38
2
Абай атындағы ҚазҰПУ, Педагогика және психология институты «Арнайы білім беру»
кафедрасының оқытушысы
ӘЛЕУМЕТТІК-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ТРЕНИНГ ӘДІСІМЕН МЕКТЕПТЕГІ
МАЗАСЫЗДЫҚТЫ ТҮЗЕТУ
Аңдатпа
Оқу үрдісінің тиімділігін арттырудың маңызды факторларының бірі психологиялық қолайлы оқу
климатын ұйымдастыру болып табылады. Ол, әрине оқушылардың мазасыздануын төмендету әдістерін
меңгерместен мүмкін емес. Біздің жұмысымыз мұғалімге (оның практикалық жұмысында) оқушылардың
мазасыздану деңгейін төмендетуге және (немесе) оның пайда болуына жол бермеуге мүмкіндік беретін
әдістерге арналған. Мақалада оқушылардың мектептегі мазасыздану деңгейін төмендету бойынша
тренингтік сабақтарын пайдаланудың теориялық және әдістемелік негіздері көрсетілді. Оқушылардағы
эмоционалды жағдайларды қалыпқа келтіруде тренингтік сабақтарын пайдалану тиімділігін растайтын
сандық деректер келтірілді.
Кілттік сөздер:
тренитренингтік сабақтар, алаңдаушылық деңгейлері
Аннотаци
Кудушева Н.
1
., Булабаева С.Т
2
1
КазНПУ имени Абая, , институт педагогики и психологии, кафедра «Общей и прикладной
психологии», старший преподаватель
2
КазНПУ имени Абая, , институт педагогики и психологии, кафедра «Специального образования»,
преподаватель
Методы социально-психологических тренингов для коррекции тревожности школьников
Один из важнейших факторов повышения эффективности учебного процесса – организация
психологически благоприятного климата обучения. Он немыслим без освоения методов снижения
тревожности учащихся. Наша работа посвящена методам, позволяющим педагогу (в его практической
деятельности) снизить уровень тревожности учащихся и (или) воспрепятствовать ее возникновению.
В
статье изложены теоретичсеские и методические основы использования тренинговых занятий в снижении
уровня тревожности у школьников. Приводятся цифровые данные, подтверждающие эффективность
использования тренинговых занятий в нормализации эмоцинальных состояний у школьников.
Ключевые слова:
тренинговые занятия, уровни тревожности
Abstract
Kudusheva N.A
1
,, Bulabayeva S.T.
2
1
Kazakh National Pedagogical University named after Abay, Institute of Pedagogy and Psychology,
Department of General and Applied Psychology, Senior Lecture
2
Kazakh National Pedagogical University named after Abay, Institute of Pedagogy and Psychology,
Department of "Special Education", Lecture
Correction of schoolchildren's anxiety with the help of methods of social and psychological training
One of the most important factor factors in the effectiveness of the learning process is psychological
organization of the climate. There are ten unnecessary methods of exploitation of the sluggishness. Our job is to use
a method that allows the teacher (in his / her practical work) to lower the level of anxiety and (or) to impose his / her
reverence.In the article theoretical and methodical bases of use of training sessions in lowering the level of anxiety
in schoolchildren are stated. Encourage digital data validating the effectiveness of training sessions in the
normalization of emotional conditions in the schoolchildren.
Keywords: training sessions, levels of anxiety
Мектептегі мазасыздықты түзету мәселесі- заманауи қоғамның аса маңызды
мәселелерінің бірі. Мектептегі мазасыздану- мұғалім мен мектеп психологының алдында
тұрған проблемалардың бірі. Бұл мәселенің өткір болуының өзіндік мәні бар, себебі ол
баланың мектеп дезадаптациясының ең жарқын белгісі болып табылады, оқушы өмірінің
барлық салаларына теріс әсерін беретін болады: тек оқуда ғана емес, сонымен бірге
қарым-қатынас үшін, соның ішінде мектептен тыс, денсаулық және жалпы психологиялық
тұрмыс деңгейі үшін де[1] .
Өтпелі кезеңнің ерекшеліктері, қазіргі кездегі тәр түрлі келеңсіз жағдайлар, атап
айтқанда, отбасылық институттың тұрақсыздығы, моральдық құндылықтардың төмендеуі
39
жеке тұлғаны құруға деген берік қолдау емес. Бұл жасөспірімнің «Мен» дамуын және
оның нығайтылуын, қоғамда сәтті бейімделу үшін жеткілікті ресурстары бар өміршең
тұлғаны қалыптастырудың арнайы шараларын қажет етеді.
Тақырыптың өзектілігі мен жаңалығы жасөспірімдік дағдарыстың оқушының жеке
құрылымында академиялық көрсеткіштердің, тиімділіктің, дисгармонияның төмендеуімен
сипатталады. 13 жасқа толғанда, қоғамда көрініс табатын, алаңдаушылық, қорқыныш пен
эмоционалдық бұзылулар балаларда жаңартылады. Осыған байланысты, оқушыны осы
жастағы өзгерістерге бейімдеу үшін мектептегі мазасыздықты уақтылы түзету қажет.
Біздің жұмысымыздың мақсаттарының бірі жасөспірімдердің алаңдаушылығын
түзету үшін әлеуметтік-психологиялық тренинг бағдарламасын жасау болды.
Тренинг - жеке тұлғаның өзін-өзі жетілдіру үшін арнайы ұйымдастырылған оқыту
формасы, оның барысында мынадай міндеттер шешіледі: психологиялық білімді игеру,
өзіңізді және басқа адамдарды тануға қабілетті дамыту, өзіңіздің құндылықтарыңызды
түсінуді, әртүрлі қабілеттеріңізді, дағдыларды және қабілеттерді дамыту[2]. Оның негізгі
міндеті - қатысушының жеке басын дамыту, басқаларды тыңдау және өзін тыңдата білу,
сөйлеу және сендіру, өз позициясын ашық айту.
Әлеуметтік-психологиялық тренинг - топтық жұмыстың белсенді әдістеріне
негізделген психологиялық әсер, жетекші психологтың көмегімен арнайы құрылған
шағын топтарда жеке тұлғааралық қатынастардың психологиялық дағдыларын оқытудың
тиімді және кеңінен қолданылатын әдісі. Оның негізгі міндеті - қатысушыларға өздерінің
жеке құралдарымен, өздерін түсінуге және түсінуге үйретуде көмектесу.
Тренингтер барысында жасөспірімдер өзара қарым-қатынастың әртүрлі жолдарын
үйренеді, қарым-қатынас саласында білімді болу, әсіресе, осы жас кезеңіндегілер үшін өте
маңызды, себебі оқушылар жиі коммуникативтік дағдыларға ие емес. Оқушылардың
өздерін жайлы сезінуі, рефлексиялық талдау жасауы, өздері туралы ойлау және сөйлеуді
үйренуі, оңтайлы өзін-өзі бағалауы үшін қажетті жағдайлар жасалады. Ішкі қарым-
қатынастың өзгеруі, білімнің кеңеюі, өзіне және қоршаған адамдарға оң көзқарастың
пайда болуы байқалады. Оқушылар коммуникация саласында құзырлы болып келеді.
Топтық процесс тұлғалардың үш негізгі аспектісін қамтиды: танымдық,
эмоционалдық және мінез-құлық[3].
Тренингтің когнитивтік аспектісі тұтастай байланыс процесі туралы жаңа
ақпаратты
алуға байланысты, өзіңіздің жағдайыңызды талдайды.
Эмоционалды - алынған ақпараттың игерілуі, өзіңіз туралы және басқа адамдар
туралы жаңа білімдер, өзіңіздің кемшіліктеріңізді және кемшіліктеріңізді қабылдау, өзін-
өзі бағалаудың төмендеуін білдіреді.
Мінез-құлық - белгілі бір мінез-құлық жолдарын табу және дамыту, кейбір әдеттегі
жүріс-тұрыс жолдарының тиімсіздігі туралы хабарлау арқылы көрінеді.
Әлеуметтік-психологиялық тренингтер коммуникативтік және мінез-құлық
дағдыларына қатысушыларды коммуникациядағы құзыреттілігін арттыру мақсатында
меңгеруге бағытталған. Топта жұмыс жасаған жасөспірімдер белгілі бір топ мүшесімен
жалпы проблемалары немесе тәжірибелері бар сыныптастардан кері байланыс пен қолдау
алу мүмкіндігіне ие болады. Топтық өзара әрекеттесу барысында өз құрбыларының
құндылықтары мен қажеттіліктерін қабылдауы орын алады. Оқушы бақыланатын ортада
жаңа дағдыларды меңгере алады, тең серіктестер арасындағы қарым-қатынастың әртүрлі
стильдерімен эксперимент жасай алады. Оқушыларға арналған тренингтік бағдарламалар
мектеп кезіндегі орын алатын психологиялық мәселелерді шешуге бағытталған.
Осылайша, оқушылардың барлық деңгейіне оң әсер етеді[4].
Диагностикалық және түзету жұмыстары Алматы қаласы, № 123 мектеп-
гимназиясыны жетнші сыныптарымен жүргізілді. Пилоттық зерттеуге 12-15 жас
аралығындағы 65 жетінші сынып оқушылары қатысты: 36ұл, 39 қыз.
Тәжірибелік-әдістемелік нұсқауларға түзету жұмыстары алдындағы және кейінгі
негізгі және қосымша диагностика келесі әдістермен енгізілді:
