12 жылдық мектепте бейіндік оқытуды ұйымдастыру (эксперимент)

78

г) бейінді сыныптың сынып жетекшісі;

д) жауапқа дайын емеспін

Жауаптардың таралуы:

Экспериментатор-мұғалімдердің көпшілігі (55,5%)  бейіндік  сыныптарда

жұмыс істейді немесе істегісі келеді,  мұғалімдердің 51,4%-ы элективті курсты

жүргізгісі  келеді;  31,4%-ы  бейіналды  пәндерден  сабақ

бергісі  келетін

мұғалімдер,  8,4%-ы өздерін  бейіндік  сыныптардың сынып  жетекшісі  ретінде

көреді, 0,7% мұғалімдер  бұл жауапқа дайын еместігін білдірді.

5-сұрақ. Сіз  келесі  оқу  жылында  оқушыларға  кандай  элективтік

курстар (11-сынып) немесе таңдау курстарын (10-сынып) ұсынар едіңіз?

Экспериментатор    мұғалімдер өздерінің авторлық арнайы  курстарын

ұсынды:

Ақмола  облысы:    салауатты өмір  салты, қызықты  грамматика,  дизайн,

аспаздық курстар  бойынша,  стандарттық емес  мәселелерді  шешу  амалдары,

Бурабайтану,  сызу  элементтері  бар  компьютерлік  графика,  журналистика,

сөйлеу мәдениеті, биология және биохимия негіздері;

Алматы қ: заманауи генетика негіздері;

Астана қ:  риторика – шешендік өнер,  бизнестік  ағылшын,  математиканың

таңдаулы сұрақтары, елтану, әлемдік көркем мәдениет, әлем әдебиеті;

Шығыс Қазақстан  облысы:  экология,  жаратылыстану,  астраномия,  орыс

тілінің стилистикасы, қолданбалы  математика,  комбинаторика, әлем  мәдениеті

және  дін,  алгоритмдік  ойлау,  инженерлік  және  компьютерлік  графика,  Web –

дизайн,  биохимия  негіздері,  талдамалық химия  негіздері, қазақ тілінің

лексикасы  мен  грамматикасын  тереңдету  курстары,  аударма  ісі,  сәндік-

қолданбалы өнер, ҚР азаматтық құқығы, іскерлік хат;

Жамбыл  облысы: ағылшын  тілді  елдерді  тану,  АҚШ  және Ұлыбритания

әдебиеті,  математикалық

есептерді  шешу  практикумы,  жалпы  психология,

этика  және  психология, қарым-қатынас  психологиясы,  таңдау  курстары,

79

«Теңдеу  және  теңсіздік  шешу»,  көркем  мәтіндердің лингвистикалық талдауы,

ақпараттық-технологиялық, грамматика әлемінде,  химия  талдау  негіздері,

халықтық педагогиканы  тереңдете үйрету,  елтану  негіздері,  туризм, қазіргі

әдеби  процесс,  биология  есептерін  шешу,  химия-биология, өлкетану, қазіргі

замандағы Қазақстан тарихы;

Батыс Қазақстан  облысы: қолданбалы  математика, фотошоп, ҰБТ-ға

дайындық кезіндегі бақылау және білімді қорытындылау әдісі ретіндегі тестер,

химия өмірде,  физика  және  экология, құқықтану,  экология: қоршаған  ортаның

өзекті  мәселелері  және  табиғатты  пайдалану,  риторика,  іскерлік  ағылшын,

Қазақстан тарихындағы философияның маңызы.

Қарағанды  облысы:

адам  физикасы,  тұрақты  даму үшін  экология,

электротехника,  функционалдық теңдеу, Қарағанды  облысының химиялық

өндірісі, бөлме өсімдіктері, Қарағанды  облысының флорасы  мен  фаунасы,

графикалық физика,    рационалды  теңдеу  және  теңдеулер  жүйесі,  механика

бойынша  есептерді  шешу әдістері,  генетика  негізгі  бойынша  жалпы  биология,

жалпы  химия  негіздері,  экономика  және қаржы  сауаттылығының негіздері,

экономикадағы математикалық әдістер, мектеп театры, елтану.

Қостанай  облысы: 10-сынып:  жануарлар  экологиясы,  шешендік өнер,

химия және құрылыс, зерттеу-жобалық қызмет, дебат, іскерлік қарым-қатынас,

Қазақстандағы  туризмнің дамуы,  11-сынып:  Macromedia  и  Flash-анимации

негіздері, қоршаған  ортадағы  геометрия, үй  жағдайындағы  химия,  біздің

айналадағы 

химия, 

медицина 

географиясы,

әлеуметтік-экономикалық

статистика негіздері;

Павлодар  облысы: механика  бойынша  есептерді  шешу,  генетика  бойынша

есептерді  шешу,  жалпы  риторика  негіздері,  тригонометриялық теңдеуді  және

теңсіздікті  шешу,  мәтін  есептерді  шешу,  ағылшын  тілді  елдердің салт-дәстүрі

мен ғұрыптары;

Солтүстік-Қазақстан  облысы: органикалық химия  негіздері,  зат  және

оның  қасиеттері,  онлайн  (ағылшын  тіліне)  режимінде  оқушылардың сөйлеу

құзыреттіліктерін дамыту, практикада логикалық есептерді шешу (математика),

мультимедиялық технология, әлем  картасындағы  мемлекеттің картографиясы,

молекулярлық биология, олимпиадалық есептерді  шешу,  адам  физиологиясы,

радиотехника 

және 

радиоэлектрониканың

негіздері, 

азаматтану,

тілстилистикасы, сөйлеу мәдениеті, қоғам және құқық.

6-сұрақ.

Бейінді  оқытуды  енгізу  мәселесі  бойынша қандай  ақпарат,

көмек  алғыңыз  келеді?  Сіздің пікіріңізше    жақын  уақыттарда

қандай

мәселелерді қарастыру қажет?

Мұғалімдердің

пікірінше 

көпсалалы 

мектептерде 

курстарды

ұйымдастыруды қарастыру қажет.

Көпсалалы  мектептің материалдық-техникалық базасының нашарлығы  да

проблема болып табылады. Мектептерді қазіргі заманға сай арнайы курстарды

өткізу үшін  компьютер,  мультимедиялық, лингафон құралдарымен  және  ОӘК

80

жабдықтау қажет. Бейіндік сыныптарды құруда оқушылардың үлгірімін ескеру

қажет.

Бейінді  мектептер  тиімділігінің негізгі  көрсеткіштерді: өмірлік жағдайды

жобалауда  оқушының субъектілік  белсенді  араласуы,  олардың  қабілеттері  мен

бейінділіктеріне сәйкес оқытудың таңдалған бейіннің қанағаттандыруы.

Бүгінгі  таңда  экспериментші  мұғалімдердің пікірінше  бейіндік  оқытуды

жүзеге асыру бойынша қажетті құралдар жетіспейді:  еңбек нарығы талаптарын

есепке ала отырып, оқушыларды әлеуметтендіруге бағдарланған, кәсіптік білім

беретін ұйымдар  мен  мектептер  арасындағы  оңтайлы  байланыс  механизмі

жасалмаған. Бейінді курстың басты міндеті – оқушыларды болашақтағы жолын

өзі саналы  таңдауға дайындау;

11,3 %  пән мұғалімдері элективті курстарды ұсына алмады.

Ұсыныстар:

1. Элективтік курстар бағдарламаларының практикалық бағытын күшейту.

2. Қысқа  мерзімді  курстарды  жүргізудің  қазіргі  технологияларын қолдана

отырып, элективті курстарды өткізудің формаларын кеңінен қолдануды ұсыну.

3. Бейінді таңдауда еңбек нарығы мен оқушылардың пікірі ескеру.

4. Таңдау курстарында қазіргі инновациялық технологияларды қолдану.

5. Бейінді таңдауда оқушылар мен ата-аналардың пікірін ескеру.

6. Бейіндік  сыныпта  жұмыс  атқаратын  сынып  жетекшісіне әдістемелік

көмек беру.

7. Облыстық білім  жетілдіру  институттары  бейіндік  оқыту  және  тәжірибе

тарату бойынша семинарлар ұйымдастыру.

8. Колледждер,  жоғарғы  оқу  орындары  және  кәсіпорындарымен әріптестік

қатынас орнату.

Оқушыларға арналған сауалнама

Құрметті жоғары сынып оқушысы!

Осы  оқу  жылының соңында  Сізге  болашақ  өміріңізге  маңызды әсерін

тигізетін, яғни арнайы орта кәсіби оқу орнына немесе 11-ші бейіндік сыныпта

білім  жалғастыруды  таңдау  мүмкіндігі  туады.  Барлық жағдайда  да  бұл

таңдау  Сіздің болашақ маманыңызға,  Сіздің  өмірлік  және  кәсіби өзін-өзі

айқындау

- басқаша  айтқанда,  көптеген  маңызы  зор    сұрақтарға  ойланып

жауап беру қажеттілігі туындайды.

Сауалнама сұрақтарына жауап беруіңізді сұраймыз.

1. Жоғарғы сыныпта оқудың қай бағытын таңдайсыз?

а) қоғамдық-гуманитарлық

б) жаратылыстану-математикалық

2. Неліктен Сіз бұл бағытты таңдадыңыз?

3.  Жоғарғы  сыныптарда қай  бейіндік  оқытуды  (профильное  обучение)

таңдайсыз (қажеттіні дөңгелектеңіз):

1. химия-биологиялық

2. физика-математикалық

3. филологиялық

81

4. тарихи-құқықтық

5. әлеуметтік-экономикалық

6.  Егер  бұл  тізімде  Сізге қажетті  бейіндік  оқыту  болмаса,  оның атын

жазыңыз________________________________________.

4. 10 сыныпты аяқтағаннан кейін Өзіңіздің біліміңізді қалай жалғастыруді

көздеп отырсыз?

1) мектепте оқуды жалғастыру

2) 11-ші бейіндік сыныпта оқуды жалғастыру

3) Экстернатта оқу

5. Бейіндік  11-ші  сыныпты  және  болашақ кәсіпті  таңдауға қандай

факторлар әсер етті?

6. 11-12 сыныптарда Сіздің кәсіби аықйндылығыңыздың табысты болуына

қандай ұсыныстарды жүзеге асыру қажет деп санайсыз?

1) Еңбек, адам және мамандықтар туралы мәлеметтерді көлемін молайту

2) «Сенің кәсіби мансабың» атты пәнді мектеп бағдарламасында енгізу

3) Кәсіптік маңызды қасиеттерді өзін-өзі диагностикалау және

диагностикалау мүмкіндігін ұлғайту

4) Әр түрлі оқу орындарында оқыту ерекшелдіктері туралы мәліметтер

көлемін ұлғайту

5) Әр түрлі өндіріс орындарына жиірек саяхат жасау

6) Технологиялық және кәсіптік практиканы ұйымдастыру

7) Бейінді сыныптарда келешектегі мамандықтарды таңдауға аса зор мән

беру

8) Негізгі мектеп пәндерінде кәсіби сынамаларды өткізу мүмкіндігін беру

9) Білім мазмұнын адамдардың практикалық әрекеттерімен жақындату

1) Өзіңізге таңдаған нақты болашақ мамандығыңыз

2) Белгілі бір кәсіптік оқу орнында оқуды жалғастыру мақсатында

3) Ата-анамның мамандығы

4) Өзіңіз тереңдетіп оқығыңыз келген мектептегі пәндер

5) Көркем әдебиет, кино, видеофильмдер, баспасөз

6) Өзіңіздің кәсіптік практикалық жұмысыңыздың тәжірибесі

7) Достарыңыздың, таныстарыңыздың тәжірибесі және еліктеу

8) Ата-ана немесе басқа да туыстардың кеңестері

9) Мұғалімдердің ұсынысы

10) Сыныптан тыс қосымша білім алу

11) Әзірше ештене әсер еткен жоқ, таңдау әлі жасалмады

82

10) Мектеп пәндерін оқытуда оқушылардың бейімдерін және ынтасын

ескеру

11) Кәсіби өзін-өзі айқындаудауды қолдау үшін психологиялық-

педагогикалық кеңестер беруді ұйымдастыру

12) Ештеңені өзгерту қажет емес

7. Таңдау  курстарын  оқытудың  қандай  формасы  Сіз үшін өте  тиімді деп

ойлайсыз?

1) сабақтар, дәстүрлі оқыту;

2) жоба, рефераттар, курстық жұмыстарды дайындау және қорғау;

3) ғылыми зерттеулер, эксперименттер жүргізу;

4) Өндіріс орындарында тәжірибелік оқыту;

5) жағдайларды талдау және ойын барысында модельдеу;

6) Ұстаздардан, арнайы мамандардан жекелей кеңестер алу;

7) тренингтер, іскерлік ойындар;

8) басқа (атап көрсетіңіз)____________________________________________

8.  Таңдау  курстарына қатыспауға  не  кедергі  болу  мүмкін?  Жауаптың

нұсқаларын көрсетіңіз:

а) курстар үйден алыс орналасқандықтан, курс өтетін жерге бару қиын;

б) курстар қолайсыз уақытта жүргізіледі;

в) таңдаған курстың бағдарламасы қызықсыз;

г) курсты беру сапасы қанағаттандырмайды;

д) таңдау дұрыс жасалмағандықтан;

е) курстың материалды-техникалық базасы әлсіз;

з) басқа (атап көрсетіңіз)____________________________________________

9.Өзіңіздің болашақ мамандығыңызды қандай саламен байланыстырасыз?

Білім саласы

1) Техника, өндіріс, материалды технологиялар

2) Ақпараттық техника және технологиялар

3) Медицина

4) Құрылыс

5) Көлік

6) Сауда

7) Халыққа қызмет көрсету

8) Педагогика

9) Экономика, басқару және ұйымдастыру

10) Әскер, полиция

11) Құқық, заң

12) Психология

83

13) Өнер

14) Фундаментальды ғылым

15) Әдебиет, тарих

16) Басқа

17) Әзірше білмеймін

10. Сіздің ата-анаңыздың білімі қандай?

1.аяқталмаған орта

2. орта

3. бастауыш кәсіптік

4. орта кәсіптік

5. жоғары

6. білмеймін

Анам _____________________________

Әкем ____________________________

11. Ата-анаңыздың мамаңдығы?

Ана және әке

1) Жұмыскерлер

2) Жоғары квалификациялы жұмысшылар

3) қызметкерлер

4) Медициналық қызметкерлер

5) Педагогтар

6) Ғылыми қызметкерлер

7) Саудагерлер

8) Әскери қызметкер, полиция қызметкері

9) Экономист, есепші

10) Халыққа қызмет көрсету қызметкерлері

11) Өнер қызметкерлері

12) Басқарушы, менеджерлер

13) Заңгер

14) Басқа

15) Білмеймін

84

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1.  Закон  Республики  Казахстан «О  внесении  изменений  и  дополнений  в

Закон Республики Казахстан «Об образовании» от 24 октября 2011 г.

2.

Государственная  Программа  развития  образования

в  Республике

Казахстан на 2011-2020 годы от 7 декабря 2010 г. - № 1118.

3.

Ермаков 

Д.С. 

Профильное 

обучение: 

проблемы 

и

перспективы//Народное образование, 2004. - №7. - С.101-107.

4. Образовательный  процесс  в  начальной,  основной  и  старшей  школе.

Рекомендации  по  организации  опытно-экспериментальной  работы. – М.:

Сентябрь, 2001. – 37 с.

5. Щербо И. Реализация профильного обучения в школе //Директор школы,

2005. - №4. – с.47-56.

6. Захарова  Т.Б.,  Филатова  Л.О.  Дифференциация  содержания  обучения  в

старшей  школе  как  условие  эффективной  преемственности  общего  и

профессионального  образования  //Стандарты  и  мониторинг  в  образовании,

2003. - №5. – с.26-29.

7. Давыдов В.П. Теоретические и методологические основы моделирования

процесса  профессиональной  подготовки  специалиста  /  В.П.  Давыдов,  О.Х-А.

Рахимов // Инновации в образовании. – 2002.- № 2. – с. 10-12.

8. Короткова  М.В.  Вопросы  методологии  и  методики  профильного

исторического  образования /  Изучение  истории  на  профильном  уровне  в

современной  школе:  Сборник  учебно-методич.  Материалов/ Под  ред.  Е.Е.

Вяземского. – М.: ООО «ТИД «Русское слово - РС», 2006. – с. 13-16.

9. Воронина Е.В.Профильное обучение. М., 2006.

10. Еременко, Н. И. Предпрофильная подготовка школьников 5-11 классов /

Н. И. Еременко. - М.: Панорама, 2006. – с.33-36.

11. Ефремова,  Н.  В.  Управление  введением  системы  предпрофильного

обучения девятиклассников [Текст] / Н. В. Немова. - М., 2003. – с.79-81.

12. Как  построить  профильную  школу/под  ред. Кричевского  Р.Ю. СПб.,

2006. - С.92-95.

13. Назарова Т.Н. Опыт профильного обучения в школе. Волгоград, 2008.

14. Предпрофильная  подготовка  [Текст]:  начало  эксперимента  /  под  ред.

А. А.Пинского.-М., 2004. - С.129-134.

15. Савченко М.Ю., Обухова Л.А. Управление процессом самоопределения

учащихся  9  классов:  профильная  ориентация.  Культура  личной  работы.

Воронеж, 2006. - С.187-190.

16.

Самоопределение  школьника  в  профильном  обучении/под  ред.

Тряпицыной А.П. Спб, 2006. – С. 45-48.

17. Коркунова  Е.  Н.  Профильное  обучение  в  старшей  школе  //  Вестник

Герценовского университета. 2010. - №12. – С.41-43.

18. Егорова  А.  М.  Профильное  обучение  и  элективные  курсы  в  средней

школе [Текст] / А. М. Егорова // Теория и практика образования в современном

мире: материалы междунар. науч. конф. (г. Санкт-Петербург, февраль 2012 г.).

– СПб.: Реноме, 2012. - С. 173-179.

85

19. Баранников А.В. Элективные курсы в профильном образовании //Первое

сентября, 2004. - №2. – С.1-2.

20.

Гужавина  Н.А.  Положение  о  программе  элективных  курсов

//Управление современной школой. Завуч, 2008. - №3. – С.53-56.

21. Гультяева  Л.И.  Разработка  и  проведение  элективных  курсов  для

предпрофильного и профильного обучения //Информатика,2007. - №3. – С.4-6.

22. Добрецова  Н.В.  Возможности  дополнительного  образования  детей  для

реализации  профильного  образования: Учебно-методическое  пособие  для

учителей /под ред. А.П. Тряпицыной. –СПб.: КАРО, 2005. – 160 с.

23. Ермаков  Д.,  Петрова  Г.  Элективные  учебные  курсы  для  профильного

обучения //Народное образование, 2004. - №2. – С.114-119.

24.

Ермаков  Д.С.  Элективные  курсы  для  профильного  обучения

//Педагогика, 2005. - №2. – С.36-41.

25. Ермаков  Д.С.,  Петрова  Г.Д.  Создание  элективных  учебных  курсов  для

профильного обучения//Школьные технологии, 2003. - №6. – С.23-29.

26. Ермаков  Д.С.,  Рыбкина  Т.И.  Элективные  курсы:  требования  к

разработке  и  оценка  результатов  обучения  //Профильная  школа,  2004. - №3. –

с.6-11.

27. Ершов  Д.А.  Элективные  курсы  профориентационной  направленности

для учащихся 10 – 11-х классов гуманитарного профиля обучения: учеб.-метод.

пособие /Д.А. Ершов; под ред. Т.В. Черниковой. – М.: Глобус, 2007. – 153 с.

28. Захарова  Т.Б.,  Филатова  Л.О.  Дифференциация  содержания  обучения  в

старшей  школе  как  условие  эффективной  преемственности  общего  и

профессионального  образования  //Стандарты  и  мониторинг  в  образовании,

2003. - №5. – С.26-29.

29. Каспржак А.Г. Элективные курсы – ответ на запросы ученика и учителя,

семьи и государства //Директор школы, 2006. - №1. – С.3-9.

30. Каспржак  А.Г.  Элективные  курсы:  типология  и  задачи  //Директор

школы, 2006. - №3. – С.53-57.

31.

Немова 

Н.В. 

Новый 

учебный 

план 

профильного 

обучения

старшеклассников //Директор школы, 2005. - №1. – с.49-58.

32. Савицкая  Н.  Элективные  курсы  в  профильном  обучении  //Народное

образование, 2004. - №6. – С.275-277.

33. Сафонов  Г.  Элективные  курсы  в  профильных  классах  //Народное

образование, 2005. - №6. – С.213-219.

34. Цветкова  М.С.  Элективный  учебный  проект  как  новая  форма

профильного обучения школьников //Профильная школа, 2008. - №5. – С.31-37.

35.

Черникова  Т.В.  Методические  рекомендации  по  разработке  и

оформлению  программ  элективных  курсов//Профильная  школа,  2005. - №5. –

С.11-16.

36. Штомпель  Г.Г.  Значение  и  социальная  направленность  элективных

курсов в современной школе //Профильная школа, 2007. - №2. – С.47-51.

37. Щербо  И.  Реализация  профильного  обучения  в  школе  //Директор

школы, 2005. - №4. – С.47-56

.

38. Артемова  Л.К.  Профильное  обучение  учащихся  в  системе  общего

среднего образования. – М.: - Новокузнецк, 2002. – С.11-13.

86

Мазмұны

Кіріспе………………………………………………………………………..

3

1 Бейіндік оқытудың нормативтік құқықтық базасы…………………….

5

2 Үлгілік оқу жоспарындағы бейіндік пәндер бойынша оқу

жүктемесінің ерекшеліктері..........…………….…………………………

7

3 Оқыту бағыттарын есепке ала отырып, бейіндік сыныптарда мектеп

және оқушы компонентінің үлгілік мазмұны.............................................. 12

4 Пәндер бойынша бейіндік білім беру мазмұны………………………… 16

5 Қалалық және ауылдық мектептерде бейіндік оқытуды

ұйымдастырудың әдістемесі……………………………………………….

43

6 Бейіндік сыныптарда білім алатындардың педагогикалық

кадрларының деңгейіне қойылатын талаптар…………………………….

52

Қорытынды………………………………………………………………….. 67

А қосымшасы……………………………………………………………….. 69

Ә қосымшасы………………………………………………………………..

75

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі………………………………………….

84

87

12 жылдық мектепте бейіндік оқытуды ұйымдастыру (эксперимент)

Әдістемелік құрал

Басуға 25.06.2013 қол қойылды. Пішімі 60×84

1/

16

. Қағазы офсеттік. Офсеттік басылыс.

Қаріп түрі «Times New Roman». Шартты баспа табағы 5,0.

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

«Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы» РМҚК

010000, Астана қ., Достық көшесі 20, «Санкт-Петербург» с.-і. о., 13-қабат.