Гидрогеология ғылымының дамуының екінші кезеңі.Жерасты суларын зерттеудің үш кезеңін бөлуге болады: 1)жерасты суларын қолдану тәжірибесін жинақтау кезеңі (X- XVII); 2)жерасты сулары туралы мәліметтерді ең алғашқы ғылыми жинақтау (XVIII-XIX ғасырдың ортасы) кезеңі; 3)гидрогеологияның жеке ғылым ретінде қалыптасу (XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың басы) кезеңі. Жерасты сулары туралы мәліметтерді ең алғашқы ғылыми жинақтау кезеңіXVII ғасырдың соңы XVIII ғасырдың басында, әсіресе Петр I кезінде, Петергофский және Лиговский ірі су құбырлары салынады. Онда Петербург маңындағы жербеті және грунт сулары қолданылады. Сол кездері минералды суларды зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Карелияда 1718 жылы бірінші өкімет курорты («марциалды» – темірлі сулар) ашылады. Ресей Ғылым академиясымен 1724 жылы еліміздің түпкір-түпкіріне жерасты суларын зерттеуге экспедициялар жіберілді. Онда Крашенинников С.П., Лепехин И.И., Зуев В.Ф., Паллас П.С. және тағы басқа ірі ғалым геологтар зерттеулер жүргізді. Бұл экспедициялар
Гидрогеологияның даму кезеңдері қандай 1.ХVIIIғ ортасына дейінгі кезең 2.XVIIIғ екінші жартысы мен XIXғ бірінші жартысы 3. XIXғ соңы мен ХХғ басы Екінші кезеңде ең бірінші ресей ҒА құрылды.Ол академияда әртүрлі геолог ғалымдар ғылыми экспедицияларға шығып, территорияларды геологиялық тұрғыдан зерттеген Үшінші кезеңде ҒА ішінде гидрогеологиялық саласы құрылды.Қазақстанда ҒА да гидрогеология және геоэкология ғылыми зерттеу институты бар.
Гидрогеотермия бойынша негізгі мәліметтер. Гидрогеотермиялық режим. Жер беті және Жер асты ағындары және олардың сипаттамалары.3.4 Гидрогеотермиялық процессЖердiң жылулық процесі сыртқы (космостық) және iшкi (планетарлық) жылу көздерiмен байланысты. Негiзгi сыртқы жылу көзi Күн болады. Ол Жер бетiндегi өте маңызды процестермен (судың айналымы, өмiр дамуы…) байланысты. Ғалымдардың зерттеуi бойынша күннiң жылуының (6,9 109 Дж/см2 жыл) 35,7% - ұзынтолқындық сәулеленуге, 10,8% - атмосфераға, 53,5% - булануға кетедi. Тереңдегi жылу көзiне планетаның қысылу құбылысына, Жердiң айналу жылдамдығының өзгерiсiне, гравитациялық дифференциацияға, геологиялық процестерге байланысты гравиогендiк, ротациогендiк және тағы басқа энергиялар жатады.Жер қыртысындағы жылудың таралуы кондуктивтiк және конвективтiк жылутасымалдану арқылы өтедi.Кондуктивтiк жылуөткiзгiштiк үлкен энергиялы бөлшектерден энергиясы аз бөлшектерге энергияның берiлуiне негiзделген. Ол сандық жағынан, уақыт бiрлiгiнде аудан бiрлiгiнен өтетiн, ұзындық бiрлiгiнде температура құламы 10 болғандағы жылу мөлшерiне тең жылуөткiзгiштiк коэффициентiмен сипатталады. Жылуөткiзгiштiк коэффициентiнiң мәнi минералды-петрографиялық ерекшелiктерiне және тау жыныстарының ылғалдылығына байланысты.Тау жыныстарының әртүрлi жылуөткiзгiштiгiнiң нәтижесiнде жер бетiнен тереңге қарай температураның тәуліктік, жылдық, көпжылдық және көпғасырлық ауытқуларын бақылауға болады. Температура ауытқуының амплитудасы тереңдiкпен тез азаяды. Тереңдiгi 1 - 2 м-де бiрқалыпты тәуліктік температура, 10 - 40 м-де бiрқалыпты жылдық температура (бейтарап қабат) болады. Осы қабаттан төмен Жер қойнауының жылу ағыны әсер ете бастайды. Бұл ағын сандық жағынан геотермиялық градиентпен, геотермиялық саты және жылу ағынының тығыздығымен сипатталады.
Гидрогеотермия бойынша негізгі мәліметтер. Гидрогеотермиялық режим. Жер беті және Жер асты ағындары және олардың сипаттамалары.3.4 Гидрогеотермиялық процессЖердiң жылулық процесі сыртқы (космостық) және iшкi (планетарлық) жылу көздерiмен байланысты. Негiзгi сыртқы жылу көзi Күн болады. Ол Жер бетiндегi өте маңызды процестермен (судың айналымы, өмiр дамуы…) байланысты. Ғалымдардың зерттеуi бойынша күннiң жылуының (6,9 109 Дж/см2 жыл) 35,7% - ұзынтолқындық сәулеленуге, 10,8% - атмосфераға, 53,5% - булануға кетедi. Тереңдегi жылу көзiне планетаның қысылу құбылысына, Жердiң айналу жылдамдығының өзгерiсiне, гравитациялық дифференциацияға, геологиялық процестерге байланысты гравиогендiк, ротациогендiк және тағы басқа энергиялар жатады.Жер қыртысындағы жылудың таралуы кондуктивтiк және конвективтiк жылутасымалдану арқылы өтедi. Кондуктивтiк жылуөткiзгiштiк үлкен энергиялы бөлшектерден энергиясы аз бөлшектерге энергияның берiлуiне негiзделген. Ол сандық жағынан, уақыт бiрлiгiнде аудан бiрлiгiнен өтетiн, ұзындық бiрлiгiнде температура құламы 10 болғандағы жылу мөлшерiне тең жылуөткiзгiштiк коэффициентiмен сипатталады. Жылуөткiзгiштiк коэффициентiнiң мәнi минералды-петрографиялық ерекшелiктерiне және тау жыныстарының ылғалдылығына байланысты. Тау жыныстарының әртүрлi жылуөткiзгiштiгiнiң нәтижесiнде жер бетiнен тереңге қарай температураның тәуліктік, жылдық, көпжылдық және көпғасырлық ауытқуларын бақылауға болады. Температура ауытқуының амплитудасы тереңдiкпен тез азаяды. Тереңдiгi 1 - 2 м-де бiрқалыпты тәуліктік температура, 10 - 40 м-де бiрқалыпты жылдық температура (бейтарап қабат) болады. Осы қабаттан төмен Жер қойнауының жылу ағыны әсер ете бастайды. Бұл ағын сандық жағынан геотермиялық градиентпен, геотермиялық саты және жылу ағынының тығыздығымен сипатталады.
Достарыңызбен бөлісу: |
