Юнисеф — біріккен ұлттар ұйымы- ның (БҰҰ) балалар қоры

2012-2015 жылдары Семей қаласында әкімдікпен бірлесіп іске асырылған балалардан бас 

тартудың  алдын  алу  жобасының  арқасында  Семейде  0-ден  3  жасқа  дейінгі  128  сәби  өз 

отбасында қалды. 

ЖОБА КЕЗЕҢ-КЕЗЕҢМЕН ІСКЕ АСЫРЫЛДЫ ЖӘНЕ ОЛ 

МЫНАДАЙ ІС-ШАРАЛАРДЫ ҚАМТЫДЫ:

          БАЛАНЫҢ ӨЗІН ЖАҚСЫ КӨРЕТІН ЖӘНЕ ҚАМҚОРЛЫҚ ЖАСАЙТЫН ОТБАСЫНА ИЕ БОЛУ ҚҰҚЫҒЫ

             

15

3. Жергілікті деңгейдегі әлеуметтік жұмыстағы кейс-менеджмент, ЮНИСЕФ сайтынан оқуға болады: http://unicef.kz/publication.

html?id=81

2011

2012

 

2012

2013

2014

2014

2015

 

100 әлеуметтік 

қызметкер 

мен психолог 

балалардан бас 

тарту қаупі бар 

өмірдің ауыр 

жағдайында қалған 

отбасылармен 

жұмыс жүргізу 

бойынша өздерінің 

кәсіби деңгейлерін 

арттырды.

ШҚО-дағы 0-ден 

3 жасқа дейінгі 

балалардан 

бас тартудың 

себептеріне талдау 

жасалды.

ШҚО-дағы 

мемлекеттік 

интернаттық 

мекемелердегі 

балаларға қатысты 

өмірбаяндық 

деректер жиналды.

Интернаттық 

мекемелерді өзге 

түрге ауыстыру 

жоспары әзірленіп, 

жергілікті атқарушы 

органдарға берілді.

Әлеуметтік осал 

отбасылармен 

және балалармен 

кейс-менеджмент 

әдістерін игеру (жеке 

әлеуметтік жұмыс 

бойынша жоспар 

жасауға және оны 

жүзеге асыруға 

жәрдемдесу) 

бойынша жұмыс 

істейтін мамандар 

үшін анықтамалық

3

  

әзірленіп, сынақтан 

өткізілді.  

Денсаулық сақтау 

жүйесіндегі 

әлеуметтік 

қызметкерлер 

балалардан бас 

тартуды болдырмау 

мақсатында 

отбасылармен 

жұмыс жасаған кезде 

кейс-менеджмент 

әдістерін қолдана 

бастады.

Семей қаласының №12 

емханасы базасында 

бас ресурстық 

орталығы құрылды, 

онда балалардан бас 

тартудың әлеуетті 

жағдайлары мен осал 

отбасылар туралы 

барлық негізгі ақпарат 

жинақталады. 

Семей қаласында 

айыру (әлеуметтік 

жетімдік),   қараусыз 

қалу, балалардан бас 

тарту және оларды 

ұрып-соғу  қаупі бар 

топтардағы балалар 

мен отбасыларға 

қолдау көрсетуді 

неғұрлым тиімді 

жоспарлауды, жүзеге 

асыру мен мониторинг 

жүргізуді   қамтамасыз 

ету үшін үйлестіру 

комиссиясы құрылды. 

Семей қаласында 360 

отбасында балалардан 

бас тарту қаупін азайту 

бойынша жұмыстар 

жүргізілді.

Ақпараттық 

материалдарды 

тарата және БАҚ-ты 

тарта отырып, аталған 

тақырыпты ашу 

арқылы балалардан 

сәби кезінен бас тарту, 

оларды интернаттық 

мекемелерге 

орналастырудың зияны 

туралы мәселелер 

бойынша семинарлар 

өткізілді. 

0-ден 3 жасқа дейінгі 

балалардан бас 

тарту жөніндегі 

жұмыстар Семей 

қаласындағы барлық 

перзентханалар 

мен емханалардың 

жұмыстарына 

енгізілді. Қажетті 

дағдыларды ала 

отырып, денсаулық 

сақтау бөлімінің 

медициналық 

және әлеуметтік 

қызметкерлері 

қазірдің өзінде 

оқиғаларды өз 

бетінше жүргізеді. 

БАЛАНЫҢ ӨЗІНЕ ӘДІЛ ӘРІ 

ҚҰРМЕТПЕН ҚАРАЙТЫН        

ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА 

ҚҰҚЫҒЫ

«ҚАТЫСУШЫ МЕМЛЕКЕТТЕР АҚЫЛ-ЕСІ НЕМЕСЕ ДЕНСАУЛЫҒЫНА ҚАТЫСТЫ 

ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ БАР БАЛА ОНЫҢ ҚАДІР-ҚАСИЕТІН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІП, 

ӨЗІНЕ ДЕГЕН СЕНІМДІЛІГІН АРТТЫРЫП ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ ӨМІРГЕ БЕЛСЕНЕ 

АРАЛАСУЫНА ЖӘРДЕМДЕСЕТІН ЖАҒДАЙЛАРДА ТОЛЫҚҚАНДЫ ЖӘНЕ 

ЛАЙЫҚТЫ ӨМІР СҮРУІ ҚАЖЕТ ЕКЕНІН МОЙЫНДАЙДЫ». 

БҰҰ БАЛАЛАР ҚҰҚЫҚТАРЫ ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯ, 23-БАП, 1-Т.

2010  жылы  ШҚО-да  дамуында  ерекше 

мұқтаждықтары  бар  (ДЕМБ)  11  489  бала 

болды

1

. 

Балалардың  көпшілігі  сапалы 

инклюзивті  білім  алуға  қол  жеткізе 

алмады  немесе  оны  пайдалана  алмады, 

бұл  олардың  дамуына  және  социумға 

кіруіне  теріс  әсер  етті.  Дамуында  ерекше 

мұқтаждықтары  бар  балалар  үйде  немесе 

мамандандырылған  мекемелерде  білім 

алды,  енді  біреулері,  олардың  халықтың 

осал  тобы  ретінде  қаралып,  қоғамның 

белсенді  әрі  бағалы  мүшелері  ретінде 

саналмағандықтан,  құрбыларымен  мүлдем 

араласа  алмады.  Инклюзивті  қоғамның 

дамуы,  ең  алдымен,  дамуында  ерекше 

мұқтаждықтары бар балалардың өз «ішінде» 

емес, қоғамның өзінде балалардың игілігіне 

кедергі  келтіретін  тосқауылдарды  анықтау 

мен жоюға бағытталған. 

Аталған  жағдай  тез  арада  шешуді  талап 

етті,  сондықтан  ЮНИСЕФ  жағдайды 

жақсарту  үшін  ШҚО  әкімдігімен,  Қазақстан 

Республикасының негізгі министрліктерімен 

және  Семей  қ.  Мемлекеттік  медициналық 

университетімен  (Семей  қ.  ММУ)  күш 

біріктірді.  2007–2011  жылдар  ішінде 

ЮНИСЕФ ҚР Үкіметіне «Арнайы әлеуметтік 

қызметтер  туралы»  Заңның  ережелерін 

әзірлеу, қабылдау, іске асыру және жетілдіру 

мәселесі бойынша қолдау көрсетті.  ЮНИСЕФ 

сонымен қатар мүгедек балалардың қоғамға 

араласу деңгейін өлшеу үшін ШҚО-ны қоса 

алғанда, елдегі мүгедектігі бар балалардың

2

  

жағдайы  туралы  зерттеулер  жүргізіп, 

жергілікті  деңгейде  әлеуметтік  араласуына 

мониторинг жүргізуге арналған құралдарды 

әзірледі. 

2013  жылы  ЮНИСЕФ  Спешиал  Олимпикс-

пен  (Special  Olympics)  бірлесіп,  ШҚО-да 

инклюзивті  қоғамды  дамыту  бойынша 

модельдік  бағытты  әзірлеуді  бастады. 

Бағыт  дамуында  ерекше  мұқтаждықтары 

бар  балалардың  мұқтаждықтары  жоқ 

балалармен  араласуы  үшін  алаң  жасап, 

жаңа  достар  тауып,  өзін  қоғамның 

толыққанды мүшесі ретінде сезіне білуі үшін 

спорттық іс-шаралар мен ойындарға («Жас 

атлеттер»,  «Біріктірілген  спорт»)  тарту 

секілді компоненттерден тұрды. 

1 «Дамуында ерекше мұқтаждықтары бар балалар» термині 

деп «алуан түрлі кедергілерге кездескен кезде  олардың 

басқалармен қатар қоғам өміріне толық әрі тиімді қатысуына 

кедергі келтіруі мүмкін тұрақты физикалық, психикалық, 

интеллектуалдық немесе сенсорлық бұзушылықтары бар 18 

жасқа дейінгі адамдар» түсініледі.

Екінші  компонент  («Дені  сау  атлеттер») 

балалардың  көру,  есту  қабілеттерін, 

ауыз  қуысы  мен  денсаулығының  жалпы 

жағдайын  медициналық  тексеруден  өткізу 

және өзіне-өзі қызмет көрсетудің қарапайым 

дағдыларын  (мысалы,  қалай  дұрыс  жуыну, 

тіс  щеткасы  мен  пастасын  қалай  дұрыс 

пайдалану  қажет)  үйрену  мүмкіндіктерін 

берді.  Мүгедектігі  бар  балалардың  ата-

аналары «Дені сау отбасы» форумы аясында 

тәжірибе алмасып, балаларды тәрбиелеудегі 

қиындықтарын бөлісті, денсаулық сақтаудың 

маңызды аспектілері туралы біліп, қаладағы/

ауылдағы  алуға  болатын  қызмет  түрлері 

туралы ақпарат алды. 

Үшінші  компонент  дамуында  ерекше 

мұқтаждықтары  бар  балаларды  жалпы 

медициналық тексеруден өткізу мақсатында 

медицина 

қызметкерлерінің 

білімдері 

мен  дағдыларын  тәжірибеде  көрсете 

отырып  арттыруға  бағытталған.  Сондай-ақ 

жергілікті  халықпен  қоғамның  мүгедектігі 

бар  адамдарды  қабылдауын  бағалау  және 

олардың  қоғамға  араласуы  үшін  кезігетін 

кедергілерін  анықтау  бойынша  көп  жұмыс 

атқарылды.  

2 Мүгедектігі бар балалардың жағдайына жасалған талдау: 

Қазақстан  Республикасында  инклюзивті  қоғамды  дамыту, 

ЮНИСЕФ сайтынан оқуға болады: http://unicef.kz/publication.

html?id=117

Спешиал  Олимпикс  45  жылдан  астам 

уақыттан бері интеллектісінде өзгешеліктері 

бар  адамдар  үшін  спорттық  іс-шаралар 

ұйымдастырады.  Осы  жылдар  ішінде 

әлемнің 180 елінен 4 000 000 адам арнайы 

олимпиялық қозғалыстың қатысушыларына 

айналды. Қазақстанда  Спешиал Олимпикс 

қозғалысының  дамығанына  23  жылға  жуық 

уақыт  болды.  Спорттың  20  түрі  бойынша 

жүргізілетін  жаттығулар  мен  жарыстарға 

мектеп-интернаттардан  18  000  -  нан  астам 

бала,  сондай-ақ  отбасыларда  тұратын 

балалар қатысады. 

           

БАЛАНЫҢ ӨЗІНЕ ӘДІЛ ӘРІ ҚҰРМЕТПЕН ҚАРАЙТЫН ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСҚА ҚҰҚЫҒЫ   

          

17