№113 (5776) 21 ЋЫРКЉЙЕК 2019 ЖЫЛ
almaty-akshamу.kz
almaty-aksham@mail.ru
14
РУХАНИЯТ
Ћџрметтi ћала тџрѕындары
мен ћонаћтары!
М.Ќуезов атындаѕы Ќдебиет жќне нер институты сiздердi заѓѕар жазушы, академик
Мџхтар Омарханџлы Ќуезовтiѓ туѕан кљнi аясында ткiзiлетiн ѕылыми-мќдени iс-шаралар
баѕдарламасына ћатысуѕа шаћырады.
БАЅДАРЛАМА
КЉНI, УАЋЫТЫ
IС-ШАРА АТАУЫ
17—27 ћыркљйек
«М.Ќуезов мџражай-љйiнде» ашыћ есiк
кљндерi +тедi.
1тетiн орны: Алматы ћаласы, М.Т'лебаев к'шесi, 185.
27 ћыркљйек
Жазушыныѓ зират басына тќу ету
09.00-09.45
(ћџран баѕыштап, гљл шоѕын ћою, еске алу);
1тетiн орны: Алматы ћалалыћ зираты.
27 ћыркљйек
Жазушы мџражайын тамашалау,
10.30-11.00
кiтап к+рмесiмен танысу;
1тетiн орны: М.Ќуезов мџражай-љйi,
М.Т'лебаев к'шесi 185.
27 ћыркљйек
«М.Ќуезов жќне ќлем ќдебиетi» атты ѕылыми-
11.00-13.00
теориялыћ конференция;
1тетiн орны: «М.Ќуезов мџражай-љйi»
ЅМО мќжiлiс залы.
27 ћыркљйек
Оћушылар арасындаѕы шыѕармалар бќйгесiнiѓ
13.00-13.30
жљлдегерлерiн марапаттау, естелiк суретке тљсу.
1тетiн орны: «М.Ќуезов мџражай-љйi»
ЅМО мќжiлiс залы.
Џйымдастыру комитетi: 8 (727) 272-74-11,
272-73-43, 390-06-16, 261-22-27. Е-mail: info@litart.kz, domauezov@mail.ru
Бџрынѕы љлкендердiѓ «Уаћыт жљйрiк» деп айтатынына онша мќн бермейтiн бiздер,
ќл-Фараби атындаѕы Ћазаћ џлттыћ университетiнiѓ Тарих факультетiнде (бџрынѕы
С.М.Киров атындаѕы ЋазМУ) ћатар оћыѕан, жатаћханада тџрып, ќр тљрлi таћырыпта
пiкiрлес болѕан, бiр-бiрiмiзге ойымызды бљкпей ашыћ айтып, бiрiмiздiѓ
жетiстiгiмiзге бќрiмiз ћуанатын, бiрге жљрген замандастарымыздыѓ алды алпыс
деген алты ћырдыѓ белесiне шыѕа бастаѕанда ѕана бџл сздiѓ тљп-тркiнiн сезiнiп,
шынымен де, ћазаћ тiлiндегi екi-аћ сзден тџратын осы сз тiркесiнiѓ те дќл
айтылѕанына ћайран ћалѕандаймыз. Осыдан 34 жыл бџрын, яѕни 1985 жылы кеѓ
байтаћ елiмiздiѓ тљкпiр-тљкпiрiнен арман ћуып келген талай жастардыѓ iшiнен
бiздердiѓ жолымыз болып, университеттiѓ Тарих факультетiнiѓ студентi атанып,
Алматыдаѕы «ћала iшiндегi ћала» атанѕан ќсем де ќдемi ЋазМУ ћалашыѕындаѕы
Тарих факультетiнiѓ №6 жатаћханасында Шќкеѓмен танысып, бiлiсiп едiк. Ол кезде
бiздердiѓ жасымыз 20-22-нiѓ аралыѕында болса, Шќкеѓнiѓ – Шќрiпбек Аѕабайџлы
Ќмiрбековтiѓ жасы 25-26-ларда болатын.
Берекет КЌРIБАЕВ,
ЋР ЏЅА корреспондент-мљшесi,
ќл-Фараби атындаѕы Ћазаћ џлттыћ
университетiнiѓ профессоры,
тарих ѕылымыныѓ докторы
Ол 5-курс студентi, факультет комсомол џйы-
мыныѓ жетекшiсi жќне университет комсомол џйы-
мыныѓ хатшысы, таѕы басћа бiрнеше ћоѕамдыћ џйым-
дардыѓ мљшесi, басћаша айтћанда, Тарих факуль-
тетiнiѓ бiрiншi курс студенттерi Шќкеѓдi ректор мен
деканнан кейiнгi љшiншi бастыћ деп ћабылдаѕан едi.
Ќсiресе, бiздер мџны жатаћханаѕа орналасу барысында
байћадыћ. Одан кейiн оћу љдерiсi барысында оныѓ
жоѕары курста оћитындыѕын бiлсек те, алѕашћы
кездегi ћабылдаѕанымыздай, оѕан ћџрмет к+рсетуден
аянбадыћ жќне сол дќстљрiмiз кљнi бљгiнге дейiн
жалѕасып келедi.
Сол кездерде Шќкеѓ университет к+лемiнде љлкен
лауазымда болса да, ол +зiнiѓ табиѕи ћарапайым-
дылыѕын саћтап, к+пшiлiктiѓ арасында жљрдi. Бiрiншi
курс студенттерiмен жиi араласып, олардыѓ тџрмыс-
тыћ мќселелерiн шешiп жљргендiктен, кейбiреулерге
ол ректордан кейiнгi лауазымдаѕы тџлѕа болып к+рi-
нетiн. Кейiн байћаѕанымыздай, Шќкеѓ университеттiѓ
комсомол џйымы хатшысыныѓ орынбасары екен де,
басшылыћтаѕы ћазаћ, орыс тiлдерiнде еркiн с+йлейтiн
аз мљшенiѓ бiрi екен.
Мiне, сол Шќкеѓ бљгiнгi кљндерi алты ћырдыѓ
белесiне шыѕып, алпыс жасћа толып отыр. Олай болса,
газет оћырмандарын Шќкеѓнiѓ +мiр жолымен, алѕан
асулары мен баѕындырѕан биiктерiмен таныстыра
кетелiк.
Шќкеѓ 1959 жылы 22 ћыркљйекте бџрынѕы Оѓтљс-
тiк Ћазаћстан облысы, Киров ауданы, Маћталы ауы-
лында отбасыныѓ тџѓѕышы болып дљниеге келедi.
Туѕан ауылындаѕы онжылдыћ мектептi љздiк бiтiрген
ол, бiр жыл слесарь болып, еѓбек жолын бастайды.
Одан кейiн екi жыл мiндеттi ќскери борышын сонау
Сахалинде +теп, университеттiѓ дайындыћ б+лiмiне
тљседi де, 1981–1986 жылдары Тарих факультетiнде
оћиды. Студенттiк жылдар Шќкеѓнiѓ болашаћ ѕалым,
жоѕары оћу орындарыныѓ басшысы, ћоѕамдыћ џйым-
дардыѓ жетекшiсi болуына к+п ыћпалын тигiзедi. Уни-
верситеттi љздiк бiтiрген Шќкеѓдi факультеттiѓ КСРО
тарихы кафедрасына жас маман ретiнде ћалдыр-
ѕанымен, жастыћ жалынды 1986 жылдыѓ желтоћ-
санынан кейiн белеѓ алѕан аяздыѓ ызѕары ћарпып
+тiп, ѕылыми-педагогикалыћ жолына кедергiсiн кел-
тiредi. Тiптi, онымен ћоймай, арнайы орындар +кiлдерi
Шќкеѓнiѓ артынан шам алып тљседi. Шќкеѓнiѓ оѓ-
тљстiк +ѓiрден шыѕуы, университеттiѓ ћазаћ
б+лiмдерiмен жџмыс iстеуi – оѕан «џлтшыл» деген
айыпты таћћызады. Ћазiр белгiлi болѕанындай, Мќскеу
ћабылдаѕан арнайы «ћазаћ џлтшылдыѕы» деген ћаулы-
дан кейiн, республика басшылыѕымен ћатар, мемле-
кеттiк, кеѓестiк, бiлiм, мќдени, ѕылыми мекемелердiѓ
жоѕарыдан т+мегi сатысына дейiнгi ћџрылымдыћ
жљйелерiндегi ћазаћ тiлiнде с+йлей алатын, к+зi ашыћ,
к+кiрегi ояу азаматтардыѓ к+бiсi жаппай ћудалана
бастайды. 1974–1983 жылдары жоѕары жќне арнаулы
бiлiм беру министрi болѕан, зейнеткер, соѕыс ардагерi,
Тџрѕанбек Ћатаевтан 1942 жылы алдыѓѕы шептiѓ
окобында берiлген партбилет тартып алынса, министр
К+пжасар Нќрiбаев, ЋазМУ ректоры, акдемик
Aмiрбек Жолдасбеков, ЋазМУ проректоры Амангелдi
Ћџсайынов, университеттiѓ к+птеген декандары,
кафедра меѓгерушiлерi жџмыстарынан ћуылады. Сол
кљндердiѓ ызѕарыныѓ бiр мысалына мынадай жаѕ-
дайды айтсаћ жетiп жатыр. Докторлыћ диссертация-
сын ћорѕау љшiн авторефератын шыѕарып ћойѕан про-
ректор Амангелдi Ћџсайынов университеттiѓ прорек-
торлыѕынан тљсiрiлiп, КСРО тарихы кафедрасына
лаборант етiп жiберiледi. Кейiн ол кафедрада «ѕылым
бойынша доцент» деген бџйрыћпен ауыстырылады.
«Ѕылым бойынша доцент» дегенiмiз – студенттерге
дќрiс оћуѕа жќне олармен тќрбие жџмыстарын жљргi-
зуге болмайды дегендi бiлдiредi. Осындай ћудалауды
Шќрiпбек Ќмiрбеков те басынан +ткерiп, ѕылым мен
педагогикалыћ салаѕа жiберiлмей, университеттiѓ
шаруашылыћ жџмыстар жаѕына ауыстырылады.
Сондаѕы ћудалауѕа џшыраѕандардан бiр-аћ нќрсе –
жоѕары басшылар туралы «џлтшыл» деген арыз жазу
талап етiлген екен. Бiраћ азаматтыћ арды биiк санай-
тын, рухын жоѕалтпаѕан, намысы бар, џлтын сљйген
азаматтар ондай арыз жазудан бас тартады.
К+п џзамай КСРО-ныѓ да iргесi с+гiле бастап,
ћудалауѕа тљскен џлтжанды азаматтар бџрынѕы ћыз-
меттерiне келе бастады. Шќкеѓ де +з мамандыѕы
бойынша университеттiѓ Тарих факультетiндегi
Жалпы тарих кафедрасына ассистент болып жџмысћа
ћабылданады. Мен де университеттi 1990 жылы аяћтап,
ЋазКСР тарихы кафедрасына жас маман ретiнде
ћалдырылдым. Сол кезден бастап, бiздер +те актуалды
ќлемдiк, одаћ к+лемiндегi саяси, маѓызды тарихи
таћырыптар т+ѓiрегiнде пiкiрлер алысып, ћызыл-
кеѓiрдек болып айтысушы едiк. Ќсiресе, 1989 жылдан
бастап КСРО Жоѕары Кеѓесiнiѓ отырыстары тiкелей
эфирден берiле бастаѕанда, Ресейдегi демократиялыћ
кљштер +кiлдерiнiѓ, Балтыћ жаѕалауындаѕы љш рес-
публика +кiлдерiнiѓ с+йлеген с+здерiне риза болып,
ЋЏЛЖАДАЙ
ПРОЗАНЫ СЕРIК
ЕТКЕН ЖАЗУШЫ
«Букер» сыйлыѕынан љмiткер Сќуле
Досжанова «Ћџрметтi азамат» атанды
Поэзия жанрында Ћожах-
метова, ал проза жанрын-
да Досжанова болып
ћалыптасып, бљгiнде ќлем
ќдебиетi деген ќлемге
танылып љлгерген аћын ќрi
жазушы, Ћазаћстанныѓ еѓ-
бек сiѓiрген ћайраткерi
Сќуле Маѕазбекћызы Дос-
жанованы ћазаћ оћырман-
дары ѕана емес, шетелдiк
кiтапсљйер ћауым да кеѓi-
нен таниды. Кейiнгi жыл-
дары проза саласында
нiмдi еѓбек еткен Сќуле Досжанованыѓ ћала-
мынан туындаѕан шыѕармалары ќлемнiѓ сегiз
тiлiне аударылып, ол Орта Азия жазушылары
арасында 2019 жылы «Букер» сыйлыѕына
џсынылѕан жалѕыз жазушы ќйел атанып отыр.
Нџржамал БАЙСАЋАЛОВА
Орыс, немiс, жапон, ћытай, француз, аѕылшын тiлiне
аударылѕан кiтаптарыныѓ бiрi – «К+рдемшенiѓ ћасiретi»
атты некесiз +мiрге келген џрпаћтыѓ ћасiретi жайлы
жазылѕан шыѕармасы. Ондаѕы ћазаћтыѓ жетi атаѕа дейiн
ћыз алыспау дќстљрiне ћызыѕушылыћтарын арттырып
отыр. «Љлкен љйдегi љрей», «Жатћа туѕан бала», «Aгей
жљрек» «К+рдемшенiѓ зары», «Љшiншi есiктiѓ ћџпиясы»,
жуырда ѕана жарыћ к+рген «Ћасiрет пен таѕдыр» атты
прозалыћ жќне бiрнеше поэзиялыћ кiтаптардыѓ авторы,
Республикалыћ жќне Халыћаралыћ байћаулардыѓ
лауреаты С.Досжанова биыл асћарлы алпыс жасћа толып
отыр. Ѕџмыр тауыныѓ осы алпысыншы асуына ћажырлы
еѓбегi мен ћазынаѕа толы рухани ћоржынымен жеткен
С.Досжанова жаћында туѕан жерiнде болып, +зiнiѓ
жерлестерi алдында шыѕармашылыћ есеп берiп ћайтты.
Ћалам џстаѕан ћызына сын к+збен ћарайтын аудан жџрты
Сќулесiн љлкен ћџрметпен ћарсы алды. Он т+рт жасында
ћолына ћалам џстап, мектеп бiтiре салысымен еѓбекпен
+зiн шыѓдап, ћазiргi таѓда туѕан жерiнiѓ атын рухани
ќлемде биiктетiп жљрген Сќуле Маѕазбекћызы Алматы
облысы мќслихатыныѓ шешiмiмен «Алматы облысыныѓ
Ћџрметтi азаматы» атанды. Сќуленiѓ шыѕармашылыѕына
арналѕан екi кљндiк бџл кездесуге аћындар Баћыт
Беделхан, Жарас Сќрсек, филология ѕылымыныѓ докторы,
белгiлi ќдебиеттанушы Айгљл Iсмаћова, Ћазаћстандаѕы
халыћаралыћ ќдеби агенттiктiѓ жетекшiсi Баћытгљл
Маханбетова, медиатор Назипа Ыдырысовалар ћатысып,
С.Досжанованыѓ шыѕармашылыѕына жан-жаћты
тоћталып, жазушыны жаѓа заманныѓ жаѓа жанр иесi деп
атады. Ал Алматы облысы Ардагерлер кеѓесiнiѓ мљшесi,
ел азаматы Aмiрќлi Кенжетаев, Тџрарбек Асанов осы ќдеби
жиынѕа арнайы келiп, Алматы облысыныѓ ќкiмi Амандыћ
Баталовтыѓ атынан жазушы ћыздарыныѓ +ѓiрiне «Алматы
облысыныѓ Ћџрметтi азаматы» деген белгi таћты. Ћалам
џстаѕан ћазаћ ћызы љшiн туѕан жердiѓ ћџрметiнен артыћ
марапат жоћ шыѕар, бџл марапат жазушыѕа жаѓа
шыѕармашылыћ шабыт сыйлаѕаны аныћ.
– Елдiѓ талай марапатына ие болдым, бiраћ мен љшiн
ћашанда Џйѕыр ауданыныѓ Ћџрметтi азаматы деген мара-
пат биiк к+рiнетiн. Ендi мiне, оѕан таѕы бiр жауапкершiлiк
жљгi артылып, Алматы облысыныѓ Ћџрметтi азаматы
атанып отырмын. Ќдебиет пен џлтымыздыѓ рухани сала-
сына сiѓiрген еѓбегiмдi баѕалаѕан ел-жџртыма шексiз риза-
мын. Бџл ретте менi ћолтыѕымнан демеген ел азаматтары –
облыс ќкiмi Амандыћ Баталовћа, аудан ќкiмi Шухрат
Тџрдаћынов iнiме жќне осы шыѕармашылыћ кездесуiмде
маѕан рухани демеу жасаѕан ќрiптестерiм мен ќншiлер –
Ћазаћстанныѓ еѓбек сiѓiрген ћайраткерлерi Ардаћ
Балажановаѕа, Ербол Шадыбековке жќне ауданныѓ +нерлi
жастарына алѕыс айтамын. Бџл ћџрмет маѕан шабыт ћана
емес, љлкен жауапкершiлiк те жљктеп отыр, – дейдi
жазушы Сќуле Досжан.
Баћыт Беделханша айтсаћ, ћџрмадай жыр мен ћџлжа-
дай прозаны серiк еткен жазушы Сќуле Досжанѕа жазарыѓ
к+бейсiн дейiк. Алпыс деген асуыѓыз ћџтты болсын!
