Вестник таразского государственного педагогического института

30 
 
анықталады.  Себебі,  ӛнер  ӛмірдің  кӛркем  образда  бере  отырып,  адамның  оны  танып-
білуіне,  рухани  баюына,  дүниетанымының  қалыптасуына  себертігін  тигізеді.  Кӛркем 
мәдениеттің  құрамдас  бӛлігі  ретінде  ӛнер  тұтас  алғанда  рухани  мәдениеттің  ӛзегі  болып 
саналады.  Қазақстан  мәдениеті  тарихының  тамырлары  тереңде  жатыр.  Қазіргі  ғылыми-
зерттеу-лердің нәтижелері қазақ халқының дербес және бірегей мәдениетінің даму жолын 
ӛте  дәл  болмағанымен,  жеткілікті  дәрежеде  айқын  кӛз  алдымызға  келтіруге  мүмкіндік 
береді.  Ғасырлар  қойнауымен  бізге  келіп  жеткен  кӛркем  шығармашылық  элементтерін 
мұқият  салыстырып,  зерттеу  арқылы  халықтың  рухани  ӛмірінің  тұтас  бітім-болмысын 
азды-кӛпті жасауға болады.  
Сондықтан біз үшін  қоғамның әлеуметтік дамуына, қазақтардың шаруашылық  құры-
лымына,  жан-ұялық  қатынасына,  қолӛнері  мен  тұрмысына,  дүниетанымына,  салт-
дәстүріне,  діни  нанымына  ғылыми  талдау  ждасап  алу  орынды  болып  кӛрінеді.  Ӛйткені 
қазақ  халқының  музыкалық  шығармашылығы  ӛзіндік  ерекшелігі  осы  айтылғандармен 
тығыз  байланысты.  Білім  беру  мен  тәрбиелеу  саласының  түбегейлі  ӛзгеру  жағдайында 
ұлттық  мәдениет-ке,  халықтық  дәстүрге,  олардың  тарихы  мен  даму  жолдарына  қайта 
оралып,  кӛркем  мәдениеттің  барлық  мүмкіндіктерін  сарқа  жаңа  тәрбие  жүйесіне  қызмен 
етуге жұмылдыру-бүгінгі күннің тәртібіндегі  ең басты мәселе. Ӛйткені жас ӛспірімдердің 
ұлттық мәдениет пен дәстүрлерді меңгергенде ғана жалпы адамзаттық мәдени мұраларды 
игеріп,  дүниеге  дұрыс  кӛзқарасы,  қоршаған  ӛмір  шындығына  эмоциялық  қатынасы, 
танымдық  ой-санасы  қалыпта-сатыны  анық.  Ендеше,  әр  кезеңнің  педагогикалық 
тәжірибелерін зерделей отырып, эстетика-лық тәрбие жүйесін жаңаша қайта құрудағы сол 
кезеңдерге тән тұжырымдардың, балалар қалаған кӛркем-рухани мұралармен жас ұрпақты 
қауыштыру ісінде-қазақтың дәстүрлі кӛркем мәдениеті маңызды орын алады.  
Мектептегі  тәрбие  шараларының  кең  таралған  формасы  түрлі  тақырыптардағы 
ертеңгіліктер кештер ойын сауықтари болып табылады. Жастардың рухани идамуына, осы 
бағыттағы  тәрбие  шараларын  парасатты  ӛткізуге  маңыз  беріп  отырған  қазіргі  жағдайда 
мектеп  мерекелерін  ұйымдастыру  ісі  педагогикалық  ұжымдарға  ерекше  жауапкершілік 
жүктеліп отыр. Кез келген орта білім беретін мектептерде халық аспаптар оркестрі болуы 
шарт.  Оркестрдің  негізгі  міндеті  қатысушы  балалардың  эстетикалық  талғамын  музыкаға 
жоғарғы  деңгейде  тәрбиелеу.  Оркестр  жетекшісі  оқу  тәрбие  жұмысын  сапалы  жүргізу 
үшін  жоспар  құрып,  алдынала  репертуарын  тағайындайды.  Орындалатын  музыкалық 
шығармалар:  ән  (халық  әндері,  кәсіпқой  сазгерлердің  әндері),  күйлер  (халық,  тарихи, 
аңыз, сазгерлердің) оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай іріктелуі керек.  
Еліміз тәуелсіздікке қол жеткізіп, ӛлгеніміз тіріліп, ӛшкеніміз қайта  жанған, ӛз ӛнері-
міз  бен  рухани  байлығымызды,  әдет  ғұрпымыз  бен    салтымызды  толық  меңгеруге 
мүмкіндік  алған  жағдайға  келген  кезде,  ӛз  халқымыздың  ғасырлар  бойы  жинаған  бай 
мұрасын ұрпақ-тан-ұрпаққа жалғастыру, музыка мұғалімінің басты мақсаты болуы  керек. 
Сондықтан    музыка  пәні  мұғалімі  үнемі  ізденіспен  әр  сабағында  оқушылардың  бойына 
ізгілік 
пен 
адамгершіліктің, 
әсемдік 
пен 
сұлулықтың, 
инабаттылық 
пен 
қайырымдылықтың  нәрін  беретіндей  әдістерді  қолданып  отыруы  керек.  Қазіргі  жалпы 
мектептерде  ұсынылған  музыка  пәнінің  бағдарламасына  сай  сабақтар-ды  ӛткізуге  мол 
мүмкіндік  бар.  Сол  мүмкіндікті  тиімді  пайдалана  отырып  сабақтың  түрін,  формасын 
ауыстыра  отыра,  әр  түрлі  әдістерді  қолданып,  музыка  сабағын  мағналы  етіп  ӛткізуі 
оқытушының  міндеті.  Музыка  сабақтарында  кӛбінесе  оқушылардың  ой-кӛріністерін 
кеңінен  дамытатын,  олардың  сӛйлеу  мәдениетін,  ойларын  толық  жеткізе  білетін, 
мүмкіндік-терін арттыратын тиянақты  сұрақтарды дәл  қоя білу,  қойған сұрақтарға жауап 
ала  білу,  оқытушының  ӛзінің  тіл    байлығына  дүниетанымы  жан–жақты  білімі,  ой-ӛрісі, 
сезімі терең болуы керек. 
Республикамыздың  музыка  ӛнері  адам  мен  мәдениет  тану  жолымен  ілгері  қарай 
басып, батыл дамуда. Қазақ халқының музыка мәдениет қайраткерлері басқа халықтардың 
классикалық мәдени құралдар  мен байлығын игере  халық ӛнерінің сарқылмас  қазынасын 
пайдалана  отырып,  ӛздерінің  шығармаларында  ӛнердегі  шынайы  шыншыл  мазмұнды 

31 
 
кӛрсететін бірден-бір дұрыс, ӛмірдің шыншыл ілімді игеру үшін қызмет етіп келеді. Біздің 
бүгінгі дәуіріміздегі болашақ ӛнерпаздарға деген қамқорлықтың ұшантеңіз екенін әркімақ 
кӛріп отыр. Қазіргі ӛнер мен мәдениетті, оның жекелеген ӛкілдері  халқымыз-дың тікелей 
қамқорлығында.  Бұған  қазіргі  таңда  республикамызда  болашақ  ӛнерпаздарды  баулып 
отырған  жүздеген  арнаулы  музыка  мектептерін  айтсақ  болады.  Қорыта  келе  сынып 
оқушыларын  тәрбиелеу  үрдісінде,  музыка  ӛнері    арқылы    музы-калық  мәдениеттілікке 
баулу,  музыкалық  жалпы  білімдерін    қалыптастыру  мен  тәрбиелеу,  қәзіргі  музыкалық 
білім беру саласының ӛзекті  бағыты  болып табылады. 
Мектеп  оқушыларының  алғашқы  музыкалық  білімі  тӛменгі  сынып  оқушыларында 
қалыптасады.  Музыка  сабағының  талапқа  сай  ӛткізілуінің  арқасында,  еліміздегі 
мектептерде  тӛменгі  сынып  оқушыларының    музыкалық  тәрбиесі  кешенді  түрде 
жүргізілетінін  зерттеу  жұмыстары  арқылы  анықталған.  Қазіргі  кезде  музыка 
сабақтарының  іс-әрекеттер  негізінде  тӛменгі  сынып  оқушылары  жалпы  музыкалық 
мәдениеттілікке,  ән  орындау  мәдениетіне,  музыкалық  шығарманы  тыңдау  мәдениетіне 
тәрбиеленеді.  Бұл  кешенді  үрдісті  ғылыми-әдістемелік  тұрғыда,  дұрыс  жүргізіп, 
оқушыларға сауатты музыкалық білім беретін музыка пәні маманы болып табылады. 
Музыка  сабақтарындағы  музыкалық  іс-әрекеттері  бір–бірімен  тығыз  байланыстыра 
білгенде  ғана,  оқушылардың  музыкалық  материалды  игеру    мүмкіндігі  арта  түседі. 
Музыка тілі басқа ӛнерсаласымен салыстырғанда  күрделі тіл екендігін мектептегі музыка 
сабағында  түсіндіре  білу  қажет.  Нәтижесінде  музыка  ойды,  мақсатты,  кӛңіл  күйді 
кӛтереді. Негізгі музыкалық  іс-әрекеттер ән орындау мен музыкалық  шығарманы тыңдату 
арқылы  оқушыға  музыкалық  тәрбие  беру  үрдісі  зерттеліп,  әдістемелік  тұжырымдамалар 
жасалынады.  
Сынып оқушыларының музыка сабақтарын әдістемелік тұрғыда ӛткізу арқылы,  мек-
теп  оқушыларын  музыкаға  тәрбиелеу  үрдісі  Жаңа  заманның,  жаңа  оқушысын  ұлттық 
музыка    мәдениетін  меңгерген,  әлемдік  музыка  ӛнері  туралы    музыкалық    білімі  
қалыптасқан    жеке    тұлға  етіп  тәрбиелеу  жүйесін  қалыптастырады.  Мектепте  музыка 
сабағы  оқушыларды  әсемдік  әлемінің  таңғажайып  сырын  терең  түсініп,  кӛркемдік 
атаулыны  шынайы  сезінуге,  одан  рухани  ләззат,  әсер  алуға,  ӛмір  жайлы    ой  толғауға, 
ізгілікті  мұрат-мақсаттарға  жетелеп,  ӛнегелі  істерге  баулиды.  Осы  маңызды  міндеттерді 
орындау үшін баланың бойындағы қаблетті дамыту  керек. Ал жалпы музыкалық  қаблетті 
дамыту  үшін  музыка  пәнінің  мұғалімі  «сегіз  қырлы,  бір  сырлы»  болуы  қажет.  Ол-әнші, 
музыкант,  актер,  әдебиетші,  тарихшы-қысқасы  ғылымның  әр  саласынан  хабардар 
болғанда ғана, бүгінгі күн талабына сай ұстаз бола алады. 
 
Әдебиеттер тізімі: 
1. Б.Т.Омарғазинова, «Ӛнер тәрбиелейді». 
2. С.А.Ұзақбаева, «Ӛміршең ӛнер ӛрісі». 
3. Т.Ә.Сүлейменова, «Бастауыш сыныптарда музыка пәнін оқытудың әдістемесі».   
 
Аннотация 
Жұмыста  орта  білім  беретін  мектептердегі  оқушыларға  музыка сабағының    тәрбиелік  мәні 
қарастырылған,  сонымен  қатар музыка сабағының  жұмыс  жоспары,  музыкалық  шығармалардың 
ашылуы, келешек жастарымызды ӛнерге деген қабілетін арттыру жолдары зерттелген.  
Аннотация 
В  статье  рассматривается  сущность  воспитания    урока  музыки  в  общеобразовательной 
школе.  А  также  исследованы  планы  уроков  музыки,  пути  раскрытия  роли  музыкальных 
произведений, развитии способности к исскуству подрастающего поколения. 
Annotation 
In  article  it  is  con  sidered  possibiliti  es  of  musical  education  by  bases  of  communicat:  ons  of 
musical  and  ekol  ogucal  education  at  a  music  lesson  at  comprehensive  school.  Applies  fragments  and 
plans  of  ld  cdessons  of  music,  the  role  musical  opus  including  of  the  Kazakh  nationel  composers  in 
versatile development of younqer generation.