Тіл тағдырын шеше аласың ба, құрылтай?

226
Енді алдымызда тілімізді мемлекеттің нағыз қолданыс тіліне 
айналдырудың жалғыз жолы тұр. Ол бұл жөнінде мемлекет тарапынан 
жасалған салмақты саяси шешім арқылы жүзеге асады. Бұл әлгі мен 
айтқан екі міндеттің орындалуынан кейінгі үшінші баспалдақ. Оған 
көзіміз жетіп отыр. Бұл «Мемлекеттік тіл – қазақ тілін Қазақстан азаматы 
ұлтына қарамай білуге міндетті» деген шешім болуы тиіс. Қадыр 
ақынның: «
Басқа тілдің бәрін біл, Өз тіліңді құрметте,
-
дегеніндей 
емес, ендігі біздің ұстаным «Басқа тілді құрметте, қазақ тілін міндетті 
түрде біл» болуы тиіс. Демек, кез-келген Қазақстан азаматы мемлекеттік 
тілді мойындайтындай, оны еріксіз үйренетіндей қажеттілік тудыру 
керек. Мемлекеттік қызметке міндетті қазақ тілінде сөйлей алатын, 
сауатты жаза алатын
 
адам тартылғаны абзал. Осыны ертеңгі Құрылтайда 
ашық айтпасақ болмайды. Әрине, бұл жаңалық емес. Әркім де айтып 
жүр. Бұл осы елді мекен еткен ежелгі халықтың тілегі. Енді ол үлкен 
мінбелерде, Үкімет адамдары қатысқан Құрылтайда айтылғаны дұрыс.
Біз Ресейге қарап үйренген мемлекетпіз ғой. Ол жақта орыс тілін 
білмеген адам жұмыс істей алмайды. Күнін де көре алмайды. Президент 
В.Путиннің Жарлығы бойынша, мемлекеттік қызметтен дәмелі адам 
орыс тілін білуі қатаң ескерілген. Міндетті түрде. Ресейде де бірыңғай 
орыстар тұрмайды. Солай болса да мәселені мемлекет тұрғысынан 
осылай шешкен. Ал бізде ше, біздің Конституциямызда да, «Тіл туралы» 
заңымызда да ресми тіл деген мемлекеттік тілге сиам егіздері сияқты 
жабысып жүр.
- Қысқасы, осы Құрылтайда осы сиам егізіндей жабысқан ресми 
тілді сылып алып тастау туралы мемлекет атынан салмақты саяси 
шешім шығаруды талап ететін ұсыныс айтылады ғой.
- Мұндай талапты қоятынымыз сөзсіз. Өйткені, мұның өзі пісіп 
жетіліп тұр. Тәуелсіздігімізді алған жылдары мұндай талапты қоя 
алмадық.
- Осындай талап қоятын болсаңыздар, жоғарғы жақ қалай 
қабылдар екен? 
- Қалай қабылдайтынын білмеймін. Бірақ, қоюын қоямыз. 
Жоғарыдағы ақылды адамдар бұл талабымызды тыңдай ма, тыңдамай 
оны өздерінің азаматтық ары білер. Үкіметтің өзі осындай әрекет 
жасағысы келетін сияқты, бірақ батылы жетпей, әлде жолын үйлестіре 
алмай жатқан болар. Бізге түрік Мехмет Бейдің шығарған қаулысы 
сияқты қаулы керек. Бұл қаулы түрікше жазылған, әрбір түрік отбасының 
төрінде ілулі тұр. Онда былай деп жазылған: «Бүгіннен бастап үйде де, 

227
аулада да, мәжілісте де, сайранда да, далада – барлық жерде тек түрік 
тілінде сөйлейік».
Түркия нағыз көпұлтты мемлекеттердің бірі. Осы қаулыдан кейін 
олар жыл сайын тіл мерекесін өткізеді. Біздікі сияқты тілдер мерекесі 
емес.
Мемлекет тілімізге қағаз жүзінде болса да мемлекеттік мәртебе 
әперіп үлкен ерлік жасады. Егер ол болмағанда әлгіндей талапты қою 
мүмкін болмас еді. Біз халықтың атынан қоғам мінбесінде осыны айтуға 
мәжбүрміз.
- «Қазақ тілі» қоғамы қағаз жүзінде ғана өмір сүруде 

жүктеу 2,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: