Исин,  Мџћан Ќйтпенов  жќне басћалары болды. 3. Ћытайдаѕы ћазаћ диаспорасыныѓ ћалыптасу ерекшелiктерi

255
Ћытай-жоѓѕар жќне ћазаћ-жоѓѕар соѕыстарыныѓ барысында
Жоѓѕар мемлекетi тарих сахнасынан кеттi. Ћазаћтар здерiнiѓ бай-
ырѕы дќстљрлi мал жайылымы жерлерiн ћайтарып алуѕа тырысты.
Бiраћ жоѓѕарлардыѓ кзiн жойѕан негiзгi жеѓiмпаз ретiнде ћытай
љкiметi ћазаћтардыѓ ондай талабын ћабыл алмады. Жоѓѕар хандыѕы-
ныѓ орнына Ћытайда 
Синьцзянь
 атты аймаћ ћџрылды. Онда бекiнiс-
ћамал тљрiндегi ћалалар салына бастады.
Абылай хан бастаѕан ћазаћ билеушiлерi Ћытай кiмет билiгi
орындарымен бiрнеше рет келiссздер жљргiзiп, ћазаћтардыѓ ежелгi
жерлерiн ћайтарып беру мќселесiн ћайта-ћайта ћозѕаумен болды.
Сонымен бiрге ћазаћтар жаѓа аумаћтыћ ћџрылымныѓ жерiне з бет-
терiмен ћоныстануын да тоћтатпады. Аћырында Ћытай кiмет билi-
гi орындары 
1767 
жылы ћазаћтардыѓ Синьцзяньѕа кшiп, ћоныс
аударуына рџћсат еттi. Бiраћ оныѓ есесiне ћазаћтар ондаѕы жайы-
лымды пайдаланѕаны љшiн аћы тлеуге тиiстi болды. Тлемаћыныѓ
млшерi ќр тљлiктiѓ 100 басына жылына бiр малдан берiп тџру болып
келiсiлдi.
ХIХ ѕасырдыѓ аяћ кезiнде Ћытайда 100 мыѓѕа жуыћ ћазаћ тџрды.
Бџдан кейiнгi жылдардаѕы халыћтыѓ ћоныс аудару љрдiсi барысында
ондаѕы ћазаћтардыѓ саны арта тљстi. Ћазаћтардыѓ Ћытай шекарасына
љдере ћоныс аударуыныѓ басты себебi патша љкiметiнiѓ жергiлiктi
халыћтыѓ ћолындаѕы ћџнарлы жерлерiн тартып алуы болды. Соны-
мен 1911 жылы Ћытайдаѕы ћазаћтардыѓ жалпы саны 225 мыѓѕа дейiн
жеттi. 
1916 
жылѕы џлт-азаттыћ ктерiлiс кезiнде патша љкiметiнiѓ
ћудалауына тзе алмаѕан 300 мыѓѕа жуыћ ћазаћ Ћытайѕа тiп кеттi.
Ћытайдаѕы ћазаћтар мал шаруашылыѕымен айналысты. Шыѓ-
жан ћазаћтары шекара маѓындаѕы ћазаћ-орыс саудасын дамытуда
маѓызды рл атћарды.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: