Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялаудың және шығынды есепке алудың халықаралық тәжірибеде қолданылатын әдістері

Кəсіпорынды басқарудың екі нұсқасын кездестіруге болады. Бірінші нұсқада тек есептік функция орындалады: жауапкер-шілік орталығы бойынша өндіріске кеткен шығындарың есебін жүзеге асырады жəне өнімнің, жұмыстың жəне қызметтің өзін-дік құнын калькуляциялайды.

Ал екінші нұсқада таза есептік функциямен қатар , өндіріске кеткен шығындардың сметасын жасауды, сондай-ақ норматив пен норманы əзірлеуді жүзеге асырады, яғни кəсіпорынның барлық нормативтік шаруашылығын жүргізіп, жасалған шығын-дарды талдап, оларды стандартпен салыстырып, өнімнің өзіндік құнын болжайды. Бухгалтерия жұмысын осылайша ұйымдас-тыру кəсіпорынды басқару жүйесінің бір бөлігі болып саналады. Шетел кəсіпорындарында тап осындай нұсқа өте жиі кездеседі жəне ол басқарушы есеп деп аталады.

Сөйтіп, өндірістік (басқару) есеп қаржылық есепті кеңейтеді жəне ол негізінен кəсіпорынның ішкі операцияларын жүргізу кезінде қолданылады. Бұл жерде қаржылық есеп есептік саясат-тың аясында Халықаралық есеп стандартына сəйкес ұйымдас-тырылса, басқарушы есеп іс жүзінде ондай тəртіппен белгілен-бейді (регламенттелмейді). Халықаралық есептің тəжірибесі мынаны көрсетіп берді: кəсіпорынның əрбір саласында, сала ішіндегі саласында шығындарды есепке алуды ұйымдасты-рудың қалыптасқан ерекшеліктері, оның үстіне көптеген кəсіпо-рындар мен фирмалардың капиталмен еркін айналысуына мүм-кіндік беретін көпсалалы профилі бар екенін ескерген жөн, демек өндірістік есептің қатаң тəртібін белгілеу іс жүзінде өте қиын іс болып табылады.