З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

жүктеу 44,75 Mb. Pdf просмотр бет 250/481 Дата 04.01.2022 өлшемі 44,75 Mb. #36216

Навигация по данной странице:

• Сџлтанбет тре

Мiндеткерлiктер  – жергiлiктi халыћ мiндеттi тљрде атћаратын ћызмет тљрлерi. Жол жHндеу салыѕы  – кшпелi ћазаћтардыѓ Сiбiр казактарыныѓ меншiгi мен баћылауындаѕы жерлермен жљрiп ткенi љшiн тлейтiн аћысы. Сџлтанбет тре  (ХVIII ѕасыр) – Абылайдыѓ немере аѕасы. Орта жљздiѓ сџлтаны. Ол Ертiс бойындаѕы ћазаћтарды басћарды. Ћазаћтарды Ертiстiѓ оѓ жаћ бетiне кшiруге бастама ктерушiлердiѓ бiрi болѕан. 1781 жылы Абылай хан ћайтыс бол- ѕан кезде хан таѕына отырудан љмiттенгендердiѓ бiрi. «Шын берiлген  ћырѕыздар (ћазаћтар. – авт.) туралы. Ордадаѕы ћараћ- шылыћ тонау мен кљш ћолданудыѓ асћынып кетуiнiѓ салдарынан кейбi- реулер лiм мен ћайыршылыћћа душар болудан љрейленiп, ендi бiреулер здерiнiѓ аћымаћтыћ ћылыћтарыныѓ салдарынан рубасыларыныѓ ћањар- лы жазасына џшыраймыз деген ћауiппен Ертiстiѓ оѓ жаѕалауына тiп, Ресей љкiметiнiѓ ћорѕауында болуѕа жол iздедi. Аћыры империяѕа шын берiлiп адал болуѕа ант ћабылдап, сол аумаћта мќѓгiлiк кшiп-ћонуѕа рџћсат алып, бiржолата ћалып ћойды. Ондай кшiп кету 1770 жылдан басталѕан едi. Тап сол кезде ћырѕыздар (ћазаћтар. – авт.) арасында ба- рымта алу барынша сџрапыл сипат алѕан болатын. Уаћыт ткен сайын ћазаћтардыѓ едќуiр блiгi Ресейдiѓ шебiне те бастады да, емiн-еркiн бос жатћан кеѓ далаѕа жайѕасты. Оларды казактардыѓ бекiнiс-ћамалдары ћорѕауѕа алды. Сйтiп алаѓсыз тыныштыћ тапћан жќне сенiмдi ћамћор- лыћћа ие болѕан олар бiрте-бiрте табиѕи кбейдi, байып шыѕа келдi. Ћа- зiр олардыѓ арасында сџлтандар да, атаћты ћазаћтар да жеткiлiктi. Олар: Орысовтар, Тќтеновтар мен Шаншаровтар жќне басћалары. Патша љкiметiне шын берiлген старшындар тiптi кп. Мќселен, сiѓiрген еѓбегi мен байлыѕы жаѕынан аты шыћћан Батахан Ћорамсин, Алшыћ, Брiбай, Айтуар сияћты таѕы басћа да кптеген адамдарды айтуѕа болады. Империя- ѕа шын берiлген ћырѕыздардыѓ (ћазаћтардыѓ. – авт.) арасында 1000 жыл- ћыѕа дейiн малы барлар аз емес... олардыѓ сонша сиыры да бар, ћойлары- ныѓ санында есеп жоћ... Олар осы уаћытћа дейiн ћандай да болсын мiн- деттi борыштар атћарудан босатылѕан... Станицалардаѕы ћырѕыздар ше- кара шебi мен орыс шаруаларыныѓ елдi мекендерi арасындаѕы аймаћты мал жайылымына ћолайлы жер ретiнде емiн-еркiн пайдаланады. Ертiс пен Обь зендерiнiѓ аралыѕындаѕы кеѓ дала... соларѕа толып кеттi. Олар- дыѓ бiрћатары мал шаруашылыѕымен ћатар егiншiлiкпен де айналысады. Мџныѓ зi оларды лажсыздан отырыћшы мiр салтына кшуге мќжбљр етуде...» Броневский С.М . Орта жљз ћырѕыз-ћайсаћтары туралы жазбалар. – СПб., 1830, 180–181-беттер. жүктеу 44,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз