1-бөлім. Жалпы ережелер

4) былғарыдан техникалық бұйымдар өндірісінің өнімі-сапасын бақылау және сорттылығын анықтау;

5) қыл-щетка өндірісінің өнімі (қарапайым щеткалардан басқа) – сапасын бақылау және сорттылығын анықтау.

Параграф 4. Бұйымдарды, жартылай фабрикаттар мен материалдарды бақылаушы, 5-разряд
91. Жұмыс сипаттамасы:

мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарға сәйкес былғары үстіңгі бөлігі бар дайын аяқ киімнің (жеңіл аяқ киім, шеркей, сандалдан басқа) сапасы мен сорттылығын анықтауды бақылау;

бақыланатын дайын өнімнің сортын анықтау және бұйымдарға бақылаушының нөмірлерін қойып шығу;

бақыланатын бұйымдарға қабылдау-тапсыру құжаттамасын толтыру.

92. Білуге тиіс:

былғары аяқ киімге қойылатын мемлекеттік стандарттар мен техникалық шарттарды, шығарылатын өнімнің ассортиментін, бақыланатын учаскеде өнім өндіру технологиясын, бақыланатын операцияларды орындаудың ұтымды тәсілдері мен ережелерін, ақауларды бағалау және дайын бұйымдардың сорттылығын анықтау ережелерін, пайдаланылатын бақылау және өлшеу құралдары мен инструменттің құрылысы мен оларды қолдану ережелерін, бақылау қабылдау-тапсыру құжаттамасын рәсімдеудің ережелері мен тәртібін.

15. Шелдеуші
Параграф 1. Шелдеуші, 2-разряд
93. Жұмыс сипаттамасы:

шелдеу, басқыны жою мақсатында терілерді қылы бойынша шелдеу машиналарында бөлу;

өңделетін терілердің қалыңдығы мен түріне байланысты тасымалдаушы, қысушы және пышақты біліктерінің арасындағы саңылауларды реттеу;

машина мен қолданылатын инструменттің пышақтарын қайрау.

94. Білуге тиіс:

шелдеу машинасында терілерді шелдеу, оның біліктерін реттеу тәсілдерін, шелдеу машинасы мен қолданылатын инструменттің пышақтарын қайрау ережелерін, былғары шикізатының түрлерін.

Параграф 2. Шелдеуші, 4-разряд
95. Жұмыс сипаттамасы:

шелдеу, тұщы-құрғақ және құрғақ-тұзды консервіленетін терілерді, оларды жақсы суландыру мақсатында бөлу;

шелдеу машиналарында тері асты жасушасы қабатын, майды, ет кесіктерін және тағы да басқаларды кетіру мақсатында анағұрлым жоғары біліктілігі бар шелдеушінің басшылығымен шикізатты және ірі қара малдың көнін шелдеу, машинада шелдеу кезінде шикізатқа немесе көнге өткізілген терінің шеткі учаскелерінен (етегінен, жағасынан, кекілден және табандардан) шелді кетіру мақсатында қиылуға, жұлынуға, тілікке жол бермей көнді қолдан шелдеу, тері бүтіндігін аяқ-қолдың үзілуінсіз, тесіксіз, кертпесіз, үзбей сақтай отырып, тері асты май қабатын кетіру және қыл тамырларын жалаңаштамай қолмен қапсырмада, шаберде, дискілі пышақта немесе шелдеу машинасында үлбір терілерінің ұсақ түрлерін шелдеу;

шелдеуге былғары шикізатының, көннің және үлбір терілерінің ұсақ түрлерінің дайындық дәрежесін және жоюға жататын тері асты май қабатының қалыңдығын анықтау;

өңделген терілер немесе жарғақты штабельге қалау;

машинаны жөндеуге қатысу, өңделетін терілердің түрі және қалыңдығына байланысты біліктер арасындағы саңылауды реттеу, пышақты білік пен инструментті қайрау.

96. Білуге тиіс:

шелдеу машинасында және қолмен қапсырмада, шаберде, дискілі пышақта шелдеу тәсілдерін, былғары шикізатының түрлері мен оның мақсатын, ұсақ түрдегі терілердің ассортиментін, шикізат пен жарғақтың шелдеуге даярлық дәрежесін және жоюға жататын тері асты май қабатының қалыңдығын, пайдалы аудан шығымын және терілердің тұтынушылық бағалығын, терілер ақауларының пайда болу себептерін және оларды жою тәсілдерін, шелдеу машинасын техникалық пайдалану және реттеу ережелерін, шелдеу машинасы мен қолданылатын инструменттің пышақты біліктерін қайрау тәсілдерін, қайрау үшін абразивтік қайрақтарды іріктеп алу.

Ескертпе. Терілердің ұсақ түрлеріне, мамық жүнді аң терісінен басқа, келесі ұсақ кеміргіштердің терілері жатады, ақсары тышқанның, су және қамба егеуқұйрығының, сониполчтың, алақоржынның, цокор (бұзаубастың), құмтышқанның, көртышқан және шақылдақ тышқан, сарышұнақтың барлық түрлерінің (дала саршұнағынан басқа), көр тышқанның терілері. Терілердің басқа түрлеріне мыналар жатады: үй қояны терілерінің орта түрлері, үй мысығының, жылбысынның, лямканың, серкештің, қаратамақ торғайдың , сак-сактың, суырдың, иттің терілері, мамық жүнді аң терісі, терінің қаракөл елтірілік түрлері, теңіз жануарының терісі, тондық қой терісі.

Параграф 3. Шелдеуші, 5-разряд

шелдеу машинасында тері асты клетчаткасын, майды, ет кесіктерін және тағыда басқа, жою мақсатында былғары, мех, тон шикізаты мен жарғақтың барлық түрлерін шелдеу;

тері асты май қабатын кетірумен және тері бүтіндігін аяқ-қолдың үзілуінсіз, тесіксіз, кертпесіз, тері тканінің кесілуінсіз және қыл тамырларын жалаңаштамай сақтаумен қоса пышақты білік астында терінің орта және ірі түрлерінің, сондай-ақ тиіннің, ақ тышқанның, мехтық және тондық қой терісінің біртіндеп қозғалуымен топографиялық учаскелер бойынша шелдеу;

машина механизмдері мен өлшеу құралдарының жұмысын бақылау;

машинаны жөндеу;

қайрақ шарығын алмастыру.

98. Білуге тиіс:

шелдеу машинасында былғарылық, мехтың, тондық, шикізат пен жарғақты шелдеудің ұтымды тәсілдерін, шикізаттың, жарғақтың, пішім элементтерінің, үлбір терісі тканінің түкті жабынының құрылымдық ерекшеліктері мен қасиеттерін, үлбір терілерінің тұтынушылық бағалығын,үлбір терілері ақауларының пайда болу себептері мен оны жою тәсілдерін, шелдеу машинасын жөндеу және қайрау шарығын ауыстыру ережелерін.

Параграф 4. Шелдеуші, 6-разряд
99. Жұмыс сипаттамасы:

терінің бүтіндігін аяқ-қолдың үзілуінсіз, тесіксіз, кертпесіз, тері қабатының қиылуынсыз және қыл тамырларын жалаңаштамай сақтай отырып, мамық жүнді аң терісінен (тиін мен ақ тышқаннан басқа), қаракөл елтірісі түрлерінен және теңіз жануарының терісінен тері асты май қабатын шелдеу машинасында немесе қолмен жою жолымен шелдеу;

сужетекпен және пышақты білікті автоматты қайраумен жарақтандырылған шелдеу машинасында қой терісін, былғары шикізатын шелдеу;

басқару тетігінен қайрау құрылғысының жұмысын басқару;

машина механизмдерін бөлшектеу, түзету, құрастыру және жөндеу;

пышақты біліктің өз уақытында және сапалы қайралуын бақылау.

100. Білуге тиіс:

шелдеу машинасында аң терісін, қаракөл елтірісі түрлерінің және теңіз жануарының терілерін шелдеу тәсілдерін, мамық жүнді аң терісінің, қаракөл елтерісі түрлерінің және теңіз жануары терілерінің ассортиментін, шелдеу үшін тері дайындауға қойылатын талаптарды, шелдеу машинасының құрылысын.

16. Бұйымдарды толтырушы
Параграф 1. Бұйымдарды толтырушы, 3-разряд
101. Жұмыс сипаттамасы:

берілген пішіні мен салмағын сақтай отырып, бұйымдардың барлық ауданы бойынша қыл мен жүнді біркелкі бөлумен бірге жай және орта күрделіліктегі былғары галантерея мен қайыс-ер бұйымдарын қыл және жүнмен толтыру;

әрбір сырудың астына бекіткіштерді салып бұйымдарды қабу.

102. Білуге тиіс:

бұйымдары қыл және жүнмен толтыру тәсілдерін, бөлшектер мен бұйымдардың түрлері мен мақсатын, толтырылатын бұйымдар мен олардың бөшектеріне қойылатын техникалық шарттарды, бұйымдарды толтыру ақауларының пайда болу себептерін, олардың алдын алу және жою тәсілдерін, біз, ине және жіптің нөмірлерін.

103. Жұмыс үлгілері:

1) жүктер;

2) спорт ойындарының ойыншылары үшін көкірекшелер;

3) спорт ойындарының ойыншылары үшін шынтаққаптар;

4) тұғырықтар;

5) ердің қапталының жастығы;

6) ер-тұрман;

7) велосипед және мотоцикл шлемдері.

Параграф 2. Бұйымдарды толтырушы, 4-разряд

қажетті пішіні мен салмағын сақтай отырып, қылды біркелкі бөліп салумен қатар күрделі былғары галантереялық бұйымдарды қылмен толтыру.

105. Білуге тиіс:

толтыру әдістерін, бұйымдар мен олардың бөлшектерінің түрлері мен мақсатын, толтырылатын бұйымдар мен бөлшектерге қойылатын техникалық шарттарды, бұйымдарды толтыру үшін қолданылатын материалдардың қасиеттерін.

106. Жұмыс үлгілері:

1) боксші табаны мен маскасы;

2) спорт ойындарының ойыншылары үшін боксші қолғаптары;

3) хоккей шлемдері;

4) қақпашылар үшін хоккей қалқаншалары.

17. Материалдарды төсеуші

берілген ұзындық бойынша қолданылатын машина көмегімен немесе қолмен бірнеше қабаттап үстелде матаны, былғары алмастырғышты, төсегіш қатырма қағазын, гранитольді, мофоринді және басқа материалдарды төсеу;

қабаттарды тыртыстырмай, жылжытпай және қиғаштамай бекіту;

мақсаты, түрі, түсі, реңкі, әрлеуі және ені бойынша іріктеу;

төселген материалдардың жалпы ұзындығын есептеу және есептеу нәтижелерін төсеніштің үстіңгі қабатына жазу.

108. Білуге тиіс:

төсеу тәсілдерін, төселінетін материалдардың түрлерін, пішудің белгілі бір түрлері үшін іріктеу ережелерін, материалдар ақауларын, пішілетін материалдарға байланысты төсеніштегі қабаттар санын, қолданылатын машинаның құрылысы мен пайдалану ережелерін.

18. Бөлшектерді, жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды өңдеуші

өңдеуші, 1-разряд

қыртыстамай, жиырмай, қисатпай және материалды бүлдірмей бірқалыпты сызықты сақтай отырып, белгіленген енде лекалолар бойынша немесе лекалоларсыз қызмет ету машинасында немесе қолмен бүктеу жолымен бұйымдар бөлшектерінің шеттерін өңдеу;

бақылау шаблондарына бөлшектер сұлбасының дәл сәйкестігін сақтай отырып, шеттерінің берік желімделуін қамтамасыз ету;

май қоспаларын әзірлеу және жағу немесе май қоспасына батыру жолымен бөлшектерді майлау.

110. Білуге тиіс:

бұйымдарды және оның бөлшектерін өңдеу ережелерін, былғарылық және басқа материалдардың қасиеттерін, бұйымдар мен оның бөлшектерінің түрін, фасонын, өлшемдері мен пішінін, май қоспаларын әзірлеу ережелерін.

111. Жұмыс үлгілері:

1) ішкі бұйымдардың бөлшектері – шеттерін бүктеу;

2) жіптер – май қоспасын сіңіру;

3) артқы белдіктер – жоғарғы шетін бүктеу;

4) метал фурнитура – маймен жағу;

5) сағат бауының астары – эмульсиямен жабылған.

Параграф 2. Бөлшектерді, жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды

өңдеуші, 2-разряд

кейіннен қолмен ысқылап жағумен және шеттерін бүктеумен қоса жағу немесе май қоспасына батыру жолымен бұйымдар мен олардың бөлшектерін май қоспасымен өңдеу, бөлшектер шетінің қалыңдығын кемейту, қызмет ету машинасында немесе қолмен жалпақ пішіндегі бөлшектер мен жартылай фабрикаттардың барлық үстіңгі бетін қатпарлау;

қатпарлау бетінің белгіленген тереңдігі мен енін қамтамасыз ету;

техникалық шарттарға сәйкес бөлшектерге қажетті пішін мен қалыңдықты беру;

барлық кезеңінде жұлқымай, кеспей және былғарының беткі қабатын бүлдірмей бірқалыпты түсіруді қамтамасыз ете отырып, белгіленген ені мен қалыңдығына машинаны реттеу.

113. Білуге тиіс:

бөлшектерді, жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды өңдеуге қойылатын технологиялық талаптарды, май қоспасымен өңдеу, қатты былғары және үлбір бөлшектерінің шетін өңдеу тәсілдерін, бөлшектер мен жартылай фабрикаттардың үстіңгі бетін қатпарлау әдістерін, қатты былғары, тері пішімі мен кесіндінің физикалық, механикалық қасиеттерін, түсірілген шетінің ені мен қалыңдығын, май қоспаларын дайындау рецептурасын, қызмет ету машинасын пайдалану және реттеу ережелерін, ыстық әдіспен бөлшектердің шетін бүктеу кезінде – тоғынның қызу температурасын реттеу тәсілдерін.

114. Жұмыс үлгілері:

1) былғарыдан жасалған бөлшектер – ыстық әдіспен шетін бүктеу;

2) қатты былғарыдан жасалған бөлшектер – шетінің қалыңдығының кемеюі;

3) тері пішімінің бөлшектері – шетінен түкті жабынды кетіру;

4) былғарылық астар – шетін бүктеу;

5) былғары галантерея бұйымдары-тік сызықты сұлбалар бөлшектерінің шеттерін бүктеу.

Май қоспасымен өңдеу.

1) аяқ киім бөлшектері;

2) былғары галантереялық, техникалық және қайыс-ер бұйымдары мен бөлшектері.

Қатпарлау.

1) былғары галантереялық бұйымдар;

2) сірісі;

3) былғары табандар;

4) сәнді сыздықсыз резеңке табандар;

5) желімделген табандар – шетін өңдеу;

6) резеңке тілімшелер;

7) сыздықтар;

8) ұлтарақтар.

Параграф 3. Бөлшектерді, жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды

өңдеуші, 3-разряд
115. Жұмыс сипаттамасы:

күрделі сұлбадағы сыртқы бөлшектердің шеттерін бүктеу жолымен өңдеу, жұмсақ материалдардан жасалған бұйымдар бөлшектерінің шетінің қалыңдығының кемеюі, аяқ киімнің үстіңгі бөлігі үшін табиғи және жасанды былғары бөлшектерін және көлемдік пішіндегі бөлшектер мен жартылай фабрикаттардың барлық бетін қатпарлау, қызмет ету машинасында немесе қолмен бөлшектердің желіммен жағылған шеттерінен желім қабықшасын түсіру, ыстық қалыптау тәсілімен сыртқы бөлшектердің шеттерін өңдеу.

116. Білуге тиіс:

күрделі сұлбадағы бөлшектердің шеттерін бүгу тәсілдерін, көлемдік пішіндегі бөлшектер мен жартылай фабрикаттарды шершеваттау тәсілдерін, жұмсақ материалдан жасалған бөлшектерді өңдеуге қойылатын талаптарды, ыстық қалыптаудан технологиялық режимі мен тәсілдерін, былғары галантереялық және қайыс-ер бұйымдарын құрастыру ережелерін.

117. Жұмыс үлгілері:

1) аяқ киім бөлшектері – күрделі сұлбадағы сыртқы бөлшектердің шеттерін бүгу;

2) бұйымдар бөлшектері – ыстық қалыптау тәсілімен шеттерін бүгу;

3) жұмсақ материалдардан жасалған бұйымдардың бөлшектері-шеттерінің қалыңдығының кемеюі;

4) модельдік аяқ киімнің былғары ұлтаншасы - шеттерін бүгу;

5) былғары галантерея және қайыс-ер бұйымдары-күрделі сұлбадағы бөлшектердің шеттерін, оларды бір мезгілде құрастырумен бірге, бүгу.

Қатпарлау.

1) былғарыдан жасалған техникалық бұйымдардың бөлшектері;

2) пластмасса өкшелер;

3) өкше қаптамасы;

4) сәндік сыздықтар мен бүйірлері бар резеңке табандар;

5) айналдырма сыздықтар.

Параграф 4. Бөлшектерді, жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды

өңдеуші, 4-разряд

желім-ерітпені автоматты берумен және бір мезгілде жиектемені немесе жіпті бүгістің астына төсеумен қызмет ету машинасында күрделі пішіндегі сыртқы бөлшектердің шеттерін бүгу жолымен өңдеу, кейінгі анағұрлым берік желімдеу үшін кедір-бұдырлы бетті жасау мақсатында өткізусіз және қырын бұзбастан машинада бөлшектер мен жартылай фабрикаттардың шеттерінен беткі қабатын түсіру, қабаттау, қалыңдығын кеңейту және шеттерін теңестіру;

жартылай автоматты линияда бумадағы табанды өңдеу (ортасына дәл келтіру, фрезерлеу, шаңнан тазалау, лактау, кескіндеу, таңбалау, желім жағу);

өңдеудің берілген технологиялық параметрлері: табанның өлшемі, қалыптың фасоны, сол және оң жарты жұптарды өңдеу бойынша машинаны күйге келтіру;

бумаларға табандарды іріктеу және өңдеуге жіберу;

машинаға лакты, желімді құю;

қысушы және айналма копирлерді ауыстыру, ұлтандардың өлшемі бойынша кескіндеуші білікшелерді алмастыру, таңбалау кезінде сандық белгілерді ауыстыру;

белгілі бір нүктелерде ұлтанның қалыңдығын, лак, желім жағылуының біркелкілігін тексеру;

машинаның жеке түйін-тетіктерін жөндеуге және реттеуге қатысу.

119. Білуге тиіс:

қызмет ету машинасының құрылысын, оны пайдалану және берілген технологиялық параметрлерге сәйкес күйге келтіру ережелерін, бөлшектер мен жартылай фабрикаттарды өңдеу тәсілдерін, бөлшектердің өлшемі мен фасонын және оларға сәйкес келетін көшірмелерді, ұлтанға қойылатын мемлекеттік стандарттарды, табан қалыңдығын индикаторлармен өлшеу ережелерін, қызу температурасын және желім-ерітпенің қасиеттерін.

120. Жұмыс үлгілері:

1) полиуретандық табандар – жүрмейтін жағы мен тартпа жиегінің шеттерін машинада қатпарлау;

2) бумадағы табандар – жартылай автоматты желіде өңдеу.

Параграф 5. Бөлшектерді, жартылай фабрикаттар мен бұйымдарды

өңдеуші, 5-разряд

аяқ киімнің үстіңгі бөлігін ұлтанмен анағұрлым берік желімдеу және желімдік біріктірудің суға төзімділігін арттыру үшін бұдырлы бетті жасау мақсатында із қырынан 0,5-1,0 сантиметр (бұдан әрі – см) қашықтықта жиектің барлық ауданы бойынша қызмет ету машинасында бүрмеленген рояльдық сымнан жасалған щеткалармен аяқ киім дайындамасының тартпа жиегі шеттерінен беткі қабатын түсіру жолымен өңдеу.

122. Білуге тиіс:

қызмет ету машинасының құрылысын, оны пайдалану және күйге келтіру ережелерін, әр түрлі аяқ киімдердің тартпа жиегін өңдеудің тәсілдерін, щеткаларды қайрау ережелерін.

19. Былғары және үлбір шикізатын өңдеуші
Параграф 1. Былғары және үлбір шикізатын өңдеуші, 2-разряд
123. Жұмыс сипаттамасы:

қызмет ету машинасында өңдегеннен кейін қылшықты қолмен жинау жолымен шошқа терілерін өңдеу;

жиналған қылшықтарды рамаларға тамырларымен бір жаққа қарай қою.

124. Білуге тиіс:

қылшықты қолдан жинау жолымен шошқа терісін өңдеу және жиналған қылшықтарды рамаларға қою.

Параграф 2. Былғары және үлбір шикізатын өңдеуші, 3-разряд

қой терісі мен ешкі терісін (жоталы) жүнді қолмен жинау жолымен, қызмет ету машинасында қылшықты жинау жолымен шошқа терісін, қой-үлбір шикізатынан қылды (жүнді) – қолмен электрмен қырқатын аппаратпен өңдеу;

теріні тасымалдау және стеллаждарға қою;

жүннен бөтен қоспаларды жою;

түрі және түсі бойынша жүнді сұрыптау.

126. Білуге тиіс:

жүнді, қылшықты өңдеу (жинау) тәсілдерін, жүнді және қылшықты өңдеуге (жинауға) терілердің дайындық дәрежесін, жүн мен қылшық шығымының техникалық шарттары мен нормативтерін, қызмет ету машинасының және электрмен қырқатын аппарат механизмдерінің әрекет ету принципін.

Параграф 3. Былғары және үлбір шикізатын өңдеуші, 4-разряд

анағұрлым жоғары біліктілігі бар былғары және үлбір шикізатын өңдеушінің басшылығымен қызмет ету машинасында былғарылық шикізат пен қой терісінің барлық түрлерін қылды жинау жолымен өңдеу;

өңделетін терілердің түрі мен қалыңдығына байланысты біліктер арасындағы саңылауды реттеу;

қылдың (жүннің) толық алынуы мен машина жұмысын бақылау, оның жөндеуіне қатысу.

128. Білуге тиіс: қызмет ету машинасында қылды (жүнді) өңдеу (жинау) технологиясын, былғарылық шикізаттың түрлерін, қылды (жүнді) өңдеу (жинау) операцияларын жүргізуге терілердің дайындығын анықтау әдістерін, қызмет ету машинасының құрылысын, оны пайдалану және реттеу ережелерін.

Параграф 4. Былғары және үлбір шикізатын өңдеуші, 5-разряд

қызмет ету машинасында қылды бір жерге жинау жолымен былғары және үлбір шикізатының барлық түрлерін өңдеу, өңделетін шикізаттың түрі мен қалыңдығына байланысты машинаны жөндеу;

пышақтарды қайрау.

130. Білуге тиіс:

қызмет ету машинасында былғары және үлбір шикізатының барлық түрлерінен қыл мен жүнді өңдеудің (жинаудың) технологиялық процесін жүргізудің ережелерін, түкті жабын мен тері қабатының құрылымы мен қасиеттерін, өңделетін шикізаттың ақауларының пайда болу себептері мен оларды жою ережелерін, қызмет ету машинасын жөндеу ережелерін, пышақтарды қайрау тәсілдерін.

20. Материалдарды кесуші

қызмет ету машинасында немесе қолмен кебелер мен бұдырларды, материалдың артығын, желімдеуден кейін екіқабатты бөлшектердің шеттерін, аяқ киім, қайыс-ер бұйымдарында оларды бекіте отырып, жіптің ұштарын кесу;

техникалық шарттарға сәйкес машинада немесе қолмен бөлшектерді тілу;

пышақтарды қайрау.

132. Білуге тиіс:

кесу, материалдың жіп ұштарын бекіту тәсілдерін, бөлшектердің, бұйымдардың, жартылай фабрикаттардың түрін, фасонын, өлшемдерін, пышақтарды қайрау тәсілдерін.

133. Жұмыс үлгілері:

1) геленкалар - өкше бөлігінде кесу;

2) аяқ киімнің үстіңгі бөлігінің бөлшектері мен ұлтаншалар – шетін кесу;

3) сандал дайындамасы - өкше бөлігінде тартпа жиекті кесу;

4) сірісі - кесу;

5) аяқ киімге бекітілмеген өкшелер – алдыңғы беті мен жүзінің артығын кесу;

6) табандар мен фликтерде құрсаудың (кранецтердің) ұштары – кесу;

7) жіп ұштары – бекітумен кесу;

8) табандар – кебені, өкше бөлігіндегі бұдырларды кесу;

9) қырдан шығып тұрған әдіп – кесу;

10) былғары ұлтанша – жоғарғы жиек бойынша кесу;

11) сандалет ұш бөлігінің асты – қалтамен бірге кесу;

12) төсемшелер - өкше бөлігіндегі кесу;

13) сыздықтар – ұшын, жоғарғы жиекті, қолмен бекітумен жіп ұштарын кесу, аяқ ұшы бөлігін кесу;

14) айдау қайыстары – жіптер мен талшықтарды қырқумен ұштарын кесу;

15) ұлтарақтар - өкше бөлігінде кесу;

16) сыздықты ұлтарақтар – мата артығын қолдан кесу, аяқ ұшы мен өкше бөліктерін тілу;

17) жиектеме – жоғарғы жиек бойынша кесу.

Параграф 2. Материалдарды кесуші, 2-разряд
134. Жұмыс сипаттамасы:

қызмет ету машинасында немесе қолмен тіліндінің шеттерін, аяқ киім, былғары галантереялық және қайыс-ер бұйымдарының бөлшектеріндегі материалдың артығын, желімделген бөлшектер мен кебелердің тегіс емес шеттерін қолмен кесу;

оларға белгілі бір пішін беру үшін арнаулы аспаптардың немесе машинаның көмегімен бұйымдардың бөлшектерін кесу, ою және қию;

лекалоларды іріктеу, оларды бөлшектер сұлбасына жайып қою;

пышақтарды қайрау.

135. Білуге тиіс:

жарғақ пен тіліндіні, құрастырудан кейінгі бөлшектердегі материалдың артығын кесу тәсілдерін, ұлтанды кесу тәсілдерін, лекалолардың түрі, өлшемі мен мақсатын, белдіктер мен бөлшектердің жиектерін кесу ережелерін, қызмет ету машинасының әрекет ету принципін, пышақтарды қайрау ережелерін, жиектерді кесу үшін арнаулы аспаптарды қолдану ережелерін.

136. Жұмыс үлгілері:

1) аяқ киімнің үстіңгі бөлігі мен ұлтаншасы – сыртқы және ішкі тігістері және алдының мойын тігістері бойынша кесу;

2) қатты былғары сірілер – артығын кесу;

3) өкшелер және аяқ киімге бекітілген нәлдер – фронтты кесу;

4) өкшелер, сына тәрізді өкшелер және бөлшектер – шұңқыр, арықшалар ою;

5) табандар – шетін кесу, жүріс бетінде науаны ою;

6) периметр бойынша бүйір жағынан аяқ киім табаны – кесу;

7) былғары табан – кесу;

8) ернемектік ұлтаншалар, жағалар, манжеттер – қолмен кесу;

9) сыздықтар – науаны ою;

10) белдіктер – ұштарын, ұштары мен жиектерінің бұрыштарын кесу;

11) тілінді – былғары өндірісі үшін жарамсызын сорттап шығарумен қолмен кесу;

12) сыздықты ұлтарақтар – машинада мата артығын кесу, науаны кесу;

13) кусыру және басқа бөлшектер – ұштарын кесу;

14) унтылар –терінің артығын тартпа жиегі және үлбір шұлығының, тартпа жиегінің шеттері бойынша кесу;

15) аяқ киімдер үшін тоқыма қаптар – артығын кесу;

16) сыздықты тігістер – кесу.

Параграф 3. Материалдарды кесуші, 3-разряд
137. Жұмыс сипаттамасы:

қызмет ету машинасында, қолмен пышақпен немесе пневматикалық қайшылармен бөлшектер пішімінің артығын кесу;

бұйымдар бөлшектерінің шеттерін кесу, ою, қию;

машинаны реттеу және жөндеу;

пышақтар мен пневматикалық қайшыларды алмастыру және қайрау.

138. Білуге тиіс:

бөлшектердің шеттерін кесуге, оюға, қиюға, тілуге қойылатын техникалық шарттарды, қолданылатын жабдықты реттеу және жөндеу тәсілдерін, пышақтар мен пневматикалық қайшыларды қайрау ережелерін.

139. Жұмыс үлгілері:

1) киіз – кесу;

2) техникалық бұйымдар бөлшектері (жағалар, манжеттер, ернемектік ұлтаншалар және басқалар) – белгілеумен кесу;

3) дайын бұйымдар, бөлшектер – қайып тігілген жиектің артығын кесу;

4) аяқ киімге бекітілген табандар – артығын кесу;

5) аяқ киімге арналған деректемелер үшін кеуек табанды алаңшалар, өкше бөлігі, дайындаманың ұш бөлігіндегі қыртыстар – табанның шеттері мен крокуль бөлігін кесу, резина қоспасын тығыздау;

6) сыздықты ұлтарақтар – бүйір жағынан кесу;

7) аяқ киімнің тартпа жиегінің артығы – кесу.