Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
19
2.3.2 Жөндеу жұмыстарына шығындары
Техниканың жөндеу жұмыстарының шығындарын анықтау өндірісті
механикаландыру бойынша жалпы шығындарын есептеу болады.
Негізгі принцип: нақты мәліметтердің үлкен көлемін қолдану нормативтік
көрсеткіштерді пайдаланудың қажетті көлеміне қарама-қарсы тұрады, осы
жағдайда қолданылмайды. Өйткені, ішкі шаруашылық мәліметтерін пайдалану
кезінде нақты мәселелер туындайды. Жөндеу жұмыстар шығындарын
әдістемелік тұрғыдан дәл есептеу үшін бар шығындары қажет, оны қосып,
машинаны пайдалану мерзіміне бөлу. Өйткені ұқсас машиналар жайлы, оны
жалпы пайдалану мерзімдері жайлы мәліметтерін алу айтарлықтай мүмкін емес,
осы шығындар бабын есептеудің нормативтік тәсілін қолдау ұсынылады
(сондай-ақ үлкен кәсіпорындарында).
Соған қоса, егер жеке тәжірибеден мәліметтерді алатын болсақ, онда жөндеу
жұмыстарын жүргізуге (балама еңбекақысы) балама шығындары жиі назарға
алынбай қалады. Германияда жөндеу жұмыстарына берілген шығындардың
ұйғарынды мәліметтері KTBL-да берілген, сол мәліметтер үнемі өзектелінеді
(ауыл шаруашылық анықтамасы, кәсіпорын жоспарлау бойынша мәліметтер, www.ktbl.de).
Көбінесе мәліметтердің көздері қызмет көрсететін ауыл шаруашылық
кәсіпорындары мен фирмаларымен жиналған жөндеу жұмыстарына нақты
туындататын шығындары жайлы мәліметтер болып табылады. Мәліметтерде,
сондай-ақ шиналардың тозуы мен жөндеу жұмыстарын өткізуге жұмыс күшіне
жұмсалатын шығындар жайлы ақпарат берілген. Мәліметтердің ең көп көлемі
негізінде жөндеу жұмыстарына орташа шығындарын анықтауға болады.
Мынадай факторлар жөндеу жұмыстарына деген шығындарын өлшеу кезінде
маңызды рольді атқарады:
-
машина жасы және оны пайдалану мерзімі
-
жөнделген қалпын ұстау және күту
-
бірлік агрегаттарының құрылымы және функциялары, тозығы жеткен
бөлшектерге келетін бөлігі
-
жүргізуші.
KTBL нормативтік мәліметтері үнемі пайдалану бірлігіне жатады (га,
маш.-сағ және т.б.шығындары) және «машинаны пайдалану жалпы
мерзімінің» орташа мәні болып табылады, бұл жаңа машинаны сатып алудан
өнімділігі бойынша (маш.-сағ., га және т.б.) машинаны пайдалану
мерзімімен белгіленетін пайдалану мерзімінің соңына дейін.
Мысалы: Толық жетекті трактор үшін өндірістік қоры (яғни, өнімділігі
бойынша пайдалану мерзімі) 10 000 маш.-сағ құрайды. Толық жүктеме
кезінде, яғни егер трактор нақты 10 000 маш.-сағ- жұмыс жасайтын болса,
онда жөндеу жұмыстарына деген шығындар орташа 5 €/маш.-сағ. құрайды.
Машинаны ойлағаннан аз пайдаланған кезде пайдалану бірлігіне жөндеу
жұмыстарына деген шығындар аз болатыны байқалады. Пайдалануда болған
машинаны сатып алу кезінде жөндеу жұмыстарына жоғарғы орташа
шығындарының болуын болжамдайды, өйткені машинаның жөндеу оны
пайдалану/жасын өсірумен айтарлықтай артады және үлкен жөндеу жұмыстарын
талап етпейтін машинаның бастапқы кезеңін өтті деуге болады.
Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
20
Осы екі факторларды өлшеу кезінде:
-
машинаны пайдалану соңынан өндірістік қорды (төмен жүктеме) тауысу
кезеңіне дейін, және
-
пайдалану басы, өндірістік қордың бөлігі әлдеқашан пайдаланған болса
(Б/Қ машина), жөндеу жұмыстарына шығындарын есептеу үшін KTBL
түзету факторын әзірледі.
Осы фактор арқылы тозықтың үлкен немесе аз коэффициенті бар машиналар
мен агрегаттарды ажыратады. Мысалы, соқа тозықтың жоғарғы
коэффициентіне ие, өйткені әр жер жыртылған сайын соқа түрені тозыққа
жетеді. Сол кезде трактор, мысалы, тозықтың «циклдық» коэффициентіне ие
(жөндеу «жөндеусіз» уақытының ұзақтығынан соң туындайды). Бірінші
мысалда жөндеу жұмыстарына деген орташа шығындары жоғарғы емес
бастапқы тозығы кезінде жөндеу бөлігіндегі машиналардан қарағанда аз
артады. Бастапқы мәні 1-фактор болады, онда жаңа машина үшін 100%-дық
жүктеме кезінде пайдаланады.
4-
шолу:
Жөндеу шығындары – түзету коррекциясы
Жоғарғы емес тозығымен машиналар (тракторлар, өзі жүретін машины, көлік)
Жасы
Машинаны пайдалану мерзімінің соңы % n-дан бастап
% n-
нан
бастап
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
жаңа
0,32
0,45
0,56
0,64
0,72
0,78
0,85
0,90
0,96
1,00
10%
0,58
0,66
0,74
0,80
0,87
0,92
0,98
1,03
1,08
20%
0,75
0,82
0,88
0,94
0,99
1,04
1,09
1,14
30%
0,89
0,95
1,00
1,05
1,10
1,15
1,19
40%
1,01
1,06
1,11
1,16
1,20
1,25
50%
1,11
1,16
1,21
1,25
1,29
60%
1,21
1,25
1,30
1,34
70%
1,30
1,34
1,38
80%
1,38
1,42
90%
1,46
Жоғарғы тозығымен машиналар ( топырақты өңдеу, астықты жинау)
Жасы
Машинаны пайдалану мерзімінің соңы % n-дан бастап
% n
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
жаңа
0,45
0,58
0,67
0,74
0,80
0,85
0,89
0,94
0,97
1,00
10%
0,69
0,76
0,82
0,87
0,91
0,96
0,99
1,03
1,06
20%
0,83
0,88
0,93
0,97
1,01
1,04
1,08
1,11
30%
0,93
0,98
1,02
1,05
1,09
1,12
1,15
40%
1,02
1,06
1,09
1,12
1,15
1,18
50%
1,09
1,13
1,16
1,19
1,22
60%
1,16
1,19
1,22
1,25
70%
1,22
1,25
1,27
80%
1,28
1,30
90%
1,33
n =
өнімділігі бойынша машинаны пайдаланудың жалпы техникалық мерзімі ( км, маш.-сағ, га және т.б.)
Көзі: Ауыл шаруашылығындағы құрылыс және техника анықтамасы: ауыл шаруашылықтағы кәсіпорында жоспарлау,
2012
ж.
