Өрт сөндіру заттарын тандау

^{3.2 Өрт сөндіру заттарын тандау}

• 
  ^{Жанғыш және материалдарды сөндіруге арналған өрт сөндіру заттарының жарамдылығы;}
  
• 
  ^{Берілген амал бойынша материалдарды сөндіруге арналған өрт сөндіру заттарының жеткіліктілігі;}
  
• 
  ^{Сөндіру уақыты;}
  
• 
  ^{өрт сөндіру заттарын берудің интенсивтілігі.}
  

Жану аймағына түскен су, жану материалынан көп жылу өзіне алады.Сонымен қатар су буға айналады, өз көлемін 1700 есе көбейтеді(1л судан 1700л бу алуға болады), соның арқасында жануды тоқтатып, жану аймағынан ауаны ығыстырады.

Су үлкен термо тұрақтылық қасиетіне ие. Оның буы тек 1700°С де оттегіне және сутегіне бөлінеді, және жану аймағында жағдайды қыйындатады. Жанғыш заттардың көбісі 1300–1350°С жанады, олады сумен сөндіру қауіп төндірмейді. Бірақта магний, цинк, алюминий, титан және оның ерітіндісі, термит және электрон жанғанда судың тұрақтылығын сақтайтын температурадн жоғары жағдай туғызады. Оны сумен сөніру тиімсіз.

Судың жылу өткізуі төмен болғандықтан, жану затының бетінде сенімді жылу изоляциясы пайда болады. Осындай құрам өрт сөндіруге ғана емес материлды өздігінен тұтанудан қорғайды.

Судын тығыз болуы оны жен арқылы ұзақтыққа және үлкен қысыммен беруге болады.

Су кейбір газдарды, буларды еріте және аэрозольді өзіне сіндіре алады.Олай болса сумен ғимараттардағы өрттерді басуға болады.

Кейбір сұйық заттар (сұйық спирт,альдегид,органикалық оттегі және т.б.) суда ериді, сондықтан оны сумен араластырғанда жанбайтын немесе жанғыштығы төмен қосылыс түзіледі.

Сонымен қатар судың кері әсері де бар. Сондықтан су беттік тартылуда (72,8-10^-3 Дж/м³) ол материалды нашар суландырады.

Бұл кемшілікті жоғалту үшін суға беттік активті материалдар қосады (ПАВ). Практикада ПАВ қосылысының беттік созылуы судан 2 есе кем.

Сіңдіргіш қосылыстар су шығының өрт сөндіру кезінде 35– 50 %; сөндіру уақытын 20 – 30 % төмендетеді. Бұл бірдей алынған сөндіру заты арқылы үлке көлемде жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Өрт кезінде су қоспасының тиімді концентрациясы , (%):

Судың салыстырмалы тығыздығ жоғары болғандықтан (4ºС кезінде – 1г/см³, 100°С кезінде –0,958 г/см³), суда ерімейтін және тығыздығы төмен мұнай өнімдерін сөндіруге қолдануда шектейді, ал кейде қолданбайды. Оны судан тығыздығы жоғары күкіртсутекпен (1,264 г/см³) сөндіреді.

Су негізіне жанғыш барлық заттармен химиялық реакцияға түспейді . Тек қана сілтілік және сілтілік-жер металдарымен реакцияға түседі, өйткені олар сумен әрекеттескенде су тегі түзеді. Оларды сумен өшіруге болмайды.

Жоғарыда белгіленгендей, су төменгі арласуын түзеді. Өрт орнынан осы күштің көп бөлігі ағып кетеді,жану процесіне еш бір ықпалын тигізбей. Егерде судың араласуын 2,5-10^-3 м/с көбейтетін болсақ, оны сөндіру уақыты және пайдалану коэффиценті 1,8 есе көбейеді. Осы бағытты жүзеге асыру үшін органикалық қосылыстарды қосу қажет,мысалы, КМЦ (карбоксиметилцеллюлозасы).

Судың өрт сөндіру эфективтілігі от ошағына су беруге байланысты (шашыранқы жжәне бір ағынды суымен). Жану механизімінің тоқтатылуымен бір ағынды суды қарастыру үшін ағашты сөндіру тәсілінен қарастыру қажет.

Материал бетіндегі реакция аймағында бөлінетің жылудың әсерінен көп көлемде көмір бөлінеді, оның температурасы 600–700°С, ол перолиз ағашының температурасынан жоғары және 200 °С тең.

Жалпақ жанғыш ағашқа шашыранқы су ағының жіберген кезде:

• 
  қызып тұрған көмірдің үстінгі бетінің реакция аймағы арқылы өтеді;
  
• 
  жану зонасында газ бен буды салқындауы және араласуы;
  
• 
  көмірдің беткі қабаты ағып, сәуле жылуы ағашқа әсерін тигізіп, жану аймағынан газ бен будың шығуына кедергі болады.
  

Берілген су жанып тұрған ағашты өшіруде, көмірдің үстінгі жұқа қабатын бірден салқындатуына әкеледі, ол осы аймақта жануды тоқтатады. Тез – сондықтан, көмір мен су температурасының айырмашылығы; жұқа қабатында – көмірдің кішкене жылу өткізгіштігі сумен тығыз байланысты. Сондықтан су берілуін басқа жерге ауыстырғанда көмірдің беткі бөлігі тез құрғайды, жану қайта пайда болады.

Адамдардың жиналу орындары объектінің қауіпсіздік қызметімен қадағаланады , олар кезекшіліктің тәулік бойы барлық қабаттарда жүреді бәріне қарайды. Ғимаратта өрт болғанда немесе басқа төтенше жағдайларда қауіпсіздік қызметімен көшеге барлық қабаттардан адамдардың баспалдақ арқылы алдын ала дайындалған жоспар бойынша ұйымшыл эвакуациясы өткізіледі . Егерде баспалдақ бөлігін түтін басып кетсе құтқару үшін өртке қарсы қызметінің ГТҚҚ- буынымен 1-ші және 2-ші қабаттың терезелерін қолдануға болады. Түтінді азайтып ыңғайлы құтқару жұмыстарын жүргізу үшін түтінсорғышты қолдануға болады. 5 мин ішінде ғимараттан адамдардың дербес эвакуациясы ағымда жүреді. 1 мин ішінде жақын арадағы өртке қарсы қызмет бөлімшесі келеді.

Құтқару жұмыстарын бастаған кезде:

- Адамдарды шошытып алмауды қолға алу керек, ол үшін ішкі хабарлау жүйесін тағы басқаларды қолдану;

- нысананың қызмет көрсетушілерімен басшыларды жұмылдыру;

- Жедел жәрдем шақырып ол келгенше өрт орнында бар дәрігерлермен өрт сөндіру қызметкерлерімен зардап шеккендерге көмек көрсету;

- Құтқарылғанды орналастыратын орын дайындау;

- Егерде өртте қалып қойды, көмек күтіп отыр деген хабар келіп құтқарушылар оны таппаса онда бұл адамды барлық түтін басқан бөлмелерден толығымен қарайды

Егерде құтқаруды ешкім керек қылмаса, барлық жерлер тексерілсе онда адамдарды іздестіру тоқтатылады.
Адамдарды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған күштер мен құралдарды есептеу
Адамдарды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған өрт сөндірушілер саның аңықтаймыз

N_п=(A₁*h *N_с *K₁)/(T_тр-N_с*f)

N_п =(1,2*6*10*1,5)/(15-10*1)= 21 адам.

A₁-1,2 мин.адам

H - Жер деңгейінің биігінде адамдардын болуы

K₁-1,5 ТОЖҚҚ жұмыс істеу

T_тр- құтқару операциясына арналған уақыт

N_с- қол арқылы көтеріп шығарып құтқарылатын адамдар саны

f- құтқарушылардың кезекпен уақытты жоғалтып, сонымен қатар ТОЖҚҚ жабдықталып құтқарылатын адамдар жиналған жерге барып және қайтуға есепке алу коэффициенты
1 адамды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған уақытты аңықтау

Т_с1==(A₁*h* N_с*K₁)/ (N_п+ N_с*f)

Т_с1=(1,2*6*1*1,5)/(21+1*1)= 1 мин.

Адамдарды қол арқылы көтеріп шығарып құтқаруға арналған суммарлық уақытты аңықтау

Т_с==(A₁*h* N_с*K₁)/ (N_п+ N_с*f)

Т_с =(1,2*6*10*1,5)/(21+10*1)= 4 мин

N_п=(A₂*h* N_с *K₁*К₂)/(T_тр-0,15* h *К₁)

N_п =(0,1*6*10*1,2*2)/(15-0,15*6*1,2)=2 адам.

A₂- 0,1 мин.адам

H- Жер деңгейінің биігінде адамдардын болуы

N_с- құтқару арқандары арқылы құтқарылатын адамдар саны

K₁-1,2 ТОЖҚҚ жұмыс істеу

К₂-2 құтқарылатын адамды құтқару арқанынаң босату уақытын есепке алу, босаған арқанды қайтадан пайдалануға көтеру уақыты ойда болмаған жағдайдағы уақытқа

0,15 – 1 м тікке ТОЖҚҚ-сыз өрт сөндірушілердін көтерілу уақыты

1 адамды құтқару арқаны арқылы құтқаруға арналған уақытты аңықтау

Т_с1= (A₂*h* N_с *K₁*К₂)/( N_п+0,15* h* K₁)

Т_с1=(0,1*6*1*2*1,2)/(2+0,15*6*1,2)=1 мин.

Адамдарды құтқару арқаны арқылы құтқаруға арналған суммарлық уақытты аңықтаймыз

4.2 Гофратара цехінде өрттің негізгі параметрлерін болжамдау

Өрт гофротара цехінде пайда болған, келесі өрттің даму деңгейін қабылдаймыз:

• 
  ^{сыртқы ауаның температурасы + 15о;}
  
• 
  ^{әр-түрлі қабаттардағы адамдардың үлкен санының болуы;}
  
• 
  ^{өрттің сызықтық таралу жылдамдығы = 2м/мин;}
  
• 
  ^{тұрақты автоматты өрт сөндіру жүйесі жоқ;}
  
• 
  ^{өрт бөлменің ортасында пайда болған.}
  

Өрттің ең үлкен ауданы болуы мүмкін, егер жану әр-түрлі материал бойынша максималды жылдамдықпен таралса, бөлменің ортасында пайда болса.

1. Өрттің бос даму уақытын анықтаймыз (оның пайда болуынан ӨСБ-7 оқпандарды сөндіруге жібергенге дейін).

t_СВ = t_ОБН + t_СООБ + t_{ОБР.ИНФ.} + t_СБ + t_СЛ + t_БР

мұндағы:

_сл^{60 * L}

Мұндағы:

_сл^{60 *2}мин.

_б.р  l_мл ,

мұндағы:

l_мл магистрал сызығының ұзындығы, м;

^I_б.р мин, 1,5 мин қабылдаймыз.

2. Өрттің бос даму уақыты кезіндегі оттың өткен жолын анықтаймыз:

L (R) = 5*V_Л + V_Л*t₂ = 5*1,5 + 1,5*6 = 16,5 м

Мұндағы: ₁ = 10 мин – 0,5V_л кестелік өлшеміне, орнатылмаған температуралық режим үшін, сәйкес өрттің таралу уақыты.

_t_СВ -₁ = 16 - 10 = 6 мин.

3. Өрттің ауданын анықтаймыз:

Қол оқпандарымен сөндірудің ең эффективті тереңдігі h_m = 5 м, ал лафетттімен - h_m = 10 м.

4. Өртті сөндіру ауданын анықтаймыз:

S_Т = πh_Т(2R-h_Т) = 3,14*5(2*16,5-5) = 440 м²

5. Сақтау камерасындағы өрт сөндіру үшін қажетті өрт сөндіру құралының (судың) шығынын анықтаймыз:

Мұндағы,

6. Қорғауға өрт сөндіру құралдарының қажетті шығынын анықтаймыз, қорғау ауданын анықтаймыз:

Мұндағы,

Қосылған бөлмелердің қорғауына кететін қажетті шығынды анықтаймыз:

7. Жалпы қажетті шығынды анықтаймыз:

Q = Q + Q

Q = 44 + 21 = 65 л/(м

8. Өртті сөндіру үшін оқпандардың санын анықтаймыз: