Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
14
Механикаландыру шығындары
Тұрақты шығындар
шартты-ауыспалы шығын.
Ауыспалы шығындар
Капиталды пайдалануға
шығындар
Амортизациялық есептеулер Техникалық қызмет көрсету
Ұстауға шығындары
жөндеу
сақтандыру
жанар-жағар материалдары
машинаға салық *), жинаулар
шығыс қосымша материалдары
*)
а/ш пайдалану кезінде салық салулар жоқ
Амортизация ауыспалы шығын болатын шегі амортизация шегі болып
табылады. Ол жылдық пайдалануына сәйкес келеді, онда уақыт (N) және
өнімділігі (n) бойынша пайдалану мерзімдері бірдей шығындалады:
Өнімділігі (n) бойынша пайдалану
мерзімі
(маш.-сағ, га, және
т.б.)
n
Амортизация шегі =
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
=
––––-
Уақыт бойынша пайдалану мерзімі (жыл)
N
Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
15
2.2
Тұрақты шығындар
2.2.
Амортизация (амортизация шегінен төмен пайдалану)
Егер машинаны пайдалану мөлшері амортизация шегінен төмен болса
(n/N
), онда амортизация өндіріс қарқындылығына байланысты емес мөлшер
ретінде тұрақты шығындарға жатады. Амортизацияның шаруашылық
есептеулерінде амортизацияның мәлім ортақ желілік нормасы (бірдей
амортизациялық есептеулер) болып табылады, пайдалану мерзімміне сатып
алу құнын тең бөлуді қамтамасыз ету үшін:
Бастапқы құны (A) – Қалдық құны (R)
Жылдық амортизация =
———————————————————
Уақыт (N) бойынша пайдалану мерзімі
Бөлшектеу және қайта өңдеу шығындары пайдалану мерзімінің соңында
бастапқы құнына қосылып отырар еді. Алайда арнайы құрал-жабдықтармен
байланысты жағдайда ғана кездесетін болғандықтан, тәжірибеде олар есепке
алынбайды.
Қалдық құны және пайдалану мерзімі
Амортизацияның есептеген кезде негізгі құралдың қалдық құны мен пайдалану
мерзімі маңызды мәнге ие. Егер қалдық құны ескерілетін болса, онда есептелген
амортизация төмен болады, ал есептік пайыздық мөлшерлемесі артады.
Шығындар төмен болмауы үшін қалдық құнын ескерген жөн, егер машинаны
пайдалануды қарастырылған мерзімі пайдалану үйреншікті/мүмкін мерзімінен
айтарлықтай төмен болса, және егер машина пайдалану мерзімі өткен кезде
нақты тарату құны болған жағдайда. Бұл, әдетте, өзі жүретін машиналар
(комбайндер, шөп шапқыштар) үшін өзекті. Пайдалану мерзімін белгілеу кезінде
амортизация есебі үшін техникалық пайдалану мерзімі емес, машинаны
пайдаланудың экономикалық тұрғыдан дәлелденген мерзімі маңызға ие
болатынын ескерген жөн: яғни, сол уақыт ішінде машина құнының шығыны
орнын толтыру тиіс. Сондықтан өте сирек жағдайларда 15 жылдан астам
уақытқа есептен шығарған жөн, сондай-ақ пайдаланудың біршама мөлшеріндегі
қарқындылығы кезінде болса да, 20 жылдан астам машинаны пайдаланудың
маңызы жоқ. KТBL сияқты анықтамаларда жөндеу жұмыстарына деген
шығындары да бар, олар пайдаланудың нормативтік мерзіміне сүйенеді.
Машина неғұрлым артық пайдаланатын болса, соғұрлым жиі нормативтік
мәндерінен арта отырып, өседі. Пайдаланудың ұзақ мерзімі (= төмен
амортизация) және жөндеу жұмыстарына деген жоғары шығындарын
ескермеуі шығындарын жете бағаламауға әкеледі. Оны болдырмаумыз қажет.
Саналы түрде амортизацияның тез есептен шығаруымен байланысты машинаны
пайдаланудың ең аз мерзімі ескі техникаға жөндеу жұмыстары үшін одан әрі
жоғары шығындарын болдырмауға көмек береді.
2.2.2.
Капиталды пайдалану бойынша шығындары
Құнды желілік азайту кезінде капиталды пайдалану бойынша шығындары
мынадай әдіспен есептеледі: бастапқы және қалдық құнының 50% есептік
пайыздық мөлшерлемеге көбейтіледі.
(A + R) / 2 ×
есептік пайыздық мөлшерлеме
Толық ақпарат үшін 1.3-тармағын қараңыз
Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
16
2.2.3. Негізгі құралдарды ұстау шығындары
Негізгі құралдарды ұстау шығындары машиналар мен құрал-жабдықтардың
ауыспалы және тұрақты шығындарынан тұрады. Жалпы жылдық
шығындары ауданға төлінеді, оны машиналар мен агрегаттар алады.
Тәжірибеде оларды тым күрделі анықтағандықтан жеңілдетілген түрде
негізгі құралдарды ұстау шығындарын машинаның бастапқы құнын 0,5-1%-
ға теңеген жөн. Алайда машинаны ұстау шығындарын орналастыру үшін
алаң қажеттілігін ескере отырып, бағалау пайда болатыны анық.
Ауыл шаруашылығы саласындағы кәсіпорнын жоспарлау бойынша
KTBL анықтамасында (2012/13) машиналар үшін ангарларды
пайдалануға мынадай мәндер көрсетілген.
Инвестиция және машиналар үшін ангарларды ұстауға жылдық
шығындарының қажеттілігі
Машиналар үшін ангарлар, болат рама құрылымы, ст.
Көздері: KTBL: ауыл шаруашылығындағы кәсіпорнын жоспарлау 2012/13,
23-
ші басылым, 2012, Дармштадт
1)
Амортизация сомасы, пайыздар төлемдерге шығындары, ұстауға
шығындары, амортизация сақтандыру: 30/15/10 жыл құрылыс элементтерімен
пайдаланатын ұзақ мерзімді/орташа мерзімді/қысқа мерзімдік үшін
пайдаланудың пайдалы мерзімі
Капиталды пайдалану шығындары: пайыздық есептік мөлшерлеме 4%
Ұстау шығындары: инвестициядағы қажеттіліктен 1/2/3% құрылыс
элементтерімен пайдаланатын ұзақ мерзімді/орташа мерзімді/қысқа мерзімдік
үшін жөндеу жұмыстарына шығындары
Сақтандыру шығындары: инвестициядағы қажеттіліктен 0,2%
1
м² шығындары ғимараттың пайдалы биіктігі 4 м алаңына жатады. Алаң
қажеттілігі мынадай әдіспен есептеледі:
(
машина ұзындығы м + 1,20 м) х (машина ені м + 1,20
м).
Болатты қабырғалар
Талшықты цементтен және
талшықты табақтан төбесі
Ұзындығы/
ені
Негізгі
ауданы
Тұрғын
аудан
Инвестиция
қажеттілігі
Жылдық шығындар
м
м²
м²
€
барлығы
€/м²
€
барлығы
1)
€/м²
Ангар, бір жағынан ашылады,
406, 25
397
68391
172,27
4.572
11,52
еден қатты жабынымен
31,25/13
Барлық жағынан жабық,
қақпалары 3 секция
еден қатты жабынымен
30/15
450
441
94784
214,93
6.369
14,44
42/22,5
945
933
195474
209,51
13.292
14,25
Барлық жағынан жабық,
қақпалары 4 секция
еден қатты жабынымен
1500
1483
339803
229,13
22.937
15,47
60/25
