттік және нарықтық құрылымның ӛзара қарым- қатынас
механизмін кӛрсетеді.
Осыған байланысты ӛндіріс салаларын инновациялық дамытудың барлық
факторларының қарым-қатынасын ескеретін жинақталған моделін қалыптастыру қажеттігі
туындайды. Зерттеулер нәтижесінде ӛнеркәсіп салаларының инновациялық дамуының
жағдайын және инновациялық үрдістердің дамуындағы мемлекеттің қатысуын ескертіп,
кеңейтілген модель негізінде ӛндіріс салаларының инновациялық дамуының алғы шарты
ретінде даму факторларының жиынтық моделін қалыптастыру дұрыс болып табылады.
Зерттеулер нәтижесі кӛрсеткендей, қазіргі таңдағы дағдарыстан кейінгі даму
барысында, елдегі инновациялық әлеуетпен инновациялық ойлауды қалыптастыру мен
дамыту үрдісіне мемлекеттің қатысу қажеттігі анықталуда. Сондықтан, елбасымыз Н.Ә.
Назарбаев ӛз жолдауында дамудың ең тиімді бағыты, әлемдік экономикалық
қауымдастықтың барлық талаптарына сай келетін инновациялық механизм арқылы
экономиканы үдемелі дамыту екендігін атап кӛрсетті. Жоғарыда аталған модельдерді
Қазақстан тәжірибесінде қолдану мүмкіндігі туындайды.
Қолданылған дереккөздер тізімі
1. Шумпетер Й. «Теория экономического развития» – М.: Прогресс, 1982.
2. Алюшин П. В. Принципы и методы инновационного развития промышленности:
диссертациякандидата экономических наук: 08.00.05. - Москва, 2005.
3. Бекбасова А.Ж. Принципы и модели инновационного типа развития. Аль Пари,
№1 2010.
40
УДК 338.001.36
Қазақстан Республикасында инновациялық үрдістердің дамуы
Дүржанова Г.Г., магистрант
Алматы экономика және статистика академиясы, Алматы қ.
E-mail:
Gulnure_2011@mail.ru
Қазақстан индустриясы халық шаруашылығының индустриализация деңгейін,
егеменді ел экономикасының нақтылығы мен перспективасын, қазіргі әлемдік
шаруашылықтағы орны мен рӛлін ақтайтын басты фактор болып табылады. Сонымен
қатар, Қазақстанда үлкен руда қорлары, минералды шикізат, отын-энергетикалық
ресурстар, құнды және сирек кездесетін жер металдар қоры бар, сондай-ақ, негізінен,
ӛнімі шетелдерге жіберілетін пайдалы қазбаларды табудың және ӛңдеудің күшті
индустриясы бар. Алайда, Қазақстанда машина құрылысының кӛп профильді жаңа базасы,
жоғары сапалы дайын тауарлар ӛндіру және іс жүзінде ғылыми-техникалық күрделі
тауарлар ӛндіру саласы да жоқ, халық тұтыну тауарларының индустриясы нашар дамыған,
химиялық индустрия, мұнай, газ және кӛмірсутек шикізаттарды ӛңдеу потенциалы
жеткілікті түрде қолданылмайды.
Қазіргі кезде Қазақстанда ескі және жаңа инновациялық жүйелердің элементтері ұштасқан
ауыспалы типтегі ұлттық инновациялық жүйеде (ҰИЖ) венчурлік қорлар қалыптастыру
арқылы қызмет атқаруда. Жаңа ҰИЖ-ге индустрия мен қызмет кӛрсету саласындағы
шағын
сектордың
ғылыми-техникалық
ұйымдарын,
шағын
инновациялық
кәсіпорындарды, кӛптеген мемлекеттік емес, коммерциялық емес, ғылыми, талдау
жасаушы, консалтингтік, т.б. орталықтарды жатқызуға болады.
Индустриалды-инновациялық даму – Қазақстанды қазіргі дағдарыстың дауылынан
мейлінше аз шығынмен алып шығатын жол. Біз жаңа технологияларды игеріп,
инновациялық ӛсуді қолдаған жағдайда ғана дағдарыстың зардаптарынан тезірек
құтыламыз.
Индустриялық ӛндірістің тұрақты ӛсу тенденцияларын нығайту және оның құрылымдық
ӛзгерістерін жақсарту үшін отандық индустрияны дамыту мәселелерін кешенді түрде
шешу бағдарын қарастыратын, алдымыздағы 2015 жылға дейінгі мерзімге арналған жаңа
мемлекеттік индустриялық-инновациялық саясатты ұстанып, жүзеге асыру қажет.
Ӛйткені, мұндай әрекет индустрия саясатына кешендік сипатты бере отырып, осы
саланың даму деңгейі мен қазіргі жағдайын қалыптастыру мақсатын кӛздеген саясаттарды
орындау барысында қателіктер мен кемшіліктердің пайда болуын тежеуге мүмкіндік
береді. Халықтың әл-ауқатының кӛтерілуі мен ұлттық экономиканың тиімділігі кӛп
жағдайда инновациялық үрдістердің даму сатысымен айқындалады. Осы мақсатта
қабылданған Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалдық-
инновациялық даму стратегиясының жүзеге асырылуы – тәуелсіз Қазақстанның кемел
келешекке ұмтылғандығының айғағы.
Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015
жылдарға арналған мемлекеттiк стратегиясы (бұдан әрi Стратегия) Қазақстан
Республикасы Президентiнiң "Елдегi жағдай туралы және 2002 жылға арналған iшкi және
сыртқы
саясаттың
негiзгi
бағыттары
туралы"
Қазақстан халқына Жолдауында және Қазақстан кәсiпкерлерiнiң оныншы
форумында
берген
тапсырмаларына
сәйкес
әзiрлендi.
Стратегия Қазақстанның 2015 жылға дейiнгi кезеңге арналған мемлекеттiк экономикалық
саясатын қалыптастырады және экономика салаларын әртараптандыру арқылы дамудың
шикiзаттық бағытынан қол үзу арқылы елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуге бағытталған.
Ӛңдеушi ӛнеркәсiпте және қызмет кӛрсету саласында бәсекеге түсуге қабiлеттi және
экспортқа бағдарланған тауарлар, жұмыстар және қызметтер ӛндiрiсi мемлекеттiк
Достарыңызбен бөлісу: |
