«АҒынды суларды қайта өҢдеудің ауылшаруашылық деңгейіндегі ғылыми негізделген ерекшеліктерін талдау»

жүктеу 60,79 Kb.

бет	4/7
Дата	09.12.2023
өлшемі	60,79 Kb.
	#44617

1 2 3 4 5 6 7

Статья СОҢЫ АЙНУРА 01.02.2023 (3) посл (2)

Нәтижені талдау. Қатты заттар қалдықтарды жинау пунктіне шығарылады, құмды кептіру алаңдарында сусыздандырады, ал бастапқы тұнба артық шламмен бірге тұрақтандыру бассейніне, одан әрі тұнба төсеніштеріне шығарылады. Аэротенк камераларында ағынды сулар биологиялық тазартудан толықтай өтпейді. Екінші реттік тұндырғыштарда белсенді лай тазартылған ағынды сулардан бөлінеді. Қосалқы тұндырғыштардан активтендірілген тұнба айналмалы тұнбаға сорғы станциясының көмегімен аэротенк камераларына жіберіледі.
Сонымен тазарту қондырғылары толық қуатты түрде сапалы тазартылған суды ғана емес, ең бастысы тұнбадан метан газын өндіріп, одан жергілікті жылу өндіретін айтуға болады. Ашыған тұнбалар биомассаға айналады. Ал қазірдің өзінде бұл биомассаның химиялық тыңайтқыштарды алмастыратын маңызды миссиясы бар. Бұл әдіс дамудың әртүрлі кезеңдеріндегі су шаруашылығы жүйесінің табиғи компоненттерінің өзгеруін бағалауға мүмкіндік береді.
Ағынды суларды тазарту қондырғылары тұрғын үйлерден және өндірістік кәсіпорындардан алады. Қалалық кәріз желілерінің ұзындығы шамамен 500 шақырымды құрайды. Ағынды су тазарту қондырғысына гравитация арқылы беріледі. Жауын-шашын кезінде жаңбыр суының шамамен 20-30% шағын құдықтар арқылы санитарлық канализацияға түседі. Жауын-шашынның жаңбырлары кезінде тазарту қондырғысына түсетін ағынды судың бір бөлігі торлардан, құм ұстағыштардан және бастапқы тұндырғыштардан өткеннен кейін айналма науалар арқылы тазартылған ағынды суларды төгетін арналарға тікелей жіберіледі.
Ағынды сулардың мөлшері ағынды суларды тазарту қондырғысының операторынан алынған ақпарат негізінде анықталады. Ағынды судың мөлшері қазіргі уақытта тәулігіне 100 000 м³ құрайды.
Жеке айлардағы ағынды сулардың орташа мөлшері негізінде және сағаттық шығындар негізінде есептеулер үшін ағынды сулардың жоспарланған көлемінің келесі шығындары есепке алынады. Олар 1-кестеде берілген.

1 - Кесте. Ағынды судың өтімдерінің орташа сандық көрсеткіштері

№	Көрсеткіштердің атаулары	Өлшем бірліктері	Сандық көрсеткіштер	Ескертпелер
1	Qdsr – орташа тәуліктік шығын	м³/сут	100000	Өткізгіштік қабілеті
2	Qdmax-максималды тәуліктік шығын	м³/сут	120000	Qdmax= (Qdsr*1,2)
3	Qhsr- орташа сағаттық шығын	м³/сут	4200	Qhsr=(Qdsr/24)
4	Qhdz- орташа тәуліктік тұтыну (20ч)	м³/сут	5000	Qhdz=(Qdsr/20)
5	Qdmax-max- құрғақ ауа райында сағатына максималды шығыны	м³/сут	7200	Qdmax= Qdmax /14
6	Qhmax-max-жаңбырлы ауа райында сағаттық максималды шығын	м³/сут	8400	Qhmax-max= Qhsrx2
7	Qdmin-сағатына минимальный шығын	м³/сут	2500	Qdmin= Qdsr/40

Ағынды суларды тазарту құрылымдары үшін мәндерді есептеу кезінде гидравликалық тұрғыдан алғанда жаңбырлы кезеңде қолайлы мәні сағатына ағын жылдамдығының максималды Q_hmax-max. және минималды сағаттық шығынның мәнімен Q_min ең төменгі болып есептеледі. Шығындардың мәндерін анықтау процессі тұрғысынан (шығындар негізінде анықталған) сәйкес шығын Q_hdz мәнімен алынады.

Тазартылмаған ағынды сулардың сапасының ластануы туралы мәліметтерін, нәтижелері талдау негізінде анықталады. Бұны әзірлеу үшін ағынды суларды талдау нәтижелерінің негізінде ластаушы заттардың концентрациясы қабылданады, олардың мәндері 2-кестеде көрсетілген.

2-Кесте. Тазартылмаған ағынды сулардағы ластаушы заттардың концентрациясы.

№	Көрсеткіштер, өлшем бірліктері	өлшемдері
1	БПК₅, гО₂/м³	285
2	ХПК, гО₂/м³	400
3	Қалқымалы заттар, г/м³	210
4	Аммиак азоты NH₄N	27
5	Азоттың жалпы саны (N_жал), гN/м³	45
6	Фосфордың жалпы саны (Р_общ), гР/м³	3

Тазартылмаған ағынды сулардың орташа концентрациясы БПК₅, жалпы фосфордың өте төмен концентрациясының көрсеткішімен сипатталады. Қалған ластану коэффициенттері қалалық ағынды сулардағы орташа концентрацияларға сәйкес келеді.
Жалпы фосфордың концентрациялық белсенді тұнбасы микроорганизмдердің алмасуына қажетті сандық мөлшердің деңгейінде болады.
Биологиялық реакторлардан кейін тазартылған ағынды сулардағы ластаушы заттардың жоспарланған ластану концентрациясы келесі 3-кестеде көрсетілген.
3-Кесте. Тазартылған ағынды сулардағы негізгі ластаушы концентрациялық заттары

№	Көрсеткіштер, өлшем бірліктері	ШРК (шекті жол берілетін төгінділер) өлшемі
1	БПК₅, гО₂/м³	8
2	ХПК, гО₂/м³	125
3	Қалқымалы заттар, г/м³	10*
4	Нитриттер NО₂,гN/м³	2
5	Нитраттар NО₃,гN/м³	15

Тазартылған ағынды сулардың ұсынылған қажетті параметрлеріне қол жеткізу үшін жобалау мәндерінің негізі ретінде қарастырылған технологиялық шешімдер пропорционалды түрде ескеріледі. Денитрификация бассейндерінің белгілі бір шектеулі сыйымдылығын пайдаланудың нақты мүмкіндігін ескере отырып, 15 мг N/л нитрат концентрациясын алуға мүмкіндік беретін технология әзірленеді.

- толық нитрификация кезінде немесе N-NH4<1mgN/l болғанда, БOҚ₅ концентрациясы (биохимиялық оттегіге қажетті) 3-тен 10 мг O₂/л-ге дейін, ал оттегінің химиялық шығыны 20-дан 50 мг O₂/л-ге дейін ауытқиды;
- Оттегінің химиялық шығыны мәні негізінен өнеркәсіптік кәсіпорындардан келетін ағынды сулардың саны мен сапасына байланысты. Қазіргі уақытта ағынды суларда инертті оттегінің химиялық шығыны көрсетіледі, яғни, химиялық оттегіге сұраныс мәндері биологиялық ыдырамайды. Егер ағынды суларды тазарту қондырғысына инертті оттегінің химиялық шығыны жоғары концентрациялы өндірістік ағынды сулар берілсе, онда тазартылған ағынды судың мәні жоғары болады. Сондықтан Еуропалық стандартты нормалар 125 мг O2/л химиялық оттегіге сұраныс концентрациясына рұқсат беріледі.

Кесте 4. Бастапқы тұндырғыштардан кейінгі ағынды сулардағы ластану концентрациясының көрсеткіштері

№	Көрсеткіштер	Өлшем бірліктері	Өлшемдері
1	БПК₅	гО₂/м³	205
2	ХПК	гО₂/м³	290
3	Қалқымалы заттар	г/м³	100
4	Жалпы азот	гN/м³	45
5	Жалпы фосфор	гР/м³	3
Бастапқы тұндырғыштардан кейінгі ағындардағы ластанулардың сандық құрамы:
6	БПК₅	кгО₂/сутки	20500
7	ХПК	кгО₂/сутки	29000
8	Қалқымалы заттар	кг/сутки	10000
9	Жалпы азот	кгN/сутки	4500
10	Жалпы фосфор	кгP/сутки	300
Механикалық тазарту:
Торлар KRT
11	Тордан сүзілген жауын шашынның бір өлшемді көрсеткіші	дм³/mk год	5
12	Тордан бөлінетін жауын шашынның тәуліктік мөлшері	м³	6,5
13	Хлорлы әктың өлшемдік шығыны	кг/м³	25
14	Хлорлы әктың тәуліктік шығыны	кг/сутки	162,5
Құмұстағыштары PPW
15	Бөлінетін құмның өлшемдік көрсеткіші	дм³/1000m³	40
16	Бөлінетін құмның тәуліктік көрсеткіші	м³	4

Тәулік бойынша есептелген су камераға екі құбырдың көмегімен жеткізіледі D=1500мм. Ағынды су екі құбыр арқылы камераға жеткізіледі. Тот баспайтын болаттан жасалған шиберлер – 4 шт.

Кесте 5. Шиберлер

№	Шибердің түрлері	Өлшемдері							Жетек түрі
№	Шибердің түрлері	Нr	Hk	Hz	Br	Bk	Bz	S	Қолмен	Жылу қозғалтқыш
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
№1а, Өрімдердің кіреберісіндегі тарату камерасы КОС
1	ZP-1	3,06	2,53	1,65	1,97	1,95	2,35	2,26	х
2	ZP-1	3,06	2,53	1,65	1,97	1,95	2,35	2,26	х
№1б, Кіреберістегі айналма камера КОС
1	ZP-1	3,04	2,60	1,90	0,89	0,87	1,80	2,16	х
2	ZP-1	3,04	2,60	1,90	0,89	0,87	1,80	2,16	х

Ұсынылған аэротенктер биологиялық реакторлар негізінен бір типті тұнбаға арналған көп фазалы, нитрификациялаушы белсенді тұнбасы бар, жеке бастапқы деаэрациясы бар каскадты аэротенктерге жүргізіледі. Аэротенктің жұмыс технологиясы-бұл Лютзак-Эттингер процесі деп аталатын технология бойынша жобаланады.

Аэротенктерде микроорганизмдердің биохимиялық белсенді тұнбаларының нәтижесінде жалпы өзгерістер жүйесінде ағынды сулардан органикалық көміртегі мен азот қосылыстарын биологиялық жоюдың интеграцияланған процесстері жүреді.
Аэротенкте болатын процестер мыналарды қамтиды:
- органикалық көміртегі қосылыстарының тотығуы (ағынды сулардың оттегінің биохимиялық тұтынуы немесе ОБТ-ның төмендеуін анықтау);
- азот қосылыстарының тотығуы (азот деңгейінің төмендеуімен көрінетін аэрация);
- тотыққан азот қосылыстарының (нитраттардың) жалпы азот деңгейінің төмендеуімен көрінетін азот газына (деаэрация) ауысуы;
- тепе-теңдікті сақтау үшін жүйеден артық тұнба түрінде шығарылатын белсенді тұнба массасының өсуімен көрінетін белсенді тұнба биомассасының синтезін бақылау.
Екінші тұндырғыштарда тұндырылған белсенді тұнба айналымдағы және артық тұнбаның сорғы станциясына жүргізіледі.
Айналымдағы тұнбаның сорғы станциясынан тұнба аэротенктерге бастапқы тұндырғыштардағы тазартылған ағынды сулардың бастапқы бөлігіне ұжымдық гравитациялық арнаның көмегімен берілетін болады.
Шамадан тыс белсенді тұнба ауырлық күшімен артық тұнбаның оттегі тұрақтандыру бассейніне жіберіледі.
Қалқымалы заттар негізінен әртүрлі органикалық заттармен . Әрбір бастапқы сорғы үшін арнайы сорғы жасалады. Бұл сорғы тұнба мен қалқымалы заттарды маймен бірге айдайды.
Қалқымалы заттар құрамында негізінен әртүрлі органикалық заттармен кездеседі. Әрбір бастапқы сорғы үшін арнайы тұнбалар мен қалқымалы заттарды маймен бірге айдайтын сорғы жасалады.
Тазарту қондырғысының тұнбаны бөлу құрылымдары мыналардан тұрады:
■ бастапқы тұнбаның сорғы станциясы;
■ артық лайға арналған сорғы станциясы;
■ тұнбаны гравитациялық тығыздағыштар;
■ лайлы аудандардың тұнбаларын аэробты тұрақтандыруға арналған камералары.
Бастапқы тұнбаны алу сорғыларының техникалық сипаттамасы. – 2 кешенді моноблокты, айналмалы типті сорғылар. Q=50м³/сағ; Н=20м; N=18,5кВт; N=3 дана.
Айналмалы сорғылар:
- жуу, жиілігі алдыңғы және артқы жағы жақсы қатты болаттан жасалған ауыстырылатын GG25 шойын;
- оңай жабылатын жабыны;
- білікті өзегі мен поршеньдік өзек арқылы байланыссыз айдалатын сұйықтық;
- моторлары 290 rpm, 400 В/50Гц, 3-фазалы, IP 55, номиналды қуаты 7,5 кВт жоғары болмайды;
- нысанда орнатылған екі ұқсас айналмалы сорғының басқару құрылғысы (h). Электрлік басқару панелі – 1 дана.
Артық тұнбаның аэробты тұрақтандыру камерасы. Бірақ араласқан тұнбаларды анаэробты тұрақтандыру өте қымбат және тиімсіз процесс болып келеді.
Тұнбаға арналған резервуарлар мен сорғыштар. Тұнбаны өңдеудің бөліктеріне қызмет көрсету үшін келесі резервуарлар мен сорғы станцияларының құрылымы қарастырылады.

жүктеу 60,79 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7