684
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
- негізгі құралдар нысандары сәйкес белгілеріне қарай кіріске алынып, техникалық
құжаттары мен мүліктек карточкаларының негізінде топтаудың жүзеге асырылғандығына;
Аудитордың басты мақсаты – негізгі құралдар нысаналарының пайдалану
мақсатына, сипатына, заттық нысанына , меншіктік қатынасына, болмыстық құрамдарына
қарай дұрыс топталып сыныпталғандығынан анықтау болып табылады.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер практикасында амортизация есептеудің
тәртібін бұзу фактілері жиі кездесіп отырады, олар:
- кейбір субъектілер практикасында негізгі құралдарға тоқсанына бір рет тозу
есептеу;
- қаржылық нәтижені әдейі төмендету мақсатында мөлшерлі пайдалану мерзімі
біткен тозу есептеуді толғастыру;
- құқық берілмегендігіне қарамастан, шамадаы жоғары жеделдетіп тозу есептеу
(амортизациялық құн);
- жеделдетіп амортизация есептеуге жатпайтын нысандарға жедел амортизация
есептеу әдісін қолдану.
Инвестициялардың бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылау жүйесінің жағдайы туралы
мәліметтерді мекеме ішкі бақылаудың тәуекелділігін алдын-ала бағалау үшін тестілердің
арқасында дұрыстығын кестеде келтірілген.
Тестілеу қорытындылары аудиторға шаруашылық жүргізуші субъектінің
қарастырылатын ішкі бақылау жағдайын бағалауға көмектеседі
Жоспарлау процесінде аудитор аудит инвестициясының жалпы жұмыс
бағдарламасына кіргізу үшін мынадай мәселелерді анықтай алады:
•
Бағалы қағаздардың сақталуына жауапты адамдармен толық жауапкершілік
туралы шарт бар болуын тексеру.
•
Бағалы қағаздар есебін үстаушылардың тізілімі (реестр) бар болуын тексеру.
•
Қаржылық есеп беру мен бухгалтерлік есеп регистрінің көрсеткіштері
сәйкестегінің аудиті.
•
Инвестиция есебі бойынша бастапқы құжаттарды ресімдеу аудиті.
•
Бухгалтерлік есеп шоттарында шаруашылық операцияларын көрсетудің
дұрыстығын тексеру.
•
Инвестицияны түгендеп өткізудің дүрыстығын тексеру.
•
Инвестиция кұрамында ескерілетін объектілер және оларды өтеу мерзімінің
(кіріс алу мерзімінің) сәйкестігі және оларды есепте көрсету.
•
Инвестицияның аналитикалық есебін ұйымдастыру.
•
Инвестицияға меншіктілік құқын растайтын құжаттардың бар болуы.
•
Бағалы қағаздардың сатылым құнын белгілеудің дұрыстығын тексеру.
•
Бағалы қағаздардың сатылым құнын олардың істен шыққандағы атаулы құнына
дейін жеткізудің дұрыстығы.
Қорыта келе аудиторлық қызметтің мәні қаржылық есептілікті, активтер
жағдайын, төлем-есептеу құжаттамасын тәуелсіз тексеру, түрлі қызметтер мен кеңес беру
бухгалтерлік есеп жүргізу мен қалпына келтіру, ұйымның активтері мен міндеттемелерін
бағалау, салық декларациясын толтыру, қаржы - шаруашылық қызметке экономикалық
талдау жүргізу бойынша тұтынушыларға қызметтер ұсынатын аудиторлық фирмалардың
(аудиторлардың) кәсіпкерлік қызметі болып табылуында. [6, с.58]
Қолданылған дереккөздер тізімі
1. Ержанов М.С. «Теория и практика аудита». - Алматы: Ғалым, 1998г
2. Абленов Д.О. «АУДИТ негіздері» Алматы - 2005 ж.
3. Аудит / под ред. В.И. Подольского. - М.:ЮНИТИ,2001 г.
4. ХАС 700 «Қаржылық есеп беру бойынша аудиторлық есеп беру (қорытынды)»
685
Open access:
http://www.aesa.kz:8080/conference_proceedings/2017/
5. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңы. 13.05.2006
жыл (2008 жылғы өзгерістерімен толықтыруларымен қоса)
6. Соловьева О.В. Зарубежные стандарты учета и отчетности. – М.: Аналитика -
Пресс, 1998 – с.59.
Бухгалтерлік баланстың аудиті, аудиттің маңызы мен қажеттілігі
Бурлибаева А.А., Бүркітбаева А.М.
Алматы экономика және статистика академиясы
E-mail:
uchet_audit_metodist@mail.ru
Аудиттің маңызы тиісті жақтардың мүдделеріне қол жеткізуде болып
табылады.Атап айтқанда:
- экономикалық субъектілердің (фирмалар,акционерлік қоғамдар);
- салық қызметі тұлғасындағы мемлекеттің ;
- қаржылық есеп беруді әр түрлі пайдаланушылардың ;
- аудиторлардың меншік иесі мен мемлекеттің мүдделерін қорғау, сонымен бірге
есеп және қорытынды есеп беруді қамтамассыз ету мақсатында. Ішкі пайдаланушыларға
(кәсіпорынның өзінің акцонерлеріне,директорлар кеңесіне,қызметкерлеріне)басқару
шешімдерін дұрыс қабылдау үшін қатерлер мен бұрмалаушылықтар жоқ объективті
(әділ)қаржылық ақпарат қажет.
Аудитке деген қажеттілік меншік құқығы мен кәсіпорынды басқару бөлінген
кезде пайда болады.Бірақ осындай аудитты жүргізуге деген заң талаптары жоқ кезде де
қаржылық есеп беру аудитіне тән белгілі басылымдықтар болады [1].
Меншік иелену құқығына негізгі өзгерістер енгізу процессі, егер бұынғы есеп
берулер екі жеке серіктес шаруашылықты жүргізудің жаңа объектісін құру үшін өз
бизнесін біріктірген кездегідей деген ескерту болмаған аудиторлық қорытынды сақтаса
ғана қамтамассыз етілуі мүмкін.Үшінші жаққа бағытталған қаржыландыруды беру туралы
өтініш тексерілген есеп берулермен дәлелденуі мүмкін.
Аудитке кәсіпорын қызметін жан-жақты тексеру енеді. Сондықтан ол аудиторға
басшылыққа арналған және оның қызметінің тиімділігін жоғарлату жөніндегі
конструктивті ұсыныстар дайындауға мүмкіндік береді.Фирма қызметкерлерінің жан-
тәнімен жұмыс істеу үшін аудит күшті моралдық ынталандыру болып табылады. Барлық
жазбалар мен есп берулер тәуелсіз адамдармен талданылады деп түсіну қызметкерлерді
есепті мұқият және анық жүргізуге, сонымен қатар кәсіпорынның қаржы-шаруашылық
қызметі туралы есептемені құруға мәжбүр етеді.
Тексеруді жүзеге асыра отырып тәуелсіз аудиторлар екі негізгі қызметті
орындайды:
-
қаржылық есеп берудің толықтығы мен дұрыстығын дәлелдеу ге арналған
дәлелдемелерді жинау және бағалау
-
қаржылық есеп беру мәліметтерін есептің жалпы қабылданған стандарттарына
сәйкес тексеру.
320 «Аудиттегі маңыздылық» Халықаралық стандартта: «Ақпарат оны жіберіп алу
немесе бұрмалау қаржылық есеп беру негізінде қабылданған пайдаланушылардың
экономикалық шешіміне әсер ететін жағдайда елеулі деп есептеледі. Маңыздылық белгілі
бір жағдайларда оларды жіберіп алу немесе бұрмалаушылыққа қатысты қорытынды
қабылданылатын қателер немесе баптар шамасына байланысты болады. Сондықтан
маңыздылық есептеудің табалдырығы немесе есептеу нүктесін көрсетеді және пайда
