кедергі деп атайды, ал тізбектіңсыртқы бөлігінің кедергісіR -сыртқы кедергі делінеді.
Ом заңы бойынша тізбектің ішкі бөлігінің кернеуі U=IR. Электр тізбегінің сыртқы бөлігінің қосылған кездегі ток көзінің ЭҚК ток көзінің ішкі кедергісімен /r/ сыртқы /R/ кедергілерді кернеу түсулерінің қосындысына тең болады:
осыдан (10)
Бұл (10) формуланы толық тізбек үшін Ом заңы дейді.
3. Кирхгоф заңы.
Тәжірибеде тарамданған тізбектер жиі кездеседі, олардың токтарды, кернеу және кедергілерді Ом заңдары арқылы есептеу қиындық тудырады. Міне, осындай күрделі тізбектегі есептеуді жеңілдету үшін Кирхгоф ережелерін пайдаланады.
Кирхгофтың бірінші ережесі түйінге арналған. Түйін деп ең аз дегенде үш өткізгіш кездесетін нүктені айтады. Түйінге келгенде ток оң таңбамен, ал түйіннен аққан ток теріс таңбамен алынады.
Б ірінші ереже былай оқылады: түйінде тоғысатын токтардың алгебралық қосындысы нольге тең болады:
1-сурет
=0 (11)
1-сурет бойынша І1+І2=І3 немесе І1+І2+(-І3) =0, яғни (11) теңдеу зарядтың сақталу заңының салдары, ол бойынша өткізгіштің нүктелерінде зарядтар жинақталмауы керек, сондықтан бір өлшем уақыт аралығында нүктеге келген зарядтар, одан сол уақыт ішінде кетіп жатқан зарядтарға тең болуы тиіс.
Егер бұл шарт орындалмаса, онда түйінде зарядтардың шоғырлануы немесе азаюы керек, бұл түйіндегі потенциалдық және тізбектегі токтың өзгеруін туғызады. (11) теңдеуді N түйін үшін жазуға болады, бірақ тәуелсіз теңдеулер саны /N-1/ болады.
Кирхгофтың екінші ережесі күрделі тізбектен бөліп алған кез келген тұйықталған контурға арналған. Омның жалпыланған заңына жатады. Бұл ереже былай оқылады: кез келген тұйықталған контурдағы кернеу түсуінің алгебралық қосындысы осы контурға қосылған ЭҚК-тің алгебралық қосындысына тең болады.
(12)
(12)-ші теңдеуді құрастырғанда мына ережелерді ескерген жөн:
А: өз еркіңмен контурды айналып өту бағытын табу керек;
В: егер алған бағытпен І токтың бағыты сәйкес болса, кернеу түсуі IR оң таңбамен (сәйкес келмесе теріс) алынады;
С: ЭҚК Е-нің алдына оң таңба қоямыз, егер контурды айналып өткенде ток көзінің ішінде теріс таңбалы қысқыштан оң таңбалыға жүрсек, басқаша айтқанда, контурды айналғанда потенциал өсетін болса.
(12)-ші теңдеуді тарамдалған тізбекте ойша бөліп алған барлық тұйықталған контур үшін құрастыруға болады, тек олар қайталанбауы керек.
Достарыңызбен бөлісу: |