3.Дайын өнімнің өзіндік құны есептеу тәртібі
а) Сатып алушыларға жөнелтілген дайын өнімнің өзіндік құнын
б) Өндірістен шығарылған дайын өнімнің өзіндік құнын
Сатып алушыларға жөнелтілген дайын өнімнің өзіндік құны нақты өзіндік құны б/ша қалған және түскен дайын өнімнің есепке алу құны б/ша қалған және түскен дайын өнімге пайыздық қатынасы арқылы анықталады.Алынған пайыздық қатынасты сатып алушыға жөнелтілген өнімнің есепке алу құнына көбейтеді.Мұндай есептер ж/о№11ге тіркелетін «Аналитикалық мәліметтер» жүргізіледі.
Дайын өнімнің өзіндік құнын есептеу жолын мысалмен қарастырайық:
Көрсеткіштер
|
Есеке алу құны
|
Нақты құны
|
Ауытқу
(+,-)
|
Дайын өнім қалдығы ай басына
|
550000
|
580000
|
+30000
|
Өндірістен қабылданды
|
1960000
|
2020000
|
+60000
|
Барлығы
|
2510000
|
2600000
|
+90000
|
Қалған және түскен дайын өнімнің нақты құнының есепке алу құнына пайыздық қатынасы
|
2600000/2510000*100%=103,6%
|
Сыртқа сатылған
|
2000000
|
2072000
|
+72000
|
Ай соңына қалдық
|
510000
|
528000
|
+18000
|
2000000*103,6/100=2072000
б) Өндірістен шығарылған дайын өнімнің өзіндік құнын есептеу үшін аяқталмаған өндірістің ай басындағы қалдығына бір айдағы өндіріс шығындарын қосып аяқталмаған өндірістің ай соңындағы қалдығын шегереді.
Аяқталмаған өндірістің қалдығын түгендеу жүргізу арқылы анықтайды. Аяқталмаған өндіріс қалдықтарын бағалау :
Нақты жұмсалған шығындары б/ша
Нормативті өндірістік өзіндік құны б/ша
Тікелей өндірістік шығын сомасы б/ша жүргізіледі.
Тауар алмасу (бартерлік) кезіндегі дайын өнімді сату есебі
Бартер бойынша алыс-беріс – бұл тауарлар үшін ақша төлемей, меншік құқығын берумен тауар айырбастау операциясы.Қазақстан Республикасының ішкі нарғының бартерлік айырбастаулар, нарықтық қатынастар қалыптасу кезеңінде жүргізілді. Бартерлік айырбастаулардан кірістер, бухгалтерлік есепке алу стандартты №5 «Кірістер» әдістемелік ұсыныстарға сәйкес танылады. Қазақстан Республикасының ішіндегі бартерлік операцияларда сәйкес келетін және сәйкес келмейтін тауарларға, алынған тауарларды сату құны бойынша айырбастап кірістер танылады және бағаланады.Егер бартерлік айырбастауға жіберілген тауарлар құны 200000 теңге, тауарларды айырбастау бойынша орнына тауарлар алынды оларды сату мүмкіндігі 250000 теңгеге бағаланады, бұл жерде кірістер болып 25000 теңге танылады.
Дайын өнімдерді және консигнация шартымен алынған тауарларды сату бойынша операцияларды есепке алуда дұрыс көрсету, бухгалтерлік есептің сенімді түрде дұрыс жүргізілуіне, бюджетке салықтық төлемдерді толық және өз уақытында төленуіне көмегін тигізеді.
Барлық тауарлардың бір мезгілде, бір сатып алушыға сатылуы сирек кездесетін жағдай. Тауарды белгіленген партиямен сатқан кезде, тауарды еркін айналымға шығару бойынша кедендік процедуралар нақты сатып алушыға сатылуға тиісті тауардың бөлігіне ғана рәсімделеді. Егер әр түрлі себептермен, мысалы, тауарға сұраныс жоқ, бағалары қымбаттаған, сапасы сәйке келмесе, консигнатор келісім-шартта көрсетілген мерзімде тауарды сата алмайды, онда тауар кедендік қоймадан консигнатқа қайтарылады
Енді бартерлік айырбастаулар бойынша жүргізілген операцияларды бухгалтерлік шоттардың көмегімен есепке алуды көрсетейік:
Р/н
|
Операцияның мазмұны
|
Байланысатын шоттар
|
Сома
|
Дебет
|
Кредит
|
1
|
Бартерлік айырбастау бойынша қоймадан дайын өнімдер жіберілді, нақты өзіндік құны бойынша
|
7010
|
1310
|
400000
|
Сатып алу құны бойынша тауарлар алынды
|
7010
|
1330
|
100000
|
Қызмет көрсетілді бартерлік айырбастау есебінен, нақты өзіндік құны бойынша
|
7010
|
8310
|
100000
|
2.
|
Бартерлік айырбастау ретінде тауарлар мен қызметтер үшін төлеуге шот ұсынылды
|
|
|
|
А)дайын өнімдер үшін
|
1210
|
6010
|
500000
|
Б)алынған тауарлар үшін
|
1210
|
6010
|
160000
|
В)жұмыстар мен қызметтер үшін
|
1210
|
6010
|
150000
|
4.
|
Бартерлік айырбастау бойынша қатысушы кәсіпорынның шоты акцептелді, алынған шикізат пен материалдар ұшін
|
1310
|
3310
|
800000
|
5.
|
Бартерлік айырбастау юойынша дебиторлық қарызға аударылды.
|
3310
|
1210
|
800000
|
6.
|
Тауарлардың құнындағы айырманы Iiші жақтағы кәсіпорын төледі
|
1030
|
1210
|
120000
|
7.
|
Бартерлік айырбастау шарттарында тауарларды сату бойынша шығындарды есепке алынды
|
7110
|
1314
|
38000
|
Қазақстан Республикасының өндірілмейтін немесе жеткіліксіз мөлшерде өндірілетін тауарларды біздің елімізге жеткізетін кәсіпорындармен консигнациялық негізде саудаласу жүргізудің маңызы зор. Дайын өнімдерді және тауарларды консигнация шарттары негізінде сатқан кезде, консигнант пен консигнатор арасында, консигнацияға келісім-шарт жасалады. Бұл операцияларды есепке алудың, валюталық операциялармен, курстық айырмалармен, кедендік рәсімдеумен, консигнатормен есеп айырысу ретімен, бюджетке қосылған құн салығының төлемдері мен комсигнацияға алынған тауарларды сақтау, рәсімдеу шарттарымен байланысты ерекшеліктері бар. Тауарларды импорттаған кезде Қазақстан Республикасының кедендік органдармен кіргізілетін тауардың мерзімі белгіленеді:
еркін айналым үшін тауар.
Кедендік қойма мерзімі ( консигнацияға кіргізілетін тауарлар үшін)
Кедендік қойма туралы Ережеге сәйкес, Кедендік қойма мерзімі, кіргізілген тауарларды кедендік алымдардан салықтардан босататын және сақтау кезеңіне экономикалық саясат шараларын қолданып кедендік бақылауда сақтауі үшін арналған. Импорттаушы кәсіпорыннан консигнацияға алынған тауарлар, кедендік қойма мерзіміне кіреді және кедендік қоймада оларды сута күніне дейін сақталады.
Республика териториясында консигнацияланған тауарды сату мерзімі, ол тауарларды кедендік рәсімдеу мерзімімен сәйкес келеді. Сақтау мерзімі біткен соң, консигнацияланған тауарларды қайтарған жағдайда кедендік төлемдер алынбайды, егер тауарлар сатылмаса.
Консигнанттан алынған тауарлар, оларды сатқанша консигнаторда баланстан тыс 004 «Консигнацияға алынған тауарлар» шотында есептеледі.Бұл тауарлар талдау есебі тауарлардың түрлері және консигнаттар бойынша контрактілерде көрсетілген бағалар бойынша жүргізіледі.
Консигнатор белгілеген тәртіппен рәсімделген кедендік қоймалары бар және консигнация келісім - шартының шарттарына сәйкес тауарларды сатуды жүзеге асыра алады. Келісім-шартта қарастырылған:
Консигнатқа барлық контрактілік құнды қайтару
Тауарды 45% аспайтын қосымша бағамен сату, қосылған құн салығын есепке ала отырып.
Егер екі жақтың өзара келісімі бойынша, консигнацияланған тауар құны төмендетілсе, онда тауардың төмендетілген құны сомасы 004 «Консигнацияға қабылданған тауарлар» шотының кредиті жазылады. Екі жақтың келісімі бойынша тауарды сату мерзімі ұзартылуы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: |
