А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова

жүктеу 1,39 Mb. Pdf просмотр бет 48/72 Дата 15.09.2023 өлшемі 1,39 Mb. #43403

Навигация по данной странице:

• 7.1.1 Су айналымы

1.   Қол жетпес (резервті) қор – бұл, негізінен, тірі организмдермен  байланыспаған қозғалыстағы заттардың үлкен массасы; биотикалық  фазаны өтпейді (мысалы, көміртектің резервті қоры – бұл атмосферадағы,  мұхиттағы, атпалы жыныстардағы, карбонат кальцийдің түзілімдеріндегі,  тас көмірлеріндегі, мұнайдағы көміртектің неорганикалық қосылыстары);  2.   Қол жетімді (алмасу) қор – кіші қор, бірақ өте белсенді, ол  организмдер мен олардың тікелей қоршаған ортасы арасындағы тез  алмасумен сипатталады; заттар биотикалық фазаға қосылған (мысалы,  көміртектің алмасу қоры – бұл белсенді көміртектің массасы, ол  фотосинтез процесі кезінде көміртектермен ассимиляцияланады, содан  кейін өсімдіктің тыныс алуына кетеді). Тұтастай биосфера үшін биогеохимиялық айналымдарды екі негізгі  түрге бөлуге болады:  1.   Атмосфера немесе гидросферада резервті қоры бар газтәріздес  заттар;  2.   Жер қыртысындағы резервті қоры бар шөгінді циклі; Биосферадағы негізгі биогенді заттардың айналымын қарастырайық  7.1.1 Су айналымы . Су – кез келген тірі организмдер құрамындағы  қажетті зат. Біздің жерімізде судың негізгі массасы гидросферада  шоғырланған. Су қоймаларының булануы атмосфералық ылғалдылықтың  көзін құрайды; оның конденсациясы жауын-шашын туғызады, соңында су  мұхитқа қайтады. Бұл процесс Жер бетіндегі судың үлкен айналымын  құрайды. Жеке экожүйелер шегінде үлкен айналымды күрделендіретін және  оның биологиялық маңызды бөлігін қамтамасыз ететін процестер жүзеге  асырылады. Қағып алу процесінде өсімдіктер жауын-шашынның бір  бөлігін, ол жер бетіне жеткенше атмосфераға буландырып жібереді. Жерге  түскен жауын-шашынның суы оған сіңіп топырақ дымқылдылығының бір  формасын құрайды немесе беткі ағындарға қосылады; топырақ дымқылы  капиллярлар арқылы жер бетіне шығып буға айналып кетуі мүмкін.  Жердің өте терең қабаттарындағы ылғалдылық өсімдіктер тамырларына  сіңіріледі; олардың бір бөлігі жапырақтарға жетіп атмосфераға  транспирленеді.  жүктеу 1,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз