| 3.4 Негізгі құралдарды қайта бағалау операциялары. Негізгі құралдарды, ұзақ мерзімге жалға алатын негізгі құралдарды, бітпеген (аяқталмаған) күрделі қаржы жұмсалымдары мен жабдықтарды қоса алғанда қайда бағалау заңға сәйкес негізгі қорларға индексация жасау тәртібі мен ережесін шаруашылық субьектісі өзі шешуге құқылы. Қайта бағаланған негізгі құралға төмендей корреспанденция жасалады.
Негізгі құрклдкарды (жерден басқа) қайта бағалау кезінде 2410 – 2931 шоттары дебеттеліп, 5420 шоты кредиттеледі, негізгі құралдардың қайта бағалануына байланысты олардың тозу сомасы ұлғайғанда 5420 шоты дебиттеліп, 2420 шоты кредиттеледі.
Негізгі құралдардың құнының өзгеруіне байланысты тозу сомасына да түзетулер жүргізеді.
Қайта бағаланған (дооценка) сомасы бөлінбеген табыстар шотына ай сайын кошірілуі қажет және осы есептің дұрыстығын тексеру үшін мынадай есептеулер жасалыпады:
№
|
Жазбалар мазмұны
|
Сомасы, тг
|
1
|
Кәсіпорын 2005 жылы жол тегістегіш машинасын сатып алады делік.Пайдалану мерзімі 8 жыл.
Амартизация нормасы 12,5%
-машинаның бірінші қайта бағалануына дейінгі құны
-1 – ші қайта бағалануына дейінгіесептелінген тозу сомасы
|
12.000
2.000
|
2
|
Қайта бағалау нәтижесінде (01.10.05ж., 01.07.08ж.) машинаның құны мен тозу сомасы төмендегідей болды:
-жол тегістегіш машинаның құны
-машинаның тозуына байланысты есептелген сомасы
-машинаның қайта бағаланған сомасы(236.390 – 12.000)
- машинаның қайта бағаланғаннан кейін, қалыптасқан тозу сомасы (103.539 – 2.000 =101.539), енді осыдан машинаны пайдалану кезінде есептелген тозу сомасын шегереміз (64.339 теңге)
-машинаның индексацияланған сомасы (224.390 – 37.200)
|
236.390
103.539
224.390
37.200
187.190
|
3
|
Машинаның одан әрі қарай пайдалану барысында, яғни 2008 жылдың 1 қаңтарынан 2011 жылдың маусымына дейінгі кезенд жыл сайын бөлінбеген табыстарға көшірілетін соманың деңгейі мынаған тең (187.190 теңге/4,5 жыл)
|
41.597,78
|
Сонымен, кестеде көрсетілген есептеулердің қайта бағаланған негізгі құралдың сомасы мына төмендегі шоттарда көрініс табады, яғни 3 466,48 мың теңгесі 5420 шотының дебетінде және 5510 шотының кредитінде көрсетіледі.
Қайта бағалаудың сомасы тек негізгі құралдардың обьектісі есептен шыққан кезде ғана себебіне байланыссыз бөлінбеген табыстың сомасына көшіріледі.
Инвестицияны қайта бағалаудың операциялары бойынша. Инвестицияларды қайта бағалау белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Инвестицияларды қосымша есептеу сомалары 5440 – ші «Инвестицияларды қайта есептеуден алынған қосымша төленбеген капитал» шотының кредиті бойынша көрініс табады:
Еншілес, тәуелді, бірлесіп бақыланатын, және басқа да шаруашылық серіктестіктердің жарғылық капиталын қайта бағалаудан түскен инвестицияның сомасына
|
2120 – 2310
|
5440
|
Қаржылық инвестицияның қайта бағалаудан түскен сомаларына
|
1150
|
5440
|
Есептен шығарылған ұзақ мерзімді қаржылық инвестиция бойынша бағаланған сомасы:
|
5440
|
5510,6280
|
5440 шотының дебеті ұзақ мерзімді инвестицияның құнының төмендігінен және олардың баланстық құнының азайғанын көрсетеді, ол кезде қайта бағаланған сомасының шегінде мына шоттар кориспонденцияланады:
- ұзақ мерзімді инвестицияның төмендеген құнына 1150, шоты кридиттеліп, 5440 шоты дебеттеледі.
- инвистицияның баланстық құнының азайған сомасына 2120 – 2130 шоттары кредиттеліп, 5440 шоты дебиттеледі.
Басқа да активтердің қайта бағаланумен байланысты опирациялары. Активтердің басқа түрлерін (шикізаттарды, материалдарды, сатып алынатын жартылай фабрикаттарды, отынды, дайын өнімді, тауарларды және басқаларын) Қайта бағалау операциялары үшін 5430 – ші «Басқа да қосымша төленбеген капитал» шоты пайдаланады. Шын мәнәіде бұл шот инвестиция – неттосы бойынша бағамның есептен шығарылатын кезеңіне дейінгі айырмасын есепке алу үшін пайдаланылады. Егер де инвестиция – неттосы шет елдегі бөлімшелерге берілсе, бағамдық айырманың жиынтық сомасы табыс ретінде 6250 шоттың кередиті бойынша көрініс табады, ал егер де ол шығыс ретінде танылса, онда ол 7430 шоттың дебеті бойынша көрініс табады.
Егер де доллар бағамы теңгеге шаққанда азайса, онда оның бағамдық айырмасы қаржылық инвестицияның қысқарғаны ретінде бағаланады және ол 5430 «Басқа да» шотының дебеті бойынша көрініс табады, ал егер де керісінше болса, онда 5430 шотының кредитінде көрсетіледі.
Достарыңызбен бөлісу: |
