Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары

Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті

 

 

Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары 

25 

 

 

 

 

 

Бұрын қолданыста болған машиналар 

 

 

Б/Қ  болған  машиналар  үшін  шығындарды  есептеу  жаңа  машинаның 

есептеріне  ұқсас.  Амортизация  Б/Қ  машинаны  сатып  алған  кезде 

туындайтын  бастапқы  құны  (сатып  алуға  шығындары)  мен  пайдалану 

мерзімінің қалған мерзімі және негізінде белгіленеді.  

 

Егер  бар  машинаны  одан  әрі  пайдалану  үшін  есептеу  жөнінде  сөз 

қозғалса, онда амортизация және капиталға деген шығындарды есептеу үшін 

теориялық  баланс  құнын  емес  нақты  нарық  бағасын  назарға  алған  жөн. 

Жөндеу жұмыстарына деген болжамданған шығындары (әлеуетті өнімділігі 

(n

)  үшін  жарамды)  бұрын  қолданыста  болған  және  әлі  де  күтілетін 

өнімділігіне сәйкес түзетіледі (фактор есебін 4-шолудан қараңыз).  

 

7-

шолу: Бұрын қолданыста болған комбайн үшін механикаландыру 

бойынша шығындар есебі    

3,9 

м жұмыс ені; 75 кВ; өнімділігі 1,5 маш.-сағ./га, барлық бағалар нетто 

 

Бастапқы құны (б/қ комбайнды сатып алу бағасы)                       59.000 €  

Жаңа құны  (салыстыру үшін) 

165.000 

€ 

Баланс құны (комбайн болған жағдайда)   

   1 € 

Пайыздық мөлшерлеме                                                                    4,8 % 

Аудан бірлігіне өнімділігі                                                          1,32 га/маш.-сағ. 

Уақыт бойынша пайдалану мерзімі барлығы (N)                            12 жыл 

Пайдаланған мерзімі (N-нан бастап)                                                 8 жыл 

Комбайнды пайдалану мерзімінің қалдығы (Nост) 

  4 

жыл  

Өнімділігі бойынша пайдалану мерзімі (n)                                   3.000 маш.-сағ. 

Пайдаланылған өнімділігі (n-нан бастап):                           1.800 м.-сағ =  60% n-нан бастап 

Қалған пайдалану мерзімі үшін пайдаланудың жылдық мерзімі:  150 м.-сағ. = 198  га 

Мыналарды пайдаланудың болжамданған мерзімінің соңы: 2.400 м.-час  = 80%  n-нан бастап 

 

Жөндеу: 

Қалған мерзімі үшін орташа өнімділігінің 

барлығына 50%-дан 70% n-нан бастап 

11,00 

€/га 

12,76   

€/га  фактор: 1,16 

ЖЖМ: 

Дизель 

27,3  

л/м.-сағ  1,13 € / л  = 

30,85 

€/га 

 

Жағар материалдары    0,273 л/м.-сағ

 

2,32 € / л  = 

0,63 

€/га 

Жаңа комбайнмен, соның ішінде мердігермен салыстырғандағы шығындар 

1)

 

10,00 

€/га 

 

 

(=

астықтың 1 ц га) 

 

Тұрақты шығындар 

Амортизация 

 

 

14.750 €/

жыл 

 

Жөндеу шығындары 

1.416 €/

жыл 

 

Тұрақты шығындар 1 жылға 

Тұрақты шығындар бір га 

 

16.166 €/

жыл 

107,77 

€/м.-сағ 

 

82 

евро/га 

Ауыспалы шығындар 

Жөндеу 

 

12,76  

€/м.-сағ. 

9,67 евро/га 

Жанар-жағар материалдары 

31,48 

€/м.-сағ.           

23,89 

евро/га 

Ауыспалы шығындар  га 

Ауыспалы шығындар 

Жалпы шығындар 

44,24  

€/м.-сағ. 

   

33,56 

евро/га 

6.636 €/

жыл 

 

Жалпы шығындар жылға 

Жалпы шығындар  га 

16.166 €/

жыл 

152,02 

€/м.-сағ 

 

115,2 

евро/га 

Шығындар 1  га 

13,20 

€/м.-сағ 

10 

евро/га 

(

Салыстырмалы-)

1) 

баланста тұрған комбайнның 1 га шығындары  

165,22 €/га 

125,2 

евро/га 

1)  2.5. –

тармағын қараңыз 

 

 

 

 

Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті

 

 

Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары 

26 

 

 

 

 

2.5.    Технологиялық  процесті  өткізумен  байланысты  шығындары, 

 

салыстырмалы   шығындар және пайдаланудың ең аз көлемі 

 

 

 

2.5.1.  Технологиялық процесті өткізумен байланысты шығындары 

 

 

 

Технологиялық процесті өткізумен байланысты шығындары технологиялық 

 

процесті өткізумен байланысты барлық шығындары бар. Мысалы, 1 га жерді 

 

жырту:  тракторды  пайдалану  бойынша  шығындары  +  соқаны  пайдалану 

 

бойынша  жалпы  шығындары+жұмыс  күшін  пайдалану  бойынша 

 

шығындары.  Трактордың  ауыспалы  шығындары  осы  жағдайда  егер  сол 

 

трактор  кәсіпорынның  баланстық  есебінде  болған  шартта  есептеледі.  Егер 

 

ол  тек  бір  технологиялық  процесі  үшін  пайдаланатын  болса,  онда  оның 

 

тұрақты  шығындары  да  есепке  алынады.  Еңбектің  балама  шығындарын 

 

анықтау  үшінәдетте,  өте  қиын.  Сондықтан  олар  жиі  маусымдық  жұмыс 

 

күшінің еңбекақы мөлшерінде есептеледі. 

 

 

 

Технологиялық процесті өткізумен байланысты шығындары =  

Процесті механикаландыру бойынша шығындары + жұмыс күшін пайдалану бойынша шығындары 

Механикаландыру бойынша шығындары 1 га немесе 1 маш.-сағ.: 

агрегаттың бөлінетін тұрақты шығындары (мысалы,соқа) 

трактордың бөлінетін тұрақты шығындары 

агрегаттың ауыспалы шығындары 

трактордың ауыспалы шығындары

 

+ 

Жұмыс күшін пайдалану шығындары 1 га немесе 1 маш.-сағ.: 

жекеменшік тұрақты жұмыс күшінің балама шығындары 

жалдайтын тұрақты жұмыс күшінің  шығындары  

жалданатын маусымдық жұмыс күшінің еңбекақысы 

= 

Технологиялық процесті өткізумен байланысты шығындары

 

 

 

 

 

 

 

  

 

       2.5.2. 

Салыстырмалы шығындар 

 

      

Өндірістің кез келген технологиялық үрдістің артықшылығы технология- 

лық процесті өткізумен байланысты шығындары негізінде ғана жасалмайды,  

өйткені жұмыс сапасы, машинаның техникалық жағдайы және т.б. бір-бірінен 

ерекшеленеді.  

      

Салыстырмалы шығындар

=

технологиялық процесті өткізумен байланысты 

 

шығындары±жұмыс сапасы үшін үстемелер/жеңілдіктер және  

т.б. Үстеме /жеңілдіктер мыналардың есебінен болуы мүмкін: 

- 

тиімді емес жылдамдылықпен технологиялық операцияларды өткізумен  

байланысты шығындары: 

технологиялық операцияларды өткізу жылдамдылығын өсірумен өнімділігі де  

артады, алайда жұмысты орындау сапасы  нашарлайды және астықтың  

шығыны болуы мүмкін 

- 

жұмысты өз уақытында өткізбегенмен байланысты шығындары: 

өнделетін  аудандардың  өсуімен  жұмыстырды  орындау  мерзімдері  тиімді 

мерзімдерінен алыстай түседі, ол шығындарға әкеліп соғады 

 

   

 

 

Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті

 

 

Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары 

27 

 

 

- 

техникалық өрлеу: шығынды төмендетуге себеп болады немесе 

Жұмыс уақыты шығындарының төмендеуі 

Маңызды:  аталған  бағыттар  жағдайға  байланысты  жекеменшік  және 

жалданбалы механикаландыруға зиян келтіру мүмкін 

 

 

 

 

2.5.3. 

Машина жұмысының минималды көлемі 

 

         

Жалға алынған немесе жекеменшік  механикаландыруды  пайдалануда  ненің 

 

арзанырақ болатынын салыстыру және таңдау кезіндегі шешімі жекеменшік 

 

машинаның  жүктемесі  (пайдаланудың  жылдық  көлемі)  болып  табылады. 

 

Жекеменшік  машинаны  пайдалануды  арттыру  кезінде  өнімділік  бірлігіне 

 

(

га, маш.-сағ және т.б.)  тұрақты  шығындары  азаяды  және  солай  жалға 

 

алынатын машинаға қатысты бәсекеге қабілеттілік артады.  

 

Осы  есеп  арқылы  жекеменшік  машинаның  қажетті  жылдық  өнімділігі  (га, 

 

маш.-сағ ) белгіленеді, оны пайдалану шығындары жалданатын техниканың 

 

шығындарынан төмен болады. Ол үшін жекеменшік және жалға алынатын 

 

механикаландыру  шығындары  салыстырылады.  Осы  теңдеуде  ауыспалы 

 

шығыны жекеменшік машина жұмысының көлемі болып табылады, ол 1 га 

 

немесе  1  маш.-сағатына  тұрақты  шығындар  қандай  болатынын  анықтауға 

 

мүмкіндік береді. Сонымен, тең шығындар кезінде балама болатын жүктеме 

 

белгіленеді.  

 

 

 

Белгілі

 

 

 

Жылына тұрақты шығындары                                                                                                                                                                             Ж а л ғ а алатын 

     –––––––––––––––––––––-        +  

ауыспалы шығындары 1 га немесе маш-час  =                   машинаны 

 

       

Пайдалану көлемі 

 

 

 

 

 

 

                   

пайдалану құны 

 

   

(га немесе маш.-сағ.) 

 

 

 

 

 

 

        

1 га немесе1  маш-сағ. 

 

   

 

Белгілеуге қажет 

ауыспалы

 

 

 

 

        

Ауыспалы «жұмыстар көлемін» табу үшін теңдеуді түрлендіріп,  

        

мынаны шығарамыз: 

 

 

 

 

 

 

Жекеменшік машинаның жылына тұрақты шығындары  

 

(

Минималды) = 

__________________________________________________ 

 

жұмыс көлемі 

Жалға алатын  

-  

Жекеменшік машинаны  

                                                                    

машинаны пайдалану                                   пайдаланудың ауыспалы 

                                                                                 

құны                                                             шығындары

 

                                                                    

1 га немесе 1  маш-сағ.                                 1 га немесе 1  маш-сағ. 

 

 

 

Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті

 

 

Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары 

28 

 

 

 

 

 

Мысалы: Айналмалы соқаны жалға алған немесе сатып алған  

  

 

 

Жалға алынған машинаны пайдалану құны 

Жалға алу төлемі: 

 

30 

€/га *) 

 

 

 

Жекеменшік машинаны пайдалану бойынша 

шығындар 

Тұрақты шығындар 

2800 €/

жыл **) 

 

 

Машинала

 

 

 

 

Ауыспалы шығындар 

12 

€/га 

 

 

 

*) 

Баден-Вюртемберг үшін мәліметтерді есептеу 2011-2012, а-ш техниканы бірлесіп пайдалану 

бойынша серіктестігі  

 

 

 

 

**) KTBL 2014   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2800 

 

 

 

 

 

 

 

2800 

 

 

 

 

––––––- 

+ 

12 

= 

30 

 

 

X   =  ––––––––––––––––- = 

155,6 

га 

 

X 

га 

 

 

 

 

 

 

30 

– 

12 

 

 

 

 

Жылына 155 га өндеу кезінде жекеменшік және жалға алу механикаландыру шығындары тең 

 

 

Жылына > 155 га өндеу кезінде – жекеменшік соқа арзанырақ 

 

 

Жылына < 155 га  өндеу кезінде жалға алынған соқа 

 

 

          

Егер  барлық  технологиялық  үрдісті  салыстыру  туралы  сөз 

қозғалса,  онда  (жоғарыда  жазылғандай  2.5.1.)  барлық  элементтердің, 

яғни  агрегат,  трактор,  жұмыстар  тиісті  шығындары  назарға  алынады. 

Егер  жекеменшік  және  жалға  алынған  механикаландыру  жұмыс 

сапасымен ерекшеленетін болса, онда күтілетін шығындары (тиімді емес 

жылдамдылықпен  өткізумен,  өз  уақытында  емес  жұмысты  орындаумен 

байланысты) тиісті тарап жағынан шығындар ретінде қарастырылады: 

 

 

 

Жекеменшік машинаның жылына тұрақты шығындары  

 

(Минималды) = 

__________________________________________________ 

 

жұмыс көлемі 

Жалға алатын  

-  

Жекеменшік машинаны  

                                                                    

машинаны пайдалану                                   пайдаланудың ауыспалы 

                                                                                 

құны                                                             шығындары

 

                                                                    

1 га немесе 1  маш-сағ.                                 1 га немесе 1  маш-сағ. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                   

(трактор) маш.-сағ. × трактор шығындары, 

                                                 

адам.-сағ * еңбекақысын қосқанда

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

 

 

   

   

   

 

 

 

 

 

   

 

 

  

 

 

 

 

тиімді емес жылдамдылықпен 

өткізу, өз уақытында емес 

жұмысты орындаумен және 

т.б. байланысты шығындарды 

қосқанда, егер жалға алынатын 

механикаландыру кезіндегі 

шығындар жайлы сөз 

қозғалатын болса 

 

тиімді емес жылдамдылықпен 

өткізу, өз уақытында емес 

жұмысты орындаумен және т.б. 

байланысты шығындарды 

қосқанда, егер жекеменшік 

механикаландыру кезіндегі 

шығындар жайлы сөз қозғалатын 

болса

 

        

 

 

Ауыспалы шығындар    =       жекеменшік машинаны пайдаланудың ауыспалы 

 

                   

шығындары 

 

 

 

 

 

      

адам- сағ. × еңбекақы   =            

 

 

       (трактордың) маш.-сағ. × = 

          

трактор шығындары 

жұмыс сағаттары × еңбекақы ставкасы (жекеменшік  

механикаландыру кезінде 1 адам-сағ. қосымша шығындар) 

 

жекеменшік механикаландыру кезінде трактордың       

              

қосымша шығындары 

  

Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті

 

 

Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары 

29 

 

 

 

 

 

 

 

Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті

 

 

Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары 

30