2. ядролық физика негіздері

жүктеу 1,3 Mb.

бет	20/62
Дата	09.05.2020
өлшемі	1,3 Mb.
	#30265
түрі	Құрамы

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 62

2. ядролы физика негіздері

2.5-сурет
γ – сәуле өткенде затта фотоэффект, комптондық шашырау, электрон-позитрондық жұптың пайда болуы құбылыстарынан басқа, негізінде резонанстық эффектілер де байқалуы тиіс.

Жиілігі ядроның негізгі күйден оған ең жақын қозған күйге ауысуына сәйкес келетін γ-квантты ядроның жұту құбылысы резонанстық жұту деп аталады.

Егер ядросы γ-квант шығаратын атом кристалдық тордың түйінінде орналасқан болса, онда ол өзінің орнын өзгерте алмайды, яғни К серпім энергияны қатты дене қабылдайды. Бұл энергия өте аз және оны елемеуге болады, яғни К=0 деп санауға болады. Осы жағдайда энергиялар бойынша ығысу іс жүзінде жойылады, γ – кванттардың шығару сызығының ені табиғи еніне тең кіші болады. γ – кванттардың серпімсіз резонанстық сәуле шығару (жұту) құбылысы Мёссбауэр эффекті деп аталады.

Мёссбауэр осы құбылысты 1958 жылы ашты (1961 жылы Нобель сыйлығы). Ол резананстық жұтылу егер сәуле көзінің және сәуле жұтқыштың атомдары бұлардың орындары қатаң бекіген қатты денеде тұрған жағдайда ғана резонанстық жұтылу мүмкін болатынын көрсетті. Осы құбылысты бақылау үшін төмен температуралар қажет, өйткені температураны төмендету тепе-теңдік орын маңында атомдардың жылулық тербелістерін жояды.

Мёссбауэр эффект көмегімен атомдардың қатты денедегі амплитуда бойынша болмашы кіші тербелістерін анықтау және зерттеу мүмкін болды. Қатты дене ішінде оның құрылымына тәуелді магниттік және электрлік күштер әрекет етеді. Бұлар ядроға да әсер етеді. Осы әсер болмашы кіші, бірақ Мёссбауэр эффекті бұларды анықтап және зерттеуге мүмкіндік береді.

жүктеу 1,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 16 17 18 19 20 21 22 23 ... 62