31
Тұтынушыға бағдарлану (маркетинг);
Іс - әрекетте еркін болу әрі ереже бойынша жұмыс істеу.
Басқару процесі кез келген ахуалға ғылыми тәсілдемені әсері болып табылады.
Менеджмент әрдайым жағдайын қарай басқаратын ахуалдық басқаруды білдіреді.
Менеджментте бастысы - ең алдымен кәсіпорынның мүдделерімен нақты
мақсаттарды (ұзақ мерзімді, алдағы кезеңдік) белгілейді.
2)
Стратегия – мақсатқа жетудің құралы, пайданы ең кӛп мӛлшерде алу
үшін ресурстарды қалай пайдалану керектігін кәсіби ұғындыратын түжырымдама.
Мақсаттарға қол жеткізу мәселелерді шешуді қажет етеді: стратегиялық әкімшілік,
оперативтік. Стратегялық мәселелерге ӛндіруге қажетті тауарлар мен қызметтерді таңдау,
осы ӛнімдерді сатуға болатын нарықтар мен тұтынушыларды таңдау.
Бизнес мәселелері бойыша тәжірибелі маман фирманы жетістікке жеткізетін
ӛзгеше стратегияларды танып, кӛре біледі.
Стратегияны таңдау барысында орталарға, әрекеттердің тактикалық мағынасына,
бәсең және белсенді стратегияларды таңдауына баға беріледі.
Стратегия ұйымның ӛз қызметінде басшылыққа алатын шешімді қабылдаудың
таңдау ережесі болып табылады. Ережені тӛрт топқа бӛліп кӛрсетіледі:
Осы шақта да болашықта да фирма қызметінің нәтижелерін бағалауда
пайдаланатын ережеге (сапалақ бағдар, сандық - тапсырма) ;
Қандай ӛнім түрін және технологиялық әзірлеуді, бұйымдарды қайда ӛткізуге
болатынын, бәсекелестердің қалай асып түсудің жолдарын анық анықтайтын сыртқы орта
мен фирманың қатынасын қалыпиасиыратын ереже. Бұл ережелердің жиыны ӛнімдік –
нарық стратегиясы немесе бизнес стратегиясы деп аталады;
Ұйым ішіндегі қатынас пен процедураны белгілейтін ереже. Оны ұйымдық
бәсеке деп атайды;
Негізгі оперативтік тәсілдер деп аталатын фирманың ӛз қызметінде күнделікті
жүргізетін ереже;
Стратегияны жасау процесі қандай да бір жылдам әрекетпен біте қоймайды. Әдетте
ол фирманың ӛсуі мен позициясын нығайтуды қамтамасыз ететін жалпы бағыттарды
белгілеу арқылы аяқталады.
Қалыптастырылған стратегия іздестіру әдістерінің стратегиялық жобаларын (нақты
участкелер мен мүмкіндіктерге назар аударуды күшейтіп, стратегиямен қиыспайтын
қалғандарын тастап) даыйндауда пайдаланылуы керек.
Мақсаттардың жиынына қол жеткізудің ықтимал әр түрлі жолдары бар: бұл жолдар
стратегия деп аталады. Мысалы, мақсат: неге қол жеткізілді? Үш жылдық кезеңді аяқтауға
айналымды 50% - ға және пайданы 60% - ға ӛсіруді қамтамасыз ету.
Менеджмент тұтас нарықтық экономикалық және ішінара басқарудың тұрақты
тетіктерінің болғанын ұйғарады. Бұл арада менеджменттің ӛз стратегиялық жоспары
болуы керек. Бұл бағыттардың схемасы нарықтағы менеджментті дайындау, ұйымдық
қатынастарды басқаруды қайта құруды, шетелдік тәжірибені және комьютерлік техниканы
зерделеп (үйреніп), пайдалануды қамтиды: басқарушылық және экономикалық
білімдердің философиясын; дайындау сапалық технологиялық білімді; дайындау
формаларын;
Менеджменттің басты бағыты ретінде болатын ӛз компоненттері бар меншік
түрлері; бәсекелестік; монополиясыздандыру; банк – кредит жүйелерін дамыту.
32
Басқару
ісін
қайта
құру
мына
бағыттарды
қамтиды:
басқаруды
орталықсыздандыру; басқарудың жаңа түрін құқықтық тұрғыдан қамтамасыз ету;
экономикалық басқаруды демократияландыру; басқарудың (ұйымдастыру нысандары)
икемділігі; басқаруды кәсібилендіру.
Әр түрлі басқару жүйесіндегі менеджменттің орнын анықтау үшін типология деп
аталатын басқару, яғни құбылыстарды жіктеудің ерекше түрі қарастырылады. Ол бір
үлгідегі критерийлердің (ӛлшемдердің) шектеулі шеңберін пайдалануды ұйғарады.
Басқардағы нарықтың рӛлі белгілі бір дәрежеде назар аударуға тұрады. Бірінші
критерий – директивтік басқару ӛзін ӛзі ақтаудан қалған, кӛнерген критерий. Маркетинг
типіндегі басқару ұсыныс пен сұраныстың арақатынасын ескеретін және тауарды нарықта
жылжытатын менеджмент қызметін білдіреді.
Мақсатты басқару - бұл нарықтық (экономикалық) басқаруды жоққа шығармайтын
мақсаттар бойынша басқару болып табылады. Басқарудың мұндай типі адами
құндылықтар мен мүддені ӛз тірегіне айналыдырады.
I. Барлық адамзат тарихы бизнеспен байланысты. Қарапайым анықтаманы
терминнің этимологиясына жүгінбей-ақ беруге болады. Бизнес – бұл іс. Тари-хи "іс" -
"бизнес" ұғымын білдіреді.
Бизнес – бұл пайда (табыс) алуға бағытталған қызмет. Ол әр түрлі салаларда
жүзеге асырылады. Атап айтқанда, ӛндірісте және тауарлар мен қызметтердің саудасында,
банк ісінде және сақтандыру қорында, кӛліктік, жалға беру қызмет түрі ретінде болатын
басқа да операцияларды жүзеге асырады. Субъектінің айналымға түсіретін капиталының
болуы бизнесте маңызды орын алады. Мұндай капитал айналымға ақшалай түрде түсуі
міндетті емес, ол тауар түрінде және қызмет түрінде ұсынылуы ықтимал.
Кәсіпкерлік қызметке қарағанда бизнестің ұғымы кең, ӛйткені бизнеске табыс
(табыс) алуға бағытталған кез-келген қызмет саласындағы кез-келген бір жолғы
коммерциялық мәмілені жасау қатысты болады.
"Субъект" бизнесте – бизнесмен немесе коммерсант деп аталады.
Коммерсанттың мәртебесі заң бойынша қызметі мына белгілермен сипатталатын
тұлғаға беріледі:
- мәміле бекіту және басқа шаруашылық операцияларын
кәсіпкерлік түрінде жүзеге асыру;
- кәсіпкерлік қызметті ӛз атынан, яғни нарықтық қатынастың
дербес экономикалық субъектісі ретінде жүзеге асыру.
Бизнестің ӛз стратегиясы мен тактикасы бар.
Бизнестің стратегиялық мақсаты - әр түрлі мәмілені жүзеге асыру процесінде
пайданы (табысты) ең кӛп шамаға жеткізу.
Тактикалық мақсаты - әр контрагентпен әрбір нақты себеп бойынша мәміленің
нақты мерзімі мен мазмұнын, жүзеге асыру шарттарын пайдалану осы стратегиялық
нұсқаманы жүзеге асыру.
II. Бизнес – істі жүргізу жүйесі. Бизнес – бұл адамдарға қажетті ӛнімді жасау.
Бизнес – бұл біздің әлеуметтік – экономикалық жүйеміздегі орталық магистраль.
Бизнес субъектілеріне мыналар жатады:
- кәсіпкерлер;
- кәсіпкерлердің ұжымдары мен кәсіпкерлік ассоциялар;
- ӛндірген ӛнімді тұтынатын жеке адамдар мен ұжымдар, сондай-ақ,
тұтынушылардың одағы мен ассоциациялар;
- келісімшарт немесе басқа негізде жалдагып еңбек ететін жұмыскерлер,
сондай-ақ олардың кәсіподақтары:
