«Абайтану»

2-

кестенің жалғасы 

 

 

 

 

7. 

 

- 

ақынның адал еңбекпен мал табуды насихаттауы;  

- 

ар-ұяттан безген тойымсыз би, болыстарды шенеуі;  

- 

адамның үш асыл қасиеті – ыстық қайрат, нұрлы ақыл, 

жылы жүрек туралы ой түйіні. 

«Түбінде баянды еңбек егін салған» өлеңі: 

- 

өлеңдегі ақынның жас ұрпақты еңбек етуге, 

отырықшылдыққа шақыруы;- оқу оқып, білім алуға, білімін 

халық қажетіне жаратуға үндеуі. 

 

 

Шығармашылық жұмыс 

1 

V 

1. 

 

«Қолдан келе бере ме жұрт меңгермек» тарауы 

«Би екеу болса, дау төртеу болады»: Үшінші қарасөзі: 

- 

қарасөздегі ақынның халық мүддесіне қызмет ету жөніндегі 

пікірлері; - ақынның биліктің құрылымы жөніндегі ойлары; 

- 

ақынның саяси-әлеуметтік болмыс туралы толғанысы; - 

үшінші сөздің жанры туралы сөз (көсемсөз, яғни 

публицистика).  

(6) 

2 

 

 

  

 

 

 

 

 

2. 

 

 

 

 

 

3. 

 

 

 

 

 

 

 

4. 

 

«Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да» өлеңі: 

- 

өлеңнің идеялық мәні; 

- 

Абайдың қазақ қоғамындағы әділетсіздік,  

 

зұлымдық іс-әрекеттер жайындағы ойлары; 

- 

ақынның өлеңдегі алуан түрлі адамдардың 

психологиясын суреттеу шеберлігі; 

«Қартайдық, қайғы ойладық, ұлғайды арман» өлеңі: 

- 

өлеңде Абайдың сол дәуірдегі қоғамдық- әлеуметтік 

топтардың іс-әрекетін әшкерелеуі; 

- 

еңбексіздікті, алармандық мінез-құлықтарды сатира 

тілімен сынауы; 

- 

ақынның алдамшылық, жәдігөйлік, айлакерлікке  

 

қатысты байламы; 

- 

өлеңдегі түйінді ой. 

«Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап» өлеңі: 

- 

өлеңдегі ақынның ел жағдайы туралы ойлары; 

- 

ақынның өмірдің, тұрмыс-тіршіліктің қат-қабат  

 

қайшылықтарын салыстырмалы, астарлы түрде  

 

суреттеуі; 

- 

ақынның түйінді ойының мәні. 

«Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек» өлеңі: 

- 

өлеңдегі ақынның заман ағымына қарай мың құбылған 

адам құлқын сынай суреттеуі; 

- 

адалдық пен арамдық, адамдық пен надандық  

 

 

 

 

 

 

1 

  

 

 

 

 

1 

  

 

 

 

 

 

 

1 

 

 

  

28

 

 

2-

кестенің жалғасы 

 

 

 

 

5. 

ұғымдарының ел ішіндегі көріністерін  

 

философиялық тұрғыда таразылай баға беруі; 

- 

ақынның әлеуметтік өмірдің шынайы суреттеріне  

 

қойылған сұрақты ойлары. 

1 

V

І 

 

1. 

Сыншыл, сатиралық мазмұндағы шығармалары 

«Улы сия, ащы тіл»: 

Он бірінші қарасөзі: 

-

қарасөздегі жұрттың үнем қылып жүрген екі нәрсесін – 

ұрлық, ұрлықпен мал табу және бұзақылардың бәлелі, 

азғырушылықпен күн көруі туралы өткір ойлары; 

- 

екі бүлік істің кесірінен ант, серт, ұят, адалдықтың да 

тоқтаусыздығы, бүлікті тыятын байлардың азғындығы 

туралы өкінішті ойлары. 

(4) 

 

1 

 

2. 

 

 

 

 

 

3. 

 

 

 

 

 

4. 

Адасқанның алды жөн, арты соқпақ» өлеңі: 

- 

өлеңдегі әлеуметтік маңызы бар мәселелерге 

сыншылдықпен қарауы; 

- 

әлеуметтік теңсіздік туралы ойлары; 

- 

ел үстінен күн көрген алаяқ би, болыстарды, мал- 

мүліктің буына семірген байлар мен патша әкімдерін сынауы. 

«Байлар жүр жиған малын қорғалатып» өлеңі: 

- 

ақын суреттеуіндегі заман келбеті, әлеуметтік  

 

қайшылықтардың басында тұрған пысықтардың, қу мен 

сұмдардың елге салған лаңы; 

- 

адал еңбекті, ел ішіндегі тыныштықты сақтау 

жайындағы ақын пайымы. 

«Сабырсыз, арсыз, еріншек» өлеңі: 

- 

Абайдың өлеңдегі адамгершілік қасиеттерден ада 

адамдардың іс-әрекеті туралы ойлары; 

- 

адам психологиясының келеңсіз жақтары, аярлық мінезі 

жайындағы тұжырымдары; 

- 

ақынның әлеуметтік, саяси көзқарасы. 

1 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

 

1 

VІІ 

 

Абайдың аудармалары 

Абайдың Лермонтовтан аудармасы: 

«Тұтқындағы батыр», «Өзіңе сенбе, жас ойшыл» 

өлеңдері:  

- 

ақын ойының орыс классиктерімен үндестігі; 

- 

Абайдың аудармашылық шеберлігі;  

- 

ақын аудармаларындағы ұлттық нақыштар. 

(2) 

 

2 

29