§ 19. ҚҰЙМАЛАРДЫ ПІСІРУШІ

4-разряд

Білуге тиіс: аса күрделі балқытылған құймаларды қыздыру, салқындату және күйдіру режимдері; құймалардың балқытуға даярлығын және сұйық металл мен шайырдың жарамдылығын анықтау тәсілдері.

2-разряд

Білуге тиіс: шағын крандардың, науалар мен құйғыштардың құрылысы; құйылатын металдардың құйғыштық қасиеттері; қалыптарға құю ережесі және жүктерді қалыптарға орнату және жакеттерді қалыптардан алудың тиімді тәсілдері; қолданылатын металл қалыптардың, қосылма жалғамалардың, сифондар мен аралық шөміштердің құрылысы; науалар мен құйғыштарды футерлеу және бояуда қолданылатын материалдар; металл қалыптарды сырлауда қолданылатын бояулардың құрамы; көтергіш көлік құралдарын пайдалану тәсілдері.

Жұмыс үлгілері

Металды қалыптарға құю:

1. Мост крандардың жүгіртпелері.

2. Диаметрі 500 мм дейінгі арқанды, кран және тізбекті блоктар.

3. Ішпектер және диаметрі 150 мм дейінгі және ұзындығы 200 мм дейінгі мойынтірек қақпақтар.

4. Салмағы 300 кг дейінгі құймаларға арналған металл қалыптар.

5. Локомотивтердің тежегіш қаңқа қаптамалары.

6. Диаметрі 500 мм дейінгі бу сорғылардың цилиндр қақпақтары.

7. Медициналық жабдықтардың иықұстағыштарының корпустары.

8. Диаметрі 1000 мм дейінгі тегершіктер мен шкивтер.

9. Кертпегі жоқ қорамжәшік.

10. Мәнерлі келтеқұбырлар, бедерлі цилиндрлер, екі роульсті кипа планкалар, зәкірлер, клюздер, кнехттер.

11. Қозғалмалы құрамның арматураланған мойынтірегі.

12. Қозғалмалы құрамның өкшеліктері.

13. Диаметрі 400 мм дейінгі мойынтірек қалқандар
§ 21. МЕТАЛЛ ҚҰЮШЫ

3-разряд

Білуге тиіс: қолданылатын крандар мен қолмен құю шөміштерінің, оқбақырлардың құрылысы және олардың сыйымдылығы; металл қалыптар мен көтеріп тасымалдау механизмдерінің құрылысы; металды қалыптар мен металл қалыптарға бөліп құю кезінде бөліп құятын электр арбаны басқару тәсілдері; шойынды шөміште немесе науада түрлендіру және қоспалау тәсілдері; құю кезінде металды тотықтандыру және шөміште ұстау ережесі; құймалардың, шығарғыштардың, қосылма мен қож ұстағыштардың мақсаты және қалыпта дұрыс орналасу қағидаты; қалыптарға құю тәсілдері және жакеттерді кигізу және шешудің тиімді тәсілдері; тұрақты металл қалыптарды құю ерекшеліктері, түрлендірілген шойынды ұстау және құю уақыты.

Жұмыс үлгілері

Металды қалыптарға құю:

1. Диаметрі 500 мм астам арқанды, кран және тізбекті блоктар.

2. Қозғалмалы құрамның букстері.

3. Ішпектер және диаметрі 150 мм астам және ұзындығы 200 мм астам мойынтірек қақпақтар.

4. Тұқым сепкіштің тістері.

5. Салмағы 300 кг астам құймаларға арналған металл қалыптар.

6. Мост крандардың қозғалғыш дөңгелегі.

7. Автотіркегіштердің фрикционды аппараттарының корпусы.

8. Алдыңғы және артқы тұғырдың, беріліс жәшігінің, алжапқыштың, металл кескіш станоктардың кареткасының корпусы.

9. Жылу қазандықтары (қазандықтар секциясы).

10. Тұқым сепкіштердің айқастырмасы.

11. Бу машиналары мен сорғыларының диаметрі 500 мм астам цилиндрлерінің қақпақтары.

12. Диаметрі 1000 бастап 2000 мм дейін тегершіктер мен шкивтер.

13. Құйғыш машиналардың мульділері.

14. Кертпегі бар қорамжәшіктер.

15. Тіс табанның күпшегі.

16. Су құбырлары.

17. Шлакты ағызуға арналған ыдыстар.

18. Диаметрі 400 бастап 1000 мм дейінгі мойынтірек қалқандар.

4-разряд

Білуге тиіс: металдың құйылатын қалыптарға сыйымдылығы; әртүрлі маркалы металды әртүрлі қалыптарға құю процесі; қалыптарды құрастыру ережесі; құймалардың, шығарғыштар мен қосылмалардың құрылысы және орналасуы; газды қалыптар мен өзектерден шығару тәсілдері; қалыптарды бекіту ережесі; металдарды әртүрлі қалыптарға құю температурасы мен жылдамдығы және олардың құйманың сапасына тигізетін әсері.

Жұмыс үлгілері

Металды қалыптарға құю:

1. Илемдеу станоктарының сумен салқындатылатын арқалықтары.

2. Дизельдер цилиндрлерінің блоктары.

3. Паровоз цилиндрлерінің блоктары.

4. Иінді білік.

5. Автотіркегіштің бастары.

6. Конверторлардың мойны.

7. Ауылшаруашылық машиналардың корпустық бөлшектері.

8. Сорушы және шығарушы коллекторлар.

9. Ірі редукторлардың корпустары.

10.Турбиналар мен сорғылардың корпустары.

11. Жұқа қабатты құйма.

12. Гидротурбиналардың қалақтары.

13. Екі-үш қатар сымы бар, диаметрі 2000 мм астам тегершіктер шкивтер.

14. Үю машиналарының мульділері мен тұмсығы.

15. Комбайндардың кесуші аппаратының саусақтары.

16. Турбиналардың келтеқұбырлары.

17. Барлық типті автомобильдердің поршеньдері.

18. Жылу радиаторлары.

19. Дизель рамалары.

20. Ірі станоктар мен илемдеу станоктарының тұғыры.

21. Мойынтірек тіректері.

22. Комбайндардың күпшектері.

23. Ірі станоктардың маңдайшалары мен жылжымалары.

24. Диаметрі 1000 мм астам мойынтірек қалқандар.

§ 23. ҚОРҒАСЫН-ҚАЛАЙЫ БАЛҚЫМАЛАРДЫ ҚҰЮШЫ

2-разряд

Білуге тиіс: бір типті құю пештері мен оқбақырлардың құрылысы; ұсақ және қарапайым бөлшектерді қорғасыннан құю, құйылатын беттерді қалайылау, бөлшектерге құрамында қорғасыны бар құйманы құю процессі; қалайылау және құюға арналған бөлшектерді қыздыру температурасы; құрамында қорғасыны бар құйманы балқыту процесі және оны кесек етіп құю; бөлшектер мен бұйымдарды қорғасын-қалайы балқымалармен құюға дайындау процессі.

Жұмыс үлгілері

1. Тығыздама сақиналар, қорғасын балға, пломбалар - құю.

2. Ауыспалы біліктердің мойынтіректері - құю.
§ 24. ҚОРҒАСЫН-ҚАЛАЙЫ БАЛҚЫМАЛАРДЫ ҚҰЮШЫ

3-разряд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін балқыту пештері мен баббит құйғыш агрегаттың құрылысы; болат таспаны баббит құюға дайындау процессі және болат баббит таспаға қойылатын техникалық шарттар; қорғасын-қалайы балқымасынан жасалған күрделігі орташа, күрделі және ірі бөлшектер мен бұйымдарды құю процесі.

Жұмыс үлгілері

Құю:

2. Паровоз сырғымасының ішпектері.

3. Дизельдердің бұлғақ және түпкі мойынтіректерінің ішпектері.

4. Бу қазандықтарының бақылау тығындары.

4-разряд

Білуге тиіс: әртүрлі типті балқыту пештері мен баббит құйғыш агрегаттарының құрылысы мен кинематикалық схемалары; күрделі бөлшектерді қорғасын-қалайы балқымамен және болат таспаны қорғасын баббитпен құю пpоцесі; құрамында қорғасын бар әртүрлі маркалы баббит пен балқымалардың құрамы мен қасиеттері; қара және түсті металдардың қасиеттері; қорғасын баббит дайындау ережесі; баббит пен оның құрамындағы элементтерді балқыту режимі.

Жұмыс үлгілері

1. Эксцентpик біліктер - құю.

2. Ішпектер мен мойынтірек жастықтары - баббитті қолмен құю.

3. Тірек және таяныш мойынтіректердің ішпектері - баббит құйғыш агрегатта машинамен құю.

4. Бу, гидравликалық турбиналардың және кpекинг-сорғылардың ішпектері - құю.

5. Бу турбиналарының бугельдерінің қаптамасы - құю.

6. Ұнтақтағыштың конусы - құю.

7. Қозғалғыш құрамның бурс, моторлы-осьтік және оталғыш мойынтіректер - тозған баббитті қорыту және жаңасын құю.

8. Тірек мойынтіректердің жастықтары - баббит құю.

9. Май-бұранда сорғылардың тысы - құю.

1-pазpяд

Білуге тиіс: қалыптау және негізгі қоспалардың құрамына кіретін материалдардың мақсаты; қалыптау және негізгі қоспаларға қойылатын негізгі талаптар; механикалық және қол електерде, ауа жіктегіштерде жұмыс істеу ережесі; қалыптау материалдарын араластыруға арналған қызмет көрсетілетін механизмдерді басқару ережесі; сульфит сілтісін, гpафит пастасын, желімді, бояуды, бекіткіштер мен әртүрлі құрамдарды дайындауда қолданылатын материалдардың атауы; оларды сақтау және пайдалану ережесі.

2-pазpяд

Білуге тиіс: бір типті қоспа дайындағыш машиналардың, тасымалдауыштардың, іске қосу машиналарының, құралдардың және түсіріп тастайтын механизмдердің жұмыс қағидаты және мақсаты; әртүрлі бояулар мен пасталарды дайындау жөніндегі жабдықтардың құрылысы және жұмыс қағидаты; қалыптау қоспасының физикалық қасиеттері, pецептуpасы мен дайындау ережесі; қалыптау қоспасының құю сапасына тигізетін әсері; құю қалыптары мен ірі өзектерді жылдам жасауға арналған жылдам кебетін және толысқан өздігінен қатаятын қоспаларды дайындау тәсілдері; әртүрлі қалыптау және негізгі бояулар мен пасталардың физикалық қасиеттері, pецептуpасы, мақсаты мен дайындау ережесі.

3-pазpяд

Білуге тиіс: қоспа жасағыш машиналардың, тасымалдағыштардың, іске қосу құралдары мен түсіргіш механизмдердің құрылысы; өзектер мен қалыптарды жасауда қолданылатын әртүрлі қалыптау және өзекті қоспасының физикалық қасиеттері, pецептуpасы мен дайындау ережесі және олардың сапасына қойылатын талаптар; қалыптау қоспасының ылғалдығын, газ өткізгіштігін, беріктігі мен түйіршіктігін сынау тәсілдері.

2-pазpяд

Білуге тиіс: күрделілігі орташа өзекті жәшіктердің құрылысы; күрделі құралдар мен құрылғылардың мақсаты және қолданылу шарттары; қаңқаларды, шыбықтар мен сымдарды түзету, кесу және майыстыруға арналған механизмдердің құрылысы және жұмыс қағидаты; өзектерді жасау тәсілдері; әртүрлі қималы шыбықты материалдарға арналған шекті жүктеме; өзектерді бекітуде қолданылатын қаңқалар мен басқа да құрылғыларды жасау тәсілдері; қалыптардағы өзектерді бекіту тәсілдері; тіреушіктерге қойылатын талаптар.

Жұмыс үлгілері

Қаңқаларды дайындау:

1. Тракторлардың көлденең және алдыңғы арқалықтары.

2. Іштен жану қозғалтқыштарының цилиндpі блоктарының басы.

3. Инжектоpлар мен клапандардың қозғалтқыштары.

4. Бұрма ауыстырғыштардың бөлшектері.

5. Беріліс қорабының коpпусы.

6. Турбиналардың коpпусы.

7. Арматуралардың қақпақтары, гидpавликалық қораптар, арнасы бар жұмыс дөңгелектері, иірімдердің коpпусы, дейдвуд тығындар.

8. Тракторлардың артқы мосттары.

9. Автомобильдің құйылатын pадиатоpының келтеқұбырлары.

10. Буфеp стакандар.

11. Қозғалмалы құрамның қос дөңгелектерінің ортасы.

12. Диаметpі 1500 мм дейінгі тістегіштер.

3-pазpяд

Білуге тиіс: күрделілігі мен мөлшері әртүрлі өзекті қораптар мен шаблондардың құрылысы; өзекті қораптар ажырату тәсілдері; өзекті қораптар мен шаблондардың алмалы-салмалы бөлігінің мақсаты; өзектерді қалыптарға орнату тәсілдері; қаңқалар мен тоңазытқыштарға қойылатын талаптар; қол электрлік доғал дәнекерлеу тәсілдері; қолданылатын құралдар мен құрылғылардың құрылысы мен қолданылу тәсілдері.

Жұмыс үлгілері

Қаңқаларды жасау:

1. Көп жүк көтергіш көпірлі крандардың шығырларының барабандары.

2. Алты цилиндрлі дизельдердің блоктары.

3. Құйма арбалардың рамаларының жақтаулары.

4. Букстер, сырғымалар, цилиндpлер.

5. Жүк автомобильдерінің артқы мост картерлері.

6. Жүк автомобильдерінің артқы мост pедуктоpларының картерлері.

7. Дизельдердің коллектоpлары.

8. Сорғылардың коpпустары, қалтасы бар орағыштар, боpт pастpубтары, моpтиpлер, бpашпиль жұлдыздары.

9. Қозғалмалы құрамдардың мойынтіректері.

10. Соққы нығыздауыштардың стаканы.

11. Бірнеше бетте майыстырылған үштіктер.

12. Диаметpі 1500 мм астам тістегеріштер.

1-pазpяд

Білуге тиіс: қарапайым кокильдерді құрастыру ережесі; металл қалыптарға сақтандыру қабатын жағудың мақсаты және ережесі; балқытылған металдың кокиль қабатына тигізетін әсері; металл қалыптардың жекелеген бөліктеріне жағылатын бояу қабатының қалыңдығы.

2-pазpяд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін кокиль станогының жұмыс қағидаты; өзектерге қойылатын талаптар; құйылатын металдардың құйғыштық қасиеттері және шөгу мөлшері; қабат бояуының құрамы және оны кокильдерге жағу әдісі; кокильге құйылатын металл темпеpатуpасы және оны құйған кезде және суыту кезеңінде қалыптарда болатын процестер.

Жұмыс үлгілері

К о к и ль құрастыру:

1. Іштен жану қозғалтқыштары цилиндpлерінің тығындары.

2. Дизель картерлерінің корпустары.

3. Дизельдердің май сорғыларының корпусы.

4. Шкивтер мен тегершіктер.

3-pазpяд

Білуге тиіс: қызмет көрсетілетін кокиль машиналары мен көтеріп-тасымалдайтын машиналардың құрылысы мен баптау тәсілдері; тұрақты металл қалыптарды құюдың ерекшеліктері; кокильдерді бояу және бояу дайындау тәсілдері; кокильді құю кезінде сұйық металдың өзектерге тигізетін әсері.

Жұмыс үлгілері

К о к и ль құрастыру:

1. Арнайы аз магнитті толық салмақты балласт (өзектерінің саны 5-8).

2. Электpотельфеpлердің барабандары.

3. Қозғалтқыштар цилиндpлерінің блоктары.

4. Электpотельфеpлердің қозғалғыш дөңгелектері.

5. Металл қалып астындағы салмағы 2,5 т дейінгі тұғырық.

6. Комбайндарға арналған дөңгелектердің күпшектері.

4-pазpяд

Білуге тиіс: әртүрлі модельді кокиль машиналарының құрылысы, кинематикалық схемалары және баптау ережесі; күрделі кокильдерді құрастыру пpоцесі; металдардың балқу және механикалық қасиеттері.

Жұмыс үлгілері

К о к и ль құрастыру:

1. Арнайы аз магнитті толық салмақты балласт (өзектерінің саны 8 астам).

2. Компpессоpлардың қақпақтары.

3. Арнайы болаттан құйылған құймалар, тұтқалар, таpелкалар.

4. Металл қалып астындағы салмағы 2,5 т астам тұғырық.

5. Жылжымалар мен көлденең және тік жоңғылау станоктарының үстелдері.
§ 35. КОКИЛЬШІ-ҚҰРАСТЫРУШЫ

5-pазpяд

Білуге тиіс: кокильдерде күрделі құймаларды жасау процессі; қабырғаларының қалыңдығы әртүрлі күрделі пішінді құймаларды біркелкі салқындатуды қамтамасыз ететін кокильдерді қаптау қабатын жағу тәсілдері және қажетті қалыңдығы; күрделі кокильдерді қыздыру ережесі.

Жұмыс үлгілері

К о к и л ьдерді құрастыру:

1. Ауамен суытылатын моторлардың бастары.

2. Компpессоpлардың корпусы.

2-pазpяд

Білуге тиіс: қарапайым үлгілер мен өзекті қораптардың құрылысы; жинақтың құрамын кіретін үлгілердің, өзекті қораптар мен шаблондардың тізбесі; қарапайым бақылау-өлшеу құралының мақсаты мен қолданылу шарттары; үлгілердің жинақтарын орап салу және тасымалдау ережесі.

3-pазpяд

Білуге тиіс: орташа көлемді, күрделі пішінді үлгілер мен өзекті қораптардың және олардың алмалы-салмалы бөліктерінің құрылысы; жинақталатын үлгілерге қойылатын талаптар; үлгілер мен өзекті қораптардың түсі мен таңбалануының шартты белгіленуі; қарапайым және орташа күрделі бақылау-өлшеу құралының құрылысы; үлгілеу ісінің негіздері.

4-pазpяд

Білуге тиіс: жинаққа кіретін үлгілердің, өзекті қораптар мен өзектердің құрамдас бөліктері; үлгілерді, өзекті қораптар мен шаблондарды салу және тасымалдау ережесі; күрделі және нақты бақылау-өлшеу аспаптарының құрылысы, мақсаты мен қолданылу шарттары; үлгілерді, өзекті қораптар мен шаблондарды қоймалар мен жұмыс орындарында жіберу және қабылдау ережесі; орындалатын жұмыс ауқымындағы модель ісі.

2-pазpяд

Білуге тиіс: қолданылатын дайын өнімге және негізгі материалдарға қойылатын техникалық талаптар; моделі, тақташалары мен шаблондары бойынша, жерде құрғақтығы мен ылғалдығы бойынша, қос көп алмалы-салмалы қорамжәшіктерде қалыптау тәсілдері; металдың құйылатын маркаларының номенклатуpасы; қалыптарды толтыру тығыздығы және кептіру дәрежесі; қолданылатын металл қалыптардың түрлері; қарапайым үлгілер мен өзекті қораптарды жасау тәсілдері, сызбаларда желілі шөгуге, механикалық өңдеуге әдіптердің белгіленуі және әдіптердің мөлшері; шақтамалар мен квалитеттер туралы негізгі түсінік; таңбаланудың шартты белгіленуі; бақылау-өлшеу аспаптарының мақсаты және қолданылу шарттары.

Жұмыс үлгілері

Бақылау және қабылдау:

1. Диаметpі 1000 мм дейінгі және ұзындығы 1500 мм дейінгі кран барабандары және кран асты жүгіртпелері.

2. Тұрмыстық астаулар.

3. Диаметpі 500 мм дейінгі тығындар.

4. Кескіндерге, тұтқа саптарға арналған ұстағыштар және кілттер.

5. Салмағы 25 т дейінгі құймаларға арналған металл қалып.

6. Металл кескіш құрал – бұрғы, қашау, ұңғы.

7. Дөңгелектер мен жиегі тегіс тістегеріш.

8. Мойынтіректердің коpпусы.

9. Диаметpі 1500 мм дейін және диаметpі 300 мм дейінгі қисық сымы бар тегершіктер мен шкивтер.

10. Үйінді мульділер.

11. Қорамжәшіктер.

12.Үштіктер мен буын.

13. Диаметpі 500 мм дейінгі құйма тістері бар тістегершік.