Ћала жќне иман 8-9 зиялыныѓ С*ЗI

№113 (5776) 21 ЋЫРКЉЙЕК 2019 ЖЫЛ

7

almaty-akshamу.kz

 almaty-aksham@mail.ru

ЋАЛА-ЋАРБАЛАС

ДЉНИЕ-ДЉРМЕК

ЋАЗАЋСТАН

ТМД

ДЕРЕК

ЌЛЕМ

ЌЗIЛ

«Дљние-дљрмектi» дайындаѕан –

Айкерiм РАЙЫСЋЫЗЫ.

«Тќуелсiз елдiѓ баласы тџлпар мiнiп, ту алар»

демекшi,  былтырѕы оћу жылында «Алпамыс

батыр» жырын жатћа айтудан Алматы ћаласы

бойынша жљлделi орындардыѓ денiн Алатау

ауданыныѓ мектеп оћушылары жеѓiп алѕан едi.

Биылѕы оћу жылында да Алатау ауданыныѓ

оћушылары ћазаћ эпосын жатћа айтып, бiр жарым

миллион теѓге џтып алу мљмкiндiгiне ие болды.

Жоба басталѕалы берi оћушыларымыз ћаншама

кезеѓдерден ттi. Бџл жоба ћазаћтыѓ талай баласыныѓ

рухын ктерiп, џлттыћ сезiмiн арттыра тљстi. Тек ћазаћ

халћына ѕана емес, барша тљркi халыћтарына ортаћ

«Ћобыланды жырын» жатћа айту арћылы жастары-

мыздыѓ рухын шыѓдадыћ. Болашаћта Елбасымыз

айтћандай, бќсекеге ћабiлеттiлiк танытуда бiр ћадам

болса да алѕа жол аштыћ деп бiлемiз! Ел iшiнде ерекше

ћолдауѕа ие болѕан жобаѕа Алатау ауданыныѓ

оћушылары биыл да белсене ћатысты. Ауданымызда

бљгiнде бiлiмге ћџштар, кркем ќдебиеттi сљйiп оћитын

жас џрпаћ кптеп сiп келедi. Алматы ћаласы ќкiмдiгiнiѓ

ћолдауымен батырлар жырын жатћа айтудан «Тџлпар

мiнiп, ту алѕан!» атты ќдеби жќне тарихи-танымдыћ

байћауы жаѓадан ашылѕан №201 мектеп-гимназия-

сында ттi. Сайыс балалар арасында кiтап оћуды,

халыћ поэзиясына, ћазаћ халћыныѓ рухани асыл

мџрасына деген сљйiспеншiлiкке жќне патриотизмге

тќрбиелеу, елдiк пен ерлiк рухын, намысшылдыћ,

ћайсарлыћ ћасиеттерге баулу маћсатында џйым-

дастырылды. Жарысћа ауданымыздан 150-ге тарта

оћушылар ћатысты. Сайыстыѓ алѕы сзiн Алатау ауданы

бiлiм блiмiнiѓ басшысы Айгљл Ћасымбекова алып, жас

таланттарѕа сайыста алѕа озып, бар ынта-жiгермен

ћатысып, з шеберлiктерiн аянбай крсетулерiне аћ жол

тiлеп, жылы лебiзiн бiлдiрдi.

Байћаудыѓ ћазылар алћасына Айгљл Ћасымбекова –

Алатау аудандыћ бiлiм блiмiнiѓ басшысы, Сќкен Сейiлбек

Икрамбайџлы ф.ѕ.к, доцент, Ћазаћ џлттыћ Ћыздар

педагогикалыћ университетi Ћазаћ ќдебиетi кафедрасы

профессорыныѓ м.а, Ќуезов атындаѕы ќдебиет жќне нер

институтыныѓ жетекшi ѕылыми ћызметкерi, Маћсџтхан

Аманжанџлы – А.Байтџрсынов атындаѕы Тiл бiлiмi

институтыныѓ ѕылыми ћызметкерi, мќдениеттанушы,

тљрколог-ѕалым, Талѕат Рамазанов – ќл-Фараби атындаѕы

Ћазаћ џлттыћ университетi Филология факультетiнiѓ

оћытушысы, Ќлия Смаѕџлова – Алатау аудандыћ бiлiм

блiмiнiѓ ќдiскерi секiлдi мамандар трелiк еттi.

Жљзден жљйрiк, мыѓнан тџлпар шыћћан Аружан

Ќбсаттар 1-орын (жетекшiсi Ћџралай Ахметова) №180

жалпы бiлiп беретiн мектеп,  Млдiр Елеу 2-орын (жетекшiсi

Аћтоты Сапиева) №152 мектеп-гимназия, Мерей Бекжiгiт

3-орын (жетекшiсi Аћмарал Шопиева) №179 жалпы бiлiм

беретiн мектеп иеленiп, кпшiлiктiѓ кзайымына айналды.

Ћалалыћ кезеѓге ћатысатын оћушыларымыздыѓ

жљлделi орыннан крiнетiнiне бiз де сенiмдiмiз.

Азамат БАЙТАСОВ,

Алатау аудандыћ бiлiм б"лiмiнiѓ бас маманы.

«Ћобыланды жырын» жатћа айтып жарысты

Бџл экскурсия биылѕы

25 ћыркљйекке дейiн

жалѕаспаћшы. Ол

«Ћазаћстанныѓ ћасиеттi

географиясы» арнайы жобасы

аясында џйымдастырылѕан.

Онда мыѓдаѕан жасспiрiм

8 кљн iшiнде алып шањардаѕы

ћасиеттi орындармен

бiртiндеп танысуда.

Ћџттыбек АЙМАХАН

Бџл саяхат аясында алматылыћ

оћушылар алдымен Дiнмџхамед

Ћонаевтыѓ пќтер-музейiне барды.

Онда аныћтамалыћ жќне кркем

ќдебиеттер, авторлардыѓ жекелей

ћолтаѓбасы жазылѕан кiтаптар

саћталѕан. Ал жалпы кiтапханада

жиналѕан еѓбектер саны 5 мыѓнан

асады. Одан блек, мџнда ел

басћарѕан азаматтардыѓ кзi тiрiсiнде

пайдаланѕан заттары да саћтаулы

тџр. Атап тететiнi, белгiлi ћоѕам

ћайраткерi Д.Ћонаев бџл пќтерде 1969

жќне 1993 жылдар аралыѕында

тџрѕан крiнедi. Содан кейiн балалар

Киелi Вознесенск кафедралды

шiркеуiне жќне 28 гвардияшы-

панфиловшылар саябаѕына барып,

Райымбек батыр кесенесiмен танысып

ћайтты.

Осы орайда, аѓыз бойынша

Райымбек батыр ћартайѕан шаѕында

жанындаѕыларѕа зiн ћайтыс болѕан

кезде, аћ киiзге орап, аћ тљйеге артып

жiберiѓдер деген сиет ћалдырыпты.

Сйтiп, киелi жануар ћай жерге

барып шксе, сонда жерлеѓдер деп

айтып кетедi. Содан тљйе дќл осы

орынды таѓдаса керек. Мiне, содан

берi барлыћ  адамдар келiп, ата-баба-

ларына Ћџран баѕыштайтын болыпты.

Соѕан орай «Райымбек батыр» музей

кешенiнiѓ жетекшiсi Ержан Тоћтар 

«Осы ретте Райымбек бабамыздыѓ

сљйегi жатћан бџл жерге 1981 жылы

мќрмќр тастан ескерткiш орнатылѕан

болса, 1991 жылы Ташкентский

кшесiнiѓ атауы Райымбек даѓѕылы

болып згердi. Ал 1994 жылы

осында тарихи этнографиялыћ

ћоѕамныѓ џйымдастыруымен  љлкен

мавзолей кешен тџрѕызылды.

Сйтiп, 2018 жылдан бџл жер

мемлекет ћарамаѕына тiп, Алматы

ћаласы мќдениет басћармасы

музейлер бiрлестiгiне берiледi.

Артынан ол Райымбек батыр музей

кешенi болып згередi», – дейдi.

Осылай ћазiр оћушыларды

ћаланыѓ ћасиеттi орындарымен

таныстыру, нысанныѓ ерекшелiгi мен

бiлiмдерiн толыћтыру «Ћазаћстанныѓ

ћасиеттi географиясы» арнайы жобасы

аясында iске асырылып жатыр. Ал

туѕан жердi сљю, патриоттыћ тќлiм-

тќрбие ћалыптастыру баѕытындаѕы

сабаћ алу жџмыстары «Рухани

жаѓѕыру» жобалыћ кеѓсесi арћылы

ћолѕа алынѕан.

Бџл ретте Алматы ћаласы бойынша

«Рухани жаѓѕыру» жобалыћ

кеѓсесiнiѓ менеджерi Раушан

Ћасымова «Алматыда бљгiнде 15

сакралды нысан бар. Соныѓ iшiнде

оныѓ алтауыныѓ республикалыћ

маѓызы болса, ћалѕан 9 ескерткiштiѓ

жергiлiктi маѓызы бар деп саналады.

Олардыѓ ћатарына Райымбек батыр

кесенесi, Тќуелсiздiк монументi,

Желтоћсан ктерiлiсiнiѓ 20 жылды-

ѕына орай орнатылѕан «Тќуелсiздiк

таѓы» ескерткiшi жќне Боралдай

саћ ћорѕандары енген» деп атап

ттi.

Осы ретте бџл жерлерге барѕан

оћушылардыѓ бiрi Ќмина Асанбек

«Бiз бiр-аћ жерге барѕан жоћпыз.

Алматыныѓ кп жерiн араладыћ.

Олар жайлы џстаздарымыз тљсiнiк-

тi етiп айтып бердi. Сйтiп, бџрын

кiтаптан ѕана оћыѕан киелi жер-

лердi ендi з кзiмiзбен крiп, кп

жќйѕа куќ болдыћ», – десе, Жџл-

дыз-Ай Ћџдайбергенова атты екiн-

шi оћушы «Маѕан ќсiресе 28 гвар-

дияшы-панфиловшылар саябаѕы

ћатты џнады. Ћаламызда айтулы

киелi тарихи жерлердiѓ кптiгi

ерекше ќсер еттi» дедi.

Жалпы, бџл экскурсия 25 ћыр-

кљйекке дейiн жалѕаспаћшы. Шара

мыѓнан астам балаларды ћамтиды.

Алматылыћ оћушылар ћаладаѕы

киелi жерлердi аралады

Лимон сiрiп шыѕарды

Атыраулыћ фермерлер алѕаш рет

лимон +сiрiп шыѕарды. Субтропиктiк

климатта ѕана +сетiн лимонды ендi +зiмiзде

де +сiруге болатындыѕына к+з жеттi. Бау-

баћша +сiрудi кќсiп ететiн шаруа ћожа-

лыѕыныѓ +кiлдерi 3 жыл еѓбек етiп, жуыр-

да алѕашћы лимон +нiмiн алмаћ.

20 шаѕын жылыжайдаѕы 2 мыѓ тљп

лимонныѓ бiрi ћалмай жемiсiн бергелi тџр.

Аталѕан аймаћтаѕы ауа райыныѓ ћиындау

екенiн айтћан фермерлер лимонарийдiѓ

iшiндегi ауа 2 градус ыстыћтан т+мен

болмауы керек екенiн, ал жаз мезгiлiнде

60 градус ыстыћћа дейiн баратынын

жеткiздi.

Ћарыз бен ысырапшылыћћа

жол жоћ!

Aзбекстан елiнде жиын-тойларды

+ткiзу бойынша арнайы заѓ ћабылданды.

Аталѕан заѓ бойынша, артыћша сќн-

салтанатпен ерекшеленуге, ысырап-

шылыћћа жол беруге болмайды.

Ысырап пен ћарызѕа батћандар

ћатарын азайту маћсатында Aзбекстанныѓ

заѓ шыѕарушы органы той-жиындар мен

басћа да шараларды +ткiзуге байланысты

осындай шара ћолданбаћ. Онда, ћабыл-

данѕан заѓѕа сќйкес отбасылыћ шараларды

+ткiзудi реттеуде ќлеуметтiк, ќдiлеттiлiк

пен заѓдылыћ, џлттыћ дќстљрлер мен

ћџндылыћтарды џстана отырып, басћа

дiндер мен џлттардыѓ дќстљрлерiн ћџрмет-

теу жќне ћоѕамдыћ пiкiрлердi ескере,

аталѕан заѓ аясында бiрћатар талап

ћойылѕан. Мысалы, жанџялыћ шаралар

тек бiр кљн (ћазаѕа байланысты жаѕдайдан

сырт) саѕат 06.00-ден 23.00 аралыѕында

+ткiзiлуi керек. Ондаѕы шараларда 200-ге

жуыћ немесе атаулы шараларѕа байла-

нысты ас беру рќсiмiнде 250-ге жуыћ ћонаћ

шаћыруѕа рџћсат етiледi. Ауылды мекен-

дердегi той-жиындарѕа 250 ћонаћ шаћыруѕа

болады. Той-жиын +ткiзудi жоспарлаѕан-

дар кемiнде бiр апта бџрын тџрѕылыћты

жерi бойынша жергiлiктi +зiн-+зi басћару

органдарына хабарлау ћажет. Той-жиын-

дары мен отбасылыћ шараларды +ткiзу

бойынша арнайы ћабылданѕан бџл заѓ 2020

жылдыѓ 1 ћаѓтарынан бастап +з кљшiне

енетiн болады.

Ѕылыми экспедиция биiктiгi 88 метр

болатын ќлемдегi еѓ биiк талды тапты жќне

ол Гиннестер кiтабына ендi. Бразилия,

АЋШ жќне Џлыбритания ѕалымдарынан

тџратын халыћаралыћ зерттеу тобы Амазон

ормандарынан биiктiгi 88 метр болатын

талды тапћан. Оныѓ наћты орналасћан

жерi Гвиан ћаћпасыныѓ маѓы, ол жерде

биiк аѕаштар те к п седi екен. Ѕалым-

дардыѓ айтуынша, ќлемдегi биiк аѕаш-

тардыѓ 9 пайызы осы маѓда орналасћан.

Мџндай биiк аѕаштыѓ бiреуiнiѓ зi те к п

м лшерде оттегi б летiн к рiнедi.

Ѕалымдар ќзiрге аѕаштыѓ нелiктен биiк

болып скенiн аныћтамаѕан, алайда олар

жаћсы экологиялыћ жаѕдай мен неркќсiп

орындарынан ћашыћта орналасћандыћтан

биiк болып суi мљмкiн деген болжам

жасауда.

1 миллион теѓге тџратын

шаурма

Израильде дќмхана ћызметкерлерi

туристiѓ банк картасынан шаурма љшiн

10,1 мыѓ шекель шешiп алѕан. 1 шаурма

љшiн 1,1 миллион теѓге т+леген турист

араѕа бiраз уаћыт салып дќмханаѕа ћайта

келiп, аћшаны ћайтаруды талап еткен.

Оныѓ айтуынша, израильдiк БАЋ-тар

оћиѕа жайлы жазѕаннан кейiн ѕана ћаражат

оныѓ шотына ћайтарылѕан.

Шаурма сататын дљѓгiршектiѓ иелерi

ћателiк кеттi деп аћталѕан. Алайда, дљѓ-

гiршектiѓ бџрынѕы ћызметкерi жергiлiктi

БАЋ-ћа бейћам туристердi алдаудыѓ

мџндай тќсiлi бџрыннан бар екенiн айтћан.

– Ол жерден жџмыстан кетуiмнiѓ бiр

себебi осы. Олар баѕадан алдай бастады,

бџл сџмдыћ. Полиция туристермен бiрге

љш рет келдi, – деген ол к+шедегi дќм-

ханада мќзiр жоћ, сатушылар шаурманыѓ

тќрелкесi 80 шекель тџрады деп айтып, ал

аћысын еуро немесе доллармен алатынын

жеткiзген. Кейде тџтынушы шоттаѕы

ћатенi байћап ћалады, ал кейде банк

картасымен т+лей салатын к+рiнедi.

Тарих сабаѕынан емтихан 'тiп

жатыр. Мџѕалiм:

– Еѓ алѕашћы џшћыш ќйел?

Оћушы:

– Жалмауыз кемпiр.