10а сынып №39 сабаќ

1. 
   Білімділік мақсаты: оқушыларға ғылыми негізде қуат, қуат бірліктерін түсіндіру.
   
2. 
   Дамытушылық мақсаты: оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.
   
3. 
   Тәрбиелік мақсаты: оқушыларды адмагершілікке баулу.
   

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

1. 
   Жұмыс дегеніміз не?
   
2. 
   Жұмыс ұғымы неліктен енгізілген?
   
3. 
   Жұмысты қалай есептеуге болады?
   
4. 
   Жұмыстың ХБЖ жүйесіндегі өлшем бірлігі қандай?
   

Сол бір жұмыс әр түрлі уақытта істеліне алады. Егерде, мысалы, құм салынған қапты қандайда бір қашықтыққа тасымалдау талап етілсе, онда адам оны бірнеше минутта жеткізе алады, ал бір түйірден таситын құмырсқа үшін бірнеше жыл керек болады.

Жұмыстың істелу тездігі қуатпен сипатталады. Қуат уақыт бірлігінде (СИ жүйесінде – 1 сек-та) қандай жұмыс істелінетіндігін көрсетеді. Егерде, мысалы, 2 сек-та 6 Дж жұмыс істелінсе, онда 1 сек-та 2 есе аз жұмыс істелінеді. 6 Дж-ды 2 сек-қа бөліп 3 Дж/сек-ты аламыз. Осы қуат болып саналады.

Сонымен, қуатты табу үшін жұмысты осы істелген жұмысқа кеткен уақытқа бөлу керек:

мұндағы

СИ жүйесінде қуат бірлігі ватт (1 Вт) болып саналады. 1 Вт – бұл 1 сек.-та 1 Дж жұмыс істелінетін қуат:

1 Вт =1 Дж/с.

Бұл бірлік алғашқы бу машинасын құрастырған ағылшын өнертапқышы Дж. Ватт (Уатт) (1736—1819) құрметіне осылай аталған. Уаттың өзі бу машинасы мен аттың күшін салыстыру мақсатымен енгізген қуаттың басқа бірлігін – ат күшін (1 а.к.) пайдаланған:

1 а. к. = 735,5 Вт.

Техникада қуаттың тым ірі бірлігі – киловатт пен мегаватт қолданылады:

1 кВт =1000 Вт, 1 МВт =1000 000 Вт.

Қуат кез келген қозғалтқыштың сипаттамасы болып саналады. Әр түрлі қозғалтқыштың қуаты киловаттың жүздеген және ондаған бөлігінен (электр ұстарасының, тігін машинасының қозғалтқыштары) миллиондаған киловаттқа (ғарыштық кемелердің ракета-тасығыштарының қозғалтқыштары) дейін барады.

Жүректің өндіретін орташа қуаты 2,2 Вт-қа тең. Ал адам орнынан секіру немесе ауырлықты көтеру кезінде қуатты мың есе артық дамыта алады.

Қуатты біле отырып, жұмысты есептеуге болады. (19.1) формуладан мынаны аламыз:

§64 дайындық сұрақтарын талдау.

1. 
   Қуат дегеніміз не?
   
2. 
   Қуат ұғымы неліктен енгізілген?
   
3. 
   Қуатты қалай есептеуге болады?
   
4. 
   Қуаттың ХБЖ жүйесіндегі өлшем бірлігі қандай?
   

Есеп шығарту.