Дәріс№7
Доңғалақ жұбының арбашаның рамасымен байланысындағы теңестіргіш қондырғы
Вагноға тұрақты түрде жүктеме әсер етеді, оның деңгейі вагонның қызмет ету уақытына өзгермейді (немесе мардымсыз өзгереді). Бұл жүктемелер статикалық деп аталады.
Қызмет көрсету мерзімінде вагон бөлшектері мен тораптары өзінің салмағы әсерінде болады, оның шамасы тұрақты.
Жобалауда вагон тарасы (оның жеке массасы) кузовты, раманы, жүріс бөлшектерін, автотіркеу және автотіркеу құралдарын түзетін бөлшектер мен тораптар тарасына байланысты анықталады. Қолдануда жүк вагоны тасымалданатын жүк массасы әсерінде болады, бұл пайдалы жүктемедеп аталады. Оның шамасы түрлі жүктер мен тиегенде өзгереді, бірәқ вагонның бекітілген жүк көтеруінен артық болмауы тиіс. Беріктік есептеулерін жүргізгенде пайдалы жүктемені вагонның жүк көтеруіне тең, тұрақты шама ретінде қабылданады. Статикалық күштерге цистернада, жартылай вагонда, жабық вагонда, хопперлерде және басқа вагондарды сұйық, төгілетін және басқа үйіп тасымалданатын жүктерді тасымалдауда пайда болатын гидростатикалық және распор (тік бағытты күштердің ықпалымен көлденең бағытта пайда болатын қысым) күштері жатады. Дәлдеу есептеулерін жүргізгенде бұл күштер тұрақты әсер етпейтін уақытта әсер етпейтін уақытта күштер ретінде ескеріледі.
Жолаушылар вагоны қолдануда пайдалы жүктеме әсерінде болады, ол тасымалданатын жолаушылар санымен анықталады. Бұдан басқа беріктік есептеулерін жүргізгенде статикалық жүктемеге жолаушылар вагонын сумен, отынмен және т.б. экипировкалық қызмет көрсету жатады. Рельс жолымен қозғалғанда, түрлі жазықтықта вагон тербелісі болады, нәтижесінде конструкциясының бөшегіне, торабына қосымша жүктемелер пайда болады. Бұл жүктемелер өтпелі болып табылады, олар уақытқа тәуелді және динамикалық күштер деп аталады. Динамикалық күштер вертикаль, горизонталь (жолға көлденең) жазықтықта және ұзына бойы (жол бойымен) жазықтықта пайда болады. Динамикалық күштерге қалыптасқан және өтпелі үрдістерде пайда болатын жолдың тік, қисық учаскелерінде қозғалыс кезінде вагонның рельспен өзара әрекеттесу күштері жатады. Бұдан басқа динамикалыққа вагонның бөлшектері мен топтары арасындағы өзара әрекеттесу күштері, пайыз орнынан қозғалғанды вагон мен локомотив арасындағы күш,кенет тежегендегі, стансада маневр жұмыстарындағы куштер, пойыздың асудағы қозғалысының қалыптасқан режиміндегі күштер болып табылады. Пайда болатын динамикалық күштер деінейі көптеген себептерге тәуелді: рельс жолының күйі, оның геометриялық параметрлері, қаттылық және диссипатавтік қасиеттері, пойыздың қозғалыс режимі, вагонның рессорлық ілінуі мен соққылы – тарту құралдарының серпімділік және диссипативтік қасиеттері. Қозғалыстың үлкен жылдамдығында ауа ортасы мен жел жүктемесінің өзгергіштігі мәнді әсер етеді.
Вагонға пойыздың тежелу режімдегі қозғалысына пайда болатын тежеу күштері әсер етеді.
Вагонға сондай – ақ уақытша сипаттағы күштер әсер етеді: вагонда механикаландырылған тиеу – түсіру жұмыстарында пайда болатын күш (грифермен тиеу, вагонаударғышпен түсірү), вагонды жөндеуде пайда болатын күштер (кузовты домкраттармен көтергенде) жолдың қисық учаскілеріндегі қозғалыста өзі теңесетін күштер жүйесі (вертикаль қисықсимметриялы жүктеме).
Бұдан басқа, вагон мен оның бөлшектеріне әсер ететін, оны дайындау мен жөндеудің ерекше технологиясымен келісілген күштер (агон тораптары мен бөлшектерін жинау үрдістері, пісіру жұмыстары және т.б.). Әмбебап жүк вагондары мен арнайы тағайындалған жүк және жолаушылар вагондары үшін впайдалы жүктеме шамасы мен түсіру сипаты жобалауға техникалық тапсырмада көрсетіледі. Басқа жолаушылар выагондары үшін пайдалы жүктеме вагонның есептік халық санының жүгімен бірге жолаушының салмағына көбейтумен анықтылады. Алыс қашықтағы вагондар үшін есептік халық саны ретінде вагонды қолдануда қарастырылған ең үлкен орын санына тең деп қабылдайды, ал қала маңы, жергілікті және облыс аралық қатынастар вагондары үшін – отыру үшін орын саны бойынша және түрегеп тұратын жолаушылар саны бойынша.
Вагондар мен оның тораптарының жүктемелілігін бағалауда, вагонға әсер ететін барлық негізгі және қосымша күштер нормаға сәйкес регтаменттейді.
Вагонға әсер ететін күштерге жатады:
- конструкцияның жеке ауырлық куші (вагон тарасының) және жуктің ауырлық куші;
- вагон темір жолдың қыртыстарымен қозғалысында вагон тербелісінде пайда болатын инерция куштері;
- вагон өтпелі, шеңбер қисықтарымен және бағыттағыш өтулермен қозғалысында пайда болатын күштер.
- толқынды немесе соққылы сипаты және пайыз қозғалысының түрлі режимдерінде және маневр жұмыстарында горизонталь ұзындықты жазықтықта пайда болатынкүштер.
- аэродинамикалық күштер (жел қысымының күші және т.б.)
Вагон конструкциясы оның тағайындалуы қолдану шартына байланысты бөлінеді. Сондықтан, аталған күштермен бірге есептеулер кезінде қысқаша ескереді:
- цистерна, бак, резервуар қазандарында гидравликалық соққы күштерін;
- бункерлі вагондар цистерналар, жук сыйымдылықтары қазандарында сұйықтық пен газдарды тасымалдауда қысым күштері;
Жоғарыда аталған күштер вагондары есептеуде жобалауда олардың түсірілуінің келесі негізгі кестелеріне әкеледі:
вертикаль жуктеме
жанындағы жүктеме
ұзындықты жүктеме
өз - өзінен теңесетін күштер тобы (вертикаль қисық симметриялы, төкпелі жүктер распорынан горизонталь және т.б.)
Бұдан басқа, вагондардың жүктелуін бағалауда келесі күштерде ескеру керек: механикаландырылған тиеу – түсіруде әсер ететін куштер ; вагонды салуда, жөндеуде пайда болатын сыртқы күштер; вагондарды салуда жөндеу маңызды технологиялық факторларды қолданудан пайда болатын ішкі күштер; паромда тасымалданула вагонға әсер ететінкуштер.
Вагондар жеке тораптары мен бөлшектерінің беріктігін, шаршау қасиеттерін, бағалауда қосымша куштерді ескеру керек: ілімбелі жабдықтар тербелісінен қосымша күштер; тежеу цилиндірінде, резервуарларында ауа қысымынан куштер; даналық жүктерді тасымалдауда байланыс қондырғыларына әскр ететін күштер, және т.б.
Вагондарды есептеу және жобалау үшін нормаларымен екі негізгі және бір қосымша есептік режимдер бекітілген.
Бір есептік режим. Жүк вагондары үшін бұл режимге массасы мен ұзындығы жоғары құрам орнынан қозғалғанда, тоқтағанда, маневр жұмыстары мен вагондар ұрылғанда, аз жылдамдықпекн қозғалатын пойыздарды кенет жедегенде пайда болатын күштер , ал жолаушылар вагоны үшін – маневрлік және апаттық соғылуларда, штапсыз жағдайларда вагондар соқтыққанда, сондай – ақ жук пойызы қурамында қозғалатын вагондардың апатты итерілуінде пайда болатын күштер сәйкес келеді.
Беріктікке есептеулерде І режим үшін ұзындықты жүктеме шамалары тең деп қабылданады: Негізгі типті жүк вагондары үшін сығылу күштері әсеріндегі квазистатикалық күштер мен соғылу үрдісінде (соққы) сәйкес 3 және 3,5 МН болады, изотермиялық вагондар, хоппер – дозатор, өзі аударатын вагондар үшін – 2,5 және 3 МН; барлық типті жолаушылар вагоны үшін - екі жағдайда да 2,5 НМ;
- созылу күштері әсерінде квазистикалық күш деңгейі мен созылудың импульсті күштер деңгейі жүк вагондары үшін сәйкес 2,5 МН болады, ал жолаушылар вагоны үшін – 1,5 және 2 МН
Импульсті куштер (соққы мен секіріс)әсерінің уақыты 0,3 С тең деп қабылданады.
Достарыңызбен бөлісу: |
