5В011100-«Информатика» мамандығына арналған «Есеп шығару әдістемесі»

{static int a[3][4]={{5,11,4,2},{3,3,12,5},{2,3,3,14}};

int i,j,s; float c;

printf("Берiлген матрица :\n"); printf("----------------------\n"); for (i=0; i<3; i++)

{for (j=0; j<4; j ++)

printf(" %3i ", a[i][j]);printf("\n");}

/* Матрицаны өңдеу */

printf("----------------------\n");

printf("s=");

for (j=0; j<4; j++)

{ s=0;

for (i=0; i<3; i ++) s+=a[i][j];

c+=s;}

#include

#include

#include

main()

{int a[4][4]={{6,8,9,2},{5,3,4,2},{3,3,4,5},{2,3,3,4}};

printf("Берілген матрица :\n"); for (i=0; i<4; ++)

{for (j=0; j<4; j ++)

printf(" %2i ", a[i][j]);printf("\n");}

/* Матрицаны өңдеу */

for (i=0; i<4; i++) a[i][i]=0;

for (i=0; i<4; i++) for (j=0; j<4; j ++)

if (i+j==3) a[i][j]=1;

/* Өңделген матрица элементтерін шығару */ printf("Нәтижелік матрица :\n");

for (i=0; i<4; i++)

{for (j=0; j<4; j ++)

printf(" %2i ", a[i][j]); printf("\n");} getch();}

#include

#include

main ()

int i,j,r,s;

printf("Енгiзiлген а[3][3] жиым элементтерi:\n"); for (i=0; i<3; i++)

{for (j=0; j<3; j++)

printf(" %2i",a[i][j]);printf("\n");}

/* бас диагоналдан төмен орналасқан элементтер қосындысын анықтау */

s=0;

for (i=0; i<3; i++)

if (j

printf("\ns=%i",s);

getch();}

10-мысал. Берілген a_3,3 жиымының әрбір жолындағы элементтерді өсуі бойынша реттеп орналастыру программасы.

#include

#include

#include

main ()

{ static int a[3][3] ={{8,7,6},{5,4,3},{2,1,0}};

printf("Берілген матрица:\n"); for (i=0; i<3; i++)

{for (j=0; j<3; j++)

printf(" %2i",a[i][j]);

printf("\n");}

for (i=0; i

{//мин тауып алмастыру

for (k=0; k

{ amin=a[i][k];m=k;

for (j=k+1; j

if (a[i][j] < amin) {amin=a[i][j]; m = j;}

a[i][m]=a[i][k]; a[i][k]=amin;}}

printf("\nНәтижелік матрица:\n"); for (i=0; i<3; i++)

{for (j=0; j<3; j++)

printf(" %2i",a[i][j]);

printf("\n");}

getch();

11-мысал. Берілген a_3,3 жиымының әрбір бағанасындағы элементтерді өсуі бойынша реттеп орналастыру программасы.

#include

#include

#include

main ()

{ static int a[3][3]= {{8,7,6},{5,4,3},{2,1,0}};

int amin; int m,k; printf("Берілген матрица:\n"); for (i=0; i<3; i++)

{for (j=0; j<3; j++)

printf(" %2i",a[i][j]);

printf("\n");}

for (j=0; j

{for (k=0; k

{ amin=a[k][j];m=k; for (i=k+1; i

if (a[i][j] < amin) {amin=a[i][j]; m = i;}

a[m][j]=a[k][j]; a[k][j]=amin;}}

printf("\nСұрыпталған матрица элементтері:\n"); for (i=0; i<3; i++)

{for (j=0; j<3; j++)

printf(" %2i",a[i][j]);

printf("\n");}getch();}

A_3,2 жиым берілген болсын. Олар бүтін сандар, яғни

Екі өлшемді жиым бір өлшемді жиымдардан құрастырылған жиым ретінде қарастырылуы мүмкін. Яғни берілген екі өлшемді жиым үш жолдан тұрады, ал әрбір жол екі элементтен тұратын жиым болып табылады.

Бірінші жол аты – a[0],

екінші жол аты – a[1],

үшінші жол аты – a[2].

Жиымның аты берілген жиымның нұсқауышы болып табылады, яғни ол жиымның 1-элементіне сілтейді.

Екі өлшемді жиымның осы қасиеті бір өлшемді жиымға арналған функцияны екі өлшемді жиыммен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

12-мысал. Төмендегі b[3][4] матрицасы жолдарының арифметикалық ортасын табатын программада функция қолданылған.

/* b[3][4] матрицасы жолдарының қосындысы */

#include

#include

float f1(int x[], int n)

{ int k; float s;

for (k=0,s=0;k

s+=x[k];

return(s/n);}

main ()

{ int i,b[3][4]={ {6,4,3,3}, {7,5,3,3}, {8,4,2,6}};

printf("%d жолының орташа мәні: %f\n", i,f1(b[i],4));

1. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымда әрбiр жол үшiн оң элементтердiң қосындысын есептеп шығарыңдар.
   
2. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымындағы оң элементтердiң санын есептеп шығарыңдар.
   
3. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымындағы ең үлкен элементтi анықтаңдар.
   
4. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымы берiлген. А жиымының әрбiр жолындағы элементтердiң көбейтiндiсiне тең болатын бiрөлшемдi В жиымын алыңдар.
   
5. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымы берiлген. А жиымының әрбiр жолындағы ең үлкен элементтiң мәндерiне тең болатын бiрөлшемдi В жиымын алыңдар.
   
6. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымы берiлген. А жиымының әрбiр жолындағы терiс элементтiң мәндерiне тең болатын бiрөлшемдi В жиымын алыңдар.
   
7. 
   Екiөлшемдi А(10,10) жиымында терiс элементтерi бар жолдардың санын есептеп шығарыңдар.
   
8. 
   Екiөлшемдi жиым жолдарындағы ең үлкен элементтердiң қосындысын есептеп шығарыңдар.
   
9. 
   Екiөлшемдi жиым әрбiр бағандағы (тiк жолдағы) элементтердiң қосындысын есептеп шығарыңдар.
   
10. 
    Екiөлшемдi жиымның әрбiр жолындағы терiс сандардың санын, қосындысын және арифметикалық ортасын есептеп шығарыңдар.
    
11. 
    Екiөлшемдi А(4,4) жиымындағы индекстерiнiң қосындысы 4-ке тең болатын элементтерiнiң қосындысын есептеп шығарыңдар.
    
12. 
    Екiөлшемдi А(4,7) жиымындағы оң элементтердiң арифметикалық ортасын және нөлге тең элементтердiң санын есептеп шығарыңдар.
    
13. 
    Екiөлшемдi А(10,10) жиымының бас диагоналi бойындағы элементтердiң ең үлкенiн табыңдар.
    
14. 
    Екiөлшемдi А(10,10) жиымының қосымша диагоналi бойындағы ең үлкен элементтi табыңдар.
    
15. 
    Екiөлшемдi А(10,10) жиымының қосымша диагоналi бойындағы ең үлкен элементтi табыңдар.
    
16. 
    Екiөлшемдi А(4,7) жиымының әрбiр жолындағы берiлген диапазонда жататын элементтердiң арифметикалық ортасын есептеп шығарыңдар.
    
17. 
    Екiөлшемдi А(10,10) жиымында элементтердiң арифметикалық ортасы жиымның барлық элементтерiнiң арифметикалық ортасынан кем болатын бағанның нөмiрлерiн анықтаңдар.
    
18. 
    Екiөлшемдi А(10,10) жиымында 3- және 1-жолдардың орындарын ауыстырыңдар.
    
19. 
    Екiөлшемдi А(7,7) жиымында бас диагональдағы элементтердi әрбiр жолдың ең үлкен мәнiмен алмастырыңдар.
    
20. 
    Екiөлшемдi А(10,10) жиымында бас диагональдан жоғарғы және төмен орналасқан элементтердiң қосындысын есептеп шығарыңдар.
    
21. 
    Екiөлшемдi жиымда берiлген жолдың ең үлкен элементiнiң мәнiн және нөмiрiн анықтаңдар.
    
22. 
    Екiөлшемдi жиымда әр баған үшiн берiлген бағанның мәнiнен кiшi болатын элементтердiң арифметикалық ортасын есептеп шығарыңдар.
    
23. 
    Бүтiн сандардан құралған 10Х10 матрицасының ең үлкен элементiнiң жолы мен баған нөмiрiн шығарып беретiн программа жазыңдар.
    
24. 
    А(5,5) жиымы және k саны берiлген. Әрбiр жолдың элементтерiн осы жолдағы бас диагональда орналасқан диагоналдық элементке бөлiңдер.
    
25. 
    А(10,10) жиымы берiлген. Осы жиымның бас диагоналiнiң элементтерiнен тұратын бiрөлшемдi жиым құрыңдар .
    
26. 
    А(10,10) жиымы берiлген. k- және 1-жолдардың орындарын ауыстырыңдар.
    
27. 
    А(10,10) жиымы берiлген. Одан бiрөлшемдi жиым құрастырыңдар.
    
28. 
    Бүтiн санды х [0...5, 0...4] жиымы берiлген. Оның 5-тен кiшi барлық элементтерiн санымен ауыстырыңдар.
    
29. 
    Бүтiн санды В [0...4, 0...3] жиымы берiлген. Оның элементтерiн олардың квадраттарымен ауыстырыңдар.
    
30. 
    Нақты сандар жиымы А[0...5, 0...3] берiлген. Оның терiс элементтерiнiң индекстерiн басып шығарыңдар.
    
31. 
    Екiөлшемдi бүтiн санды А[0..10, 0..7] жиымын құрыңдар және оның екi тақ санды индекстерiнiң барлық элементтерiнiң қосындысын табыңдар.
    
32. 
    Бүтiн санды А [0..10, 0..7] жиымы берiлген. Жиымның 5-ке қалдықсыз бөлінетін элементтерiнiң қосындысын табыңдар.
    
33. 
    3х3 матрицаның бүтiн сандық элементтерiн пернетақтадан енгiзiңдер және әрбiр баған элементтерiнiң қосындысын есептеп шығарыңдар.
    
34. 
    Бүтiн санды В[0..5,0..5] жиымы берiлген. Оның диагональдарынан сол және оң жақта орналасқан элементтерiн анықтаңдар.
    
35. 
    Бүтiн санды В [0..5, 0..5] жиымы берiлген. Диагональдың оң жақтағы элементтерiнiң қосындысын, сол жақтағы элементтерiнiң көбейтiндiсiн табыңдар.
    
36. 
    Бүтiн санды В [0..5, 0..5] жиымы берiлген. Жиымның ең үлкен элементiн табыңдар және оның диагоналының қай жағында орналасқаны туралы хабарды экранға шығарыңдар.
    
37. 
    Бүтiн санды В [0..5, 0..5] жиымы берiлген. Жиымның ең кiшi элементiн табыңдар және оның диагональдың қай жағында орналасқаны туралы хабарды экранға шығарыңдар.
    
38. 
    Бүтiн санды В [0..5,0..5] жиымы берiлген. Жиым диагоналiнiң сол жағынан жоғары орналасқан элементтердiң қосындысын табыңдар.
    
39. 
    Бүтiн санды В [0..5,0..5] жиымы берiлген. Жиым диагоналiнiң сол жағынан төмен орналасқан элементтердiң көбейтiндiсiн есептеп шығарыңдар.
    
40. 
    Бүтiн санды В [0..5,0..5] жиымы берiлген. Жиым диагоналiнiң сол жағынан төмен орналасқан терiс таңбалы элементтерiнiң санын табыңдар.
    
41. 
    Бүтiн санды В[0..5,0..5] жиымы берiлген. Жиым диагоналiнiң сол жағынан жоғары орналасқан оң таңбалы элементтерiнiң санын табыңдар.
    
42. 
    Бес цехтың әрқайсысының 4 бөлiмшесiндегi барлық шикiзат туралы мәлiмет кестесi берiлген. Шикiзаты ең аз цехтың нөмiрiн анықтаңдар.
    
43. 
    А[0..3, 0..15] жиымы берiлген. Оның iшiнде өзара тең екi элементтiң индекстерiн басып шығарыңдар.
    
44. 
    а₁, а₂, а₃ сандары берiлген. Элементтерi В[i,j] = а_i – 3a_j болатын бүтiн санды В[0..3, 0..3] жиымын анықтаңдар.
    
45. 
    Нақты а₁, а₂, ... , а₁₀, b₁, b₂, ... , b₂₀ сандары берiлген. Элементтерi а_i,j = i +2j болатын бүтiн санды А [0..10, 0..12] жиымын алыңдар.
    
46. 
    Өлшемдерi 5*5 матрицаның әрбiр элементiнiң мәнi қиылатын жол мен бағана нөмiрiнiң қосындысына тең болатын элементтерiнiң қосындысын есептеңдер.
    
47. 
    Нақты [0..7, 0...7] жиымын алыңдар, оның 1-жолы а_1j = 2j + 3 формуласымен, 2-жолы а_2j = j + 3/(2+j) формуласымен берiлiп, содан кейiнгi әрбiр жол алдыңғы екi жолдың қосындысына тең болатын болсын.
    
48. 
    Натурал п саны берiлген. Егер а_i,j= sin(i+j/2) болса, A[0..п, 0..п] жиымында қанша оң элемент болатындығын анықтаңдар.
    
49. 
    Бүтiн санды А[0..4, 0..5] жиымы берiлген. Әрбiр бағанның арифметикалық ортасын табыңдар.
    

№8. СОБӨЖ.

Тақырыбы: Екі өлшемді массив.

Тапсырма: Сұрақтарға жауап беру.

1. 
   Матрицаны программада сипаттау, енгізу, шығару.
   
2. 
   Матрица элементтерін инициализациялау.
   

№8. СӨЖ.

Тақырыбы: Екі өлшемді массив.

Тапсырма: Сұрақтарға жауап беру.

1. 
   Матрицаны программада сипаттау, енгізу, шығару.
   
2. 
   Матрица элементтерін инициализациялау.
   

Символдық айнымалыларға әрекеттер жасау үшін Си тілінде string.h тақырыптық файлда анықталған функциялар қолданылады. Символдық айнымалылар былайша сипатталады: Char айнымалылар тізімі ;

символдық жол символдық массив түрінде сипатталады.

String.h тақырыптық файлда төмендегідей функциялар анықталған.

Жалпы жазылуы: strlen (жолдық айнымалы).

2. strcat ( ) – функциясы 2 жолды біріктіру үшін қолданылады.

Жалпы жазылуы: strcat( 1 –жол , 2- жол );

функция 2- жолды 1- жолға біріктіреді.

3. strcpy ( ) функциясы жолдық айнымалыны басқа жолдық айнымалыға түгелдей көшіру үшін қолданылады.

Бұл ұзындықты STRLEN () кітапханалық функциялардың көмегімен анықтауға болады.Оның прототипі :

STRING .Һ файлында: size t strlen(char * str).

Size t бұл қандай тип? Ол string.h файлында unsigned түрінде анықталған, онда strlen( ) функциясы таңбасыз бүтін сан қайтарады. Unsigned типіне сәйкес келетіндігін естен шығармаған жөн. Strlen функциясына берілген аргумент- бұл жолдың ұзындығын анықтайтын жолға сілтеуіш.

Функция Str басынан 0-дік символға дейінгі символдарға санын қайтарады. Бұл функцияның қолданылуы 1-ші листингте көрсетілген.

1.2 Жолдарды көшіру

С кітапханасында жолдарды көшірудің екі функциясы бар. Спецификалық техниканың әсерінен жолдармен жұмысты С-да бір жолды екіншісіне оңай меншіктеуге болмайды, бірақ басқа бағдарламалау тілдерінде бұлай жасауға жол берілген. Міндетті түрде орындалушы жолдың өзі алып отырған орынан басқа орынға көшіруді орындау қажет, оның ішінде көшірудің жолы орналасқан жерге жолдарды көшіру функциялары strcpy( ) және strncpy() дан тұрады. Екеуі де string.h тақырып файлында хабарланған, оны міндетті түрде олардың қолданылуы үшін қосу қажет.

Strcpy( ) кітапханалық функциясы берілген жадыға бүтін бір жолды көшіреді. Оның протипі: char * strcpy(char* destinution, const char* source);

Анықтама бойынша, strcpy( ) функциясы жолдарды көшіруді орындайды және ол source адресінде орындалады (оған қоса аяқтаушы 0-дік символмен)б сілтеуіште destination адресінен басталады. Strcpy( ) функциясын шақырмайтын бұрын жаңа жол үшін шартты түрде жадыны ерекшелеу керек. Жаңа сілтенген адрес бойынша жеткілікті жады бар немесе жоқ екендігін функция өздігінен тексере алмайды. Егер жады реттелуі орындалмаса, онда функция strlen(source) жаңа ақпаратқа әсер етеді. Оның ішінде destination сілтенген адрестен бастайды. Мұндай жағдайда күтпеген қателіктер шығуы мүмкін. Strcpy( ) функциясының қолданылуы 2-ші листингте айқын көрсетілген.

1.2.2 Strncpy( ) функциясы

Strncpy( ) функциясы strcpy( ) функциясымен белгіленуі жөнінен үйлесімді.Бір еске сақтар жағдай бар, оның көмегімен белгілі бір мөлшерде символдар көшіріледі. Ол төмендегідей прототипке ие:

Char*strncpy(char*destination, const char* source, size_ t n);

Source және destination аргументтері бастапқы және соңғы жолдарға сілтейді. Функция destination-дағы source аргументтерінен n-нен астам символдарды көшіреді. Егер source жолы n символдан қысқа болса, онда destination да n-ге тең болуы,көшірілуі үшін, оған жеткілікті мөлшерде нөлдік символдар қосылады. Егер source жолы n символынан ұзынырақ болса, онда destination-ға аяқталушы нөлдік символ қосылмайды. Функция destination сілтеуішін кері қайтарады. Strncpy ( ) функциясының қолданылуы 3-ші листингте көрсетілген.

Бізге білген жөн, тағы бір жолдарды көшіру функциясы бар. Оның аты- strdup( ). Берілгендері бойынша strcpy( ) функциясына ұқсас, бірақ буфер үшін жадының реттелуін орындайды. Нақты алғанда, ол тура соны жасайды.Біз оны өз күшімізбен 2-ші листингте ma11oc( ) –ты шақыра отырып, жадыны реттеуге мәжбүр болдық, содан кейін strcpy( ) жолды көшіру үшін. Білген жөн, Strdup( ) функциясы ANSI стандартында анықталмаған. Ол компиляторлардың кітапханасына кіреді. Мысалы, Microsoft Borland және Symаntec C,бірақ басқа да компиляторлар оны жүзеге асыра алады. Strdup( ) келесідей типке ие: Char*strdup(char*source);

Source аргументі жолдарды көшіруші сілтеуішті көрсетеді. Функция жолға сілтеуішті қайтарады, онда орындалған буферге көшіру ma11oc() немесе NULL көмегімен құру, оның ішінде жадының реттелуі сәтті болмаған жағдайда ғана. Strdup() функциясының қолданылуы source 4-ші листингте көрсетілген.

1.3 Конкатенация

(жолдардың тіркесуі немесе айқасуы)

Егер сіз әлі “конкатенация” терминін кездестірмеген болсаңыз (ол “тіркесу” немесе “айқасу” мағынасын береді), онда сізде бұл не?, ол заңды ма?-деген сұрақ тууы мүмкін. Бұған бұлай жауап береміз: конкатенация кезінде бір жол екінші жолдың соңына жай ғана жалғанады,бұл үшін сіздерді құрдымға сүйреп кетпейді. С стандартты кітапханасында 2 жолды айқастырушы функциялар бар. Олар strcat ( ) немесе strncat ( ). Олармен жұмыс істеу үшін міндетті түрде string.h тақырыптық файлы қажет.

Strcat ( ) функциясы төмендегідей прототипке ие:

Char *strcat (char*str1,const char *str2)

Бұл функция str1 жолының соңына str2 жолының көшірмесін сыйғызады және жаңа алған жолдың соңына апарып аяқтаушы нөлдік символды қояды. Алдын-ала міндетті түрде екі жолдың тіркесу немесе айқасуының шешімін сақтау үшін, str1 жолында жеткілікті орын болуын қамтамасыз етіңіз. Strcat () функциясы str1-ге сілтеуішті кері қайтарады. Оның қолданылуы төмендегі 5-ші листингіде бейнеленген.

Strncat( ) кітапханалық функциясы сонымен қатар, жолдардың конкатенациясын орындайды, бірақ шығушы жолдан белгіленген жолдың соңына тура қанша символ қосу керек екендігін сілтеу керек. Ол төмендегідей прототипке ие:

Char *strncat(char*str1, const char*str2,size_ t n);

Егер str2 n –нен астам символға ие болса, онда str1-ге тек алғашқы n символы қосылады. Әр осындай жағдайда жолға нөлдік аяқтаушы символ автоматты түрде қосылып отырады. Міндетті түрде str1-ге жеткілікті жадының үлестірілуін қамтамасыз еткен жөн, себебі оның ішіне нәтиже сыюы қажет. Функция str1-ге сілтеуішті кері қайтарады. 6-шы листингте Strncat( ) функциясының көмегімен тура 5-ші листингтегідей нәтижеге қол жетеді.

Жолдарды өзара тең немесе тең емес екендігін анықтау үшін салыстырады. Егер жолдар өзара тең болмаса, онда олардың біреуі “ұзынырақ”, ал екіншісі “қысқарақ” болады. “Қысқарақ” және “ұзынырақ” анықтамалары ASCII символдардың кодтарына сүйенеді. Кодтардың кезектесуі тура алфавиттегі реттік бойынша, бірақ бір өзгеше қасиет бар- ол жоғарғы регистрдің әріпиері, төменгі регистрдің әріптерінен “қысқарақ”. Мұның себебі, үлкен А-дан Z-ке дейінгі әріптер ASCII 65-тен 90-ға дейінгі кодтармен әкелінеді. Ал сол кездегі а-дан z-ке дейінгі әріптер 91-ден 122-ге дейінгі кодтармен жеткізіледі. Осы жағдаймен, С функциясының көмегімен “ZEBRA” сөзін салыстыру кезінде “apple” сөзінен кіші болып шығады. ANSI C кітапханасы екі жолды салыстыру функциялары үшін екі бүтін жолдарды салыстыру және белгілі бір ұзындыққа ие фрагменттерін салыстыру қарасырылады.

Strcmp( ) функциясы екі жолды символ бойынша салыстыруға арналған. Оның прототипі: Int strcmp(const char*str1,const char*str2)

Str1 және str2 аргументтері салыстырылып жатқан жолдарға сілтейді. Кері қайтарылушы функцияның мағынасы 1-ші кестеде берілген.Назар аударыңыз, екі жолдық аргумент те константалармен (тұрақтылармен) хабарланған. Себебі олардың біреуі функция ішінде өзгермейді. Strcmp( ) функцияның қолданылуы 7-ші листингте:

1-ші кесте:

Srtncmp ( ) кітапханалық функциясы бір жолдан екінші жолға берілген ұзындықтың фрагментін салыстырады. Ол төмендегідей прототипке ие:

Int strncmp(const char* str1,const char * str2,size_t n).

Бұл функция str1 жолымен бірге str2 жолынан n символды салыстырады. str1-дің соңына жетіп немесе барлық n символдар тамамдалғанша салыстыру жалғаса береді. Кері мағынасы және салыстыру әдісі тура strcmp() функциясындай. Жолдар регистрдің тіркеуімен салыстырады. Бұл функциясының қолданылуы 8-ші листингте көрсетілген.

Өкінішке орай, ANSI C стандартты кітапханасында регистрдің символдарының айырмашылығынсыз жолдарды салыстыру функциясы жоқ. Бірақ көп тараған С компиляторлары бұл мақсат үшін стандартты емес функцияларды көрсетеді. Мысалы, Symantec компилятор strcmp1( ) функциясын ұсынады, ол Microsoft кітапханасында бұл жағдайда_ stricmp () функциясы барады, ал Borland кітапханасында бірден екі функция strcmpi ( ) және stricmp( ) бар. Өзіңіздің компиляторыңыздың кітапханасында мұндай функциясының қасиеттерін анықтау үшін, оның документациясына қарайласыңыз. Smith және SMITH сияқты жолдарының функциясын шақыру кезінде тең болып шығады. Регистрдің тіркеуінсіз салыстыру функциялары қолданылуы үшін, 7-ші листингтегі 27-ші жолды өзгертіңіз және бағдарламаға қайта жіберіңіз.

С кітапханасы жолдар бойынша іздеуді орындайтын бірнеше функцияға ие. Басқаша сөзбен айтқанда, бұл функциялар бір жолдың екінші жолдың ішінде кездесетін, кездесе тұра қай жерде екенін анықтайды. Мұндай функциялар саны бар болғаны 6 және олардың барлығы string.h тақырыптық файлында хабарланған.

*strchr( )

*strrchr( )

*strcspn( )

*strspn( )

*strpbrk( )

*strstr( )

Strchr( ) функциясы берілген символдың берілген жолдағы алғашқы кірістерін табады. Оның прототипі:

Char*strchr(const char*str,int ch);

Strchr( ) функциясы ch символын таппайынша немесе жол нөлдік символмен аяқталмайынша, солдан оңға str жолында іздеуді орындайды. Егер ch символы табылмаса, функция сілтеуішті оған кері қайтарады. Сонымен strchr( ) функциясы символды атпқан кезде , ол символдың сілтеуішін (мекен жайын) кері қайтарады. Str жолдағы 1-ші символға сілтейтінін біле отырып, str-ді кері қайтарылған функциядан тартып ала отырып, символдың орналасуын есептеп шығаруға болады. Бұл операция 9-шы листингте көрсетілген. Жолдағы 1-ші символ 0 нөмеріне ие екенін есте сақтаңыз. С-дің басқа да көптеген функциялары сияқты, strchr( ) функциясы символдардың регистрін ажыратады. Сол үшін мысалға алсақ, “raffle” жолынан “F” әріпін таппайды.

strrchr () кітапханалық функциясы strchr() функциясына ұқсас, бірақ бір айырмашылығы, ол берілген символдың жолға соңғы енуін іздейді. Ол төмендегідей прототипке ие:

char * strrchr (const char* str, int ch);

strrchr ( ) функциясы берілген ch символының соңғы позициясына сілтеуішті қайтарады, ол str жолында немесе NULL –да, егер тек бұл сивол жоқ болған кезде.

Strcspn( ) кітапханалық функциясы екінші жолдағы кез келген символдың бірінші кірісін іздейді. Ол төмендегідей прототипке ие:

Size _ t strcspn (const char *str1, const char *str2);

Strcspn ( ) функциясы str1-дің бірінші символынан жұмысын бастайды және str2 жолынан кез келген символдың кездесуін тексереді. Есте сақтаған жөн, бұл функция бәрін бүтіндей емес, str1- ден тек str2-ден бөлек символдарды іздейді. Сәйкестік табылған кезде, функция str1 жолының басынан бастап сиымдылықты кері қайтарады. Str1 бұл жерде табылған символдың мекенін сипаттайды. Егер бірде-бір сәйкестік табылмаса, онда функция strlen (str1) мағынасын қайтарады. Бұл бірінші табылған сәйкестік екі жолдың аяқтаушы нөлдік символдың арасында табылғанын білдіреді. Strcspn ( ) функциясының қолданылуы 10-шы листингте көрсетілген.

Бұл функция үстідегі strcspn () функциясымен туыстас. Оның прототипі төмендегідей түрге ие:

Size _ t strspn(const char* str16 const char *str2);

Strspn ( ) функциясы str2 жолында жоқ символды кездестірмейінше, str1 жолының символдарын кезекпен жинайды. Ол str2 жолына кірмейтін, str1 жолындағы бірінші символдың позициясының нөмірін кері қайтарады. Егер мұндай символ кездессе, онда функция бірден 0-ді қайтарады. Strspn() функциясының жұмысы 11-ші листингте көрсетілген.

Бұл кітапханалық функия strcspn( ) функциясымен үйлесімді.

Ол тура соны орындайды. Арасындағы айырмашылықа strpbrk() функциясы талданатын функциялар қатарына аяқтаушы 0-ді қоспайтыны жатады. Прототипі төмендегідей:

Char* strpbrk (const char* str1, const char* str2);

Strpbrk ( ) функциясы str2-нің сәйкес кез келген str1-дегі бірінші символға сілтеуішті кері қайтарады. Егер сәйкестік табылмаса, NULL қайтады.

1.5.6 Strstr ( ) функциясы

Соңғы және Си-дің «жолдар бойынша іздеу» функцияларының ішіндегі ең пайдалысы – strstr ( ) функциясы. Ол төмендегідей прототипке ие:

Char* strstr(const char* str1, const char* str2);

Strstr ( ) функциясы str1 жолының ішіндегі str2 жолынан басталатын бірінші позицияға сілтеуішті кері қайтарады. Егер ол жолдың арасында мұндай сәйкестіктер болмаса, онда функция NULL –ді қайтарады. Егер екінші жол 0 ұзындығын иемденсе, функция Str1 сілтеуішін кері қайтарады. Бір жолдың басқа жолға енген жерін таба отырып, сілтеуіштің көмегімен str1 –ден бастап str2-ге қарасты сиымдылықты есептеуге болады. Іздеу және салыстыру символдардың регистрінің ажыратуымен орындалады. Strstr ( ) функциясының қолданылуы 12-ші листингте көрсетілген.

/* strlen ( ) функциясының қолданылуы.*/

#include

#include

int main (void)

{ size_ t length; char buf [80];

while(1)

{puts (“\nEnter a line of text, a blank line to exit.”);

gets(buf); Length= strlen (buf);

if (Length і=0)

printf(“\nThat line is u characters long.”, length); else break;}

return 0;}

/* strcpy ( ) демонстрациясы*/

#include

#include

#include

char source [ ] = “The source string.”;

int main ( void)

{char dest1[80]; char *dest2, *dest3;

printf(“\nsource: %s”, source);

/* dest1-ге көшіру болады, dest1 сілтейтін болғандықтан*/

strcpy (dest1, source);

printf(“\ndest1: %s”, dest1);

/* dest2-ге көшіру үшін міндетті түрде жады бөлу қажет.*/

dest2=(char*) ma11oc(strlen(source) +1);

strcpy(dest2, source);

printf (“\ndest2: %s\n”,dest2);

/*Жады бөлінбейінше көшіруді орындауға тиым салынады.*/

/* Келесі оператор үлкен қателіктер тудыруы мүмкін едію*/

/* strcpy (dest3, source);*/

return 0;}

/*strncpy( ) функциясының қолданылуы*/

#include

#include

char dest[ ] =”……………….”;

char source [ ] = “abcdefghijkmnopqrstuvwxyz”;

int main (void)

{size_t n;

while(1)

{puts(“Enter the number of characters to copy (1-26)”);

scanf (“#d”, &n);

if (n>0 && n<27)break;}

printf(“\nBefore strncpy destination = %s”, dest);

strncpy(dest, source, n);

printf(“\nAfter strncpy destination =%s\n”, dest);

return 0;}

/* Strdup( ) стандарттық функциясының қолданылуы*/

#include

#include

#include

char source [ ]= “The source string”;

int main(void)

{char*dest;

if ((dest=strdup(source) = = NULL)

{fprintf(stderr, “Error allocating memory.”);

exit(1); }

printf(“The destination = %s\n”,dest); return 0; }

/* Strcat ( ) функциясының қолданылуы*/

#include

#include

char str1[27]=”a”;char str2[2];

int main(void)

{int n; /* str2 [] жолының соңына нөлдік символдың орналасуы*/

str2[1]=’\0’;

for (n=98; n<123; n++)

{ str2[0]=n; strcat (str1,str2);

puts(str1);}

return 0;}

/* Strncat( ) функциясының қолданылуы*/

#include

#include

char str2[ ] = “abcdefghijklmnopqrstuvwxyz”;

int main(void)

{ char str1[27];int n;

for (n=1; n<27; n++)

{ strcpy(str1,**); strncat(str1,str2,n); puts(str1); }

return 0;}

/*strcmp ( ) функциясының қолданылуы*/

#inciude

#include

int main(void)

{ char str1[80],str2[80]; int x;

while(1)

{ /*екі жолдың кірісі.*/

printf(“\n\nInput the first string, a blank to exit:”);

gets(str1);

if (strlen(str1)= = 0) break;

printf(“\nInput the second string:”);

gets(str2);

/*салыстыру және нәтиже.*/

x=strcmp(str1,str2);

printf(“\nstrcmp(%s,%s) returns %d”, str1, str2, x); }

return 0; }

2.3 Жолдарды салыстырудың есепте қолданылуы

8-ші листинг

/* Srtncmp ( ) функциясының қолданылуы*/

#include

#include

char str1[ ] = “The first string.”; char str2[ ]= “The second string.”; int main(void)

{ size_ t n,x;

puts(str1); puts(str2);

while (1)

{ puts(“\n\nEnter number of characters to compare, 0 to exit.”); scanf(“%d”,&n);

if (n<=0) break;

x=strncmp (str1,str2,n);

printf(“\nComparing %d characters, strncmp( ) returns %d.”,n,x);}

return 0;}

2.4 Жолдар бойынша іздеуге түрлі мысалдар

9-шы листинг

/*strchr ( ) функциясының қолданылуы*/

#include

#include

int main(void)

{char*loc, buf[80];

int ch;

/*жолдың және символдың енгізілуі.*/

printf(“Enter the character to search for:”);ch=getchar( );

/*іздеу.*/

loc=strchr(buf,ch);

if (loc = = NULL)

printf(“The character %c was not found.”,ch);

else printf(“The character %c was found at position %d.\n”, ch, loc-buf);

return 0;}

/*strcspn( ) функциясының көмегімен жолдарда іздеу*/

# include

# include

int main (void)

{ char buf1[80],buf2[80]; size_ t loc;

/*жолдарды енгізу*/

printf(“Enter the string to be searched:”); gets (buf1);

printf (“Enter the string containing target characters:”); gets (buf2);

/*символдарды іздеу. */

loc=strcspn (buf1,buf2);

if (loc ==strlen (buf1) )

printf(“ No match was found.”); else

printf(“The first match was found at position %d.\n”,loc);

return 0;}

11-ші листинг

/*strspn ( ) функциясының көмегімен жолдарда іздеу*/

# include

# include

int main (void)

{ char buf1[80], buf2[80];

size_ t loc;

/*жолдарды енгізу*/

printf(“Enter the string to be searched:”); gets (buf1);

printf(“Enter the string containing target characters:”); gets(buf2);

/*жолдарда іздеу.*/

loc = strspn (buf1,buf2);

if (loc = = 0)

printf (“No match was found.\n”);

else

printf (“Characters match up to position %d.\n”,loc-1);

/*strstr ( ) функциясының көмегімен жолдарда іздеу*/

#include

#include

int main (void) {

char *loc,buf1[80], buf2[80];

/*жолдарды енгізу.*/

printf(“Enter the string to be searched:”);

gets (buf1);

printf(“Enter the target string:”);

gets (buf2);

/*іздеу.*/

loc = strstr(buf1,buf2);

if (loc = = NULL)

printf(“No match was found.\n”);

else

return 0;}

1. 
   Бiр топтағы фамилиялары бiрдей студенттерді табыңдар.
   
2. 
   Топ студенттерің фамилиялары мен аттарының бiрiншi әрпiн шығарыңдар.
   
3. 
   Әрбiр сөзден кейiн бiр бос орын қалдырылған сөйлемдер берiлген. Құрамында дауысты әріптер ең көп кездесетiн сөздi табыңдар.
   
4. 
   Әрбiр сөзден кейiн бiр бос орын қалдырылған сөйлемдер берiлген. Құрамында берiлген әрiптен басталатын сөздердiң санын анықтаңдар.
   
5. 
   Әрбiр сөзден кейiн бiр бос орын қалдырылған сөйлем берiлген. Сөйлемдегі ең ұзын сөздi табыңдар.
   
6. 
   Әрбiр сөзден кейiн бiр бос орын қалдырылған сөйлем берiлген. Сөйлем ішіндегі жақшалардың дұрыс қойылғанын тексерiңдер.
   
7. 
   Әрбiр сөзден кейiн бiр бос орын қалдырылған сөйлемдер берiлген. Сөйлем ішіндегі жақшаға алынған мәтiндердi өшіріңдер.
   
8. 
   Берілген сөз тіркесіндегі әрбiр нүктенi көп нүктемен (яғни үш нүктемен) алмастырыңдар.
   
9. 
   Алдыңғы есеп шартындағы қатар келген нүктелердiң әрбiр тобын бiр нүктемен алмастырыңдар.
   
10. 
    Әрбiр сөзден кейiн бiр бос орын қалдырылған сөйлем берiлген. Барлық сөздердi керiсiнше жазып шығыңдар.
    
11. 
    Пернетақтадан енгiзiлген сөздердегi әрiптердiң санын есептейтiн программа жазыңдар. Tапсырманы do … while циклында орындаңдар.
    
12. 
    Натурал п саны және S₁, S₂, ... S_п символдары берiлген. Осы символдардың арасында неше рет + символы кездесетiнiн анықтаңдар.
    
13. 
    Натурал п саны және S₁, S₂, ... S_п символдары берiлген. Осы символдардың арасында * символдарының санын есептеңдер.
    
14. 
    Натурал п саны және S₁, S₂, ... S_п символдары берiлген. Осы символдардың арасында қандай символдар көп: + немесе * символы ма?
    
15. 
    Сөз тiркесi енгiзiлгеннен кейiн оның құрамында бір символ қалғанша, тіркесті цикл сайын бір символға қысқарта отырып, сөздердің барлық нұсқаларын экранға шығаратын программа жазыңдар.
    
16. 
    Енгізілген сөз тiркесiндегі сөздердiң санын анықтайтын программа жазыңдар. Бiр сөз екiншiсiнен бiр бос орын арқылы айырылады деп санау керек.
    
17. 
    Мәтiнi пернетақтадан енгiзiлген телеграмманың бағасын есептейтiн программа жазыңдар.
    
18. 
    Берiлген сөзде бiрiншi және соңғы әрiптердiң қайсысы көп кездесетiнiн анықтайтын программа жазыңдар.
    
19. 
    Берiлген сөздің жұп нөмiрлi орындарында қанша ―о әрпi бар екендiгiн анықтайтын программа жазыңдар.
    
20. 
    Студенттің фамилиясы, есiмi және әкесiнiң аты бос орындармен бөлiнiп берiлген. Студенттің аты-жөнінің инициалдарын (алғашқы әрiптерiн) басып шығаратын программа жазыңдар.
    
21. 
    Сөз тіркесіндегi а әрпiн өшіретін программа жазыңдар.
    
22. 
    Мәтiндегi соңғы әрiппен бiрдей әрiптердi жоятын программа жазыңдар.
    
23. 
    Берілген әріп дауысты ма екенін анықтаңдар.
    
24. 
    Сөздегі орыс алфавитінің бас әріптерін экранға шығарыңдар.
    
25. 
    6 цифрдан тұратын трамвай билетінің «бақытты билет» екенін анықтаңдар.
    
26. 
    Символдық жолдағы жақша ішіндегі символдарды экранға шығарыңдар.
    
27. 
    Сызықшамен бөлінген екі сөздің алғашқысын экранға шығарыңдар.
    
28. 
    Сөздегі бірінші кездескен «а» әрпінің индексін табыңдар.
    
29. 
    Сөйлемдегі сөздердің санын табыңдар.
    
30. 
    Берілген мәтіндегі “а” әрпін “о” әрпімен алмастырыңдар.
    
31. 
    Берілген әріп дауысты ма екенін анықтаңдар.
    
32. 
    1 ашылған және 1 жабылған жақшасы бар мәтін берілген. Жақша ішіндегі барлық символдарды шығарыңдар.
    
33. 
    Сөйлемдегі неше сөз берілген әріптен басталады?
    
34. 
    Латын әрпімен жазылған сөздегі барлық кіші әріптерді бас әріппен алмастырыңдар.
    

№9. СОБӨЖ.

Тақырыбы: Символдық жолдарды өңдеу функциялары.

Тапсырма: Сұрақтарға жауап беру.

Сұрақтар:

1.жолды енгізу жəне шығару функциялары

2. strlen(), strcat(), strcpy() функциялары.

Əдістемелік нұсқау: Берілген сұрақтарға жауап дайындап, конспектілеңдер.

Әдебиеттер: 8 [680-698]

№9. СӨЖ.

Тақырыбы: Символдық жолдарды өңдеу функциялары.

Тапсырма: Сұрақтарға жауап беру.

Сұрақтар:

1.жолды енгізу жəне шығару функциялары

2. strlen(), strcat(), strcpy() функциялары.

Әдебиеттер: 8 [680-698]

Cи тілінде функцияны анықтау форматы:

Функцияны шақыру операторы былайша жүргізіледі:

Функциядан қайтару үшін return операторы қолданылады.

Жалпы түрі: return өрнек;

Функциялар. Басқа программалау тілдерімен салыстырғанда Си тілінде процедура, подпрограмма және функцияға бөлу жоқ, мұнда программа тек функциямен құрылады. Функция – нақты бір есепті шешуге арналған операторлар мен хабарландырулар жиынтығы. Әр функцияны хабарлау үшін, анықтау және шақыру үшін қолданылатын оның аты болу керек. Си тіліндегі кез келген программада main (басты функция) атты функция болуы керек, тек осы функциядан кез-келген программа басталады. Функцияны шақыру кезінде оған аргументтер (формальді параметрлер) көмегімен функцияны орындау кезінде қолданылатын кейбір мәндер берілуі мүмкін.