«Яссауи» туристік фирмасының маркетингілік стратегиясының жетілдірілу жолдары

Қазіргі маркетинг фирма қызметтерінде «адамдық капитал» мәнінің маңызды өсуін және осы капитал сапасының бірмезгілдік-радикалдық өзгерісін жан – жақты ескеруі керек.

«Яссауи” туристік фирмасының имиджі беріктенуі және тиімді қызметі үшін біздің көзқарасымызда штатқа қоғаммен байланыс бойынша маманды немесе басқаша айтқанда “public relations ” маман енгізу мүмкіндігін қарастыру қажет.

70-90-ші жылдары батыстың менеджмент пен маркетинг бойынша теоретиктері мен практиктері осы коммуникациялардың тиімді желісін жасау үшін көп еңбек сіңірді. Ақпараттың екіжақты қозғалысына негізделген олар, қызметкерлерді шешімдер қабылдау процесіне енгізуде өте маңызды. Дегенмен, қазірге дейін бұл салада проблемалар көп. Өндірісті, өткізілімді, сатып алуды, қаржыны және т.б. басқару бойынша негізгі функционалдық міндеттерді орындаушы менеджерлерге, бұл қызметті өздерінің бағыныштыларымен, жетекшілерімен және әріптестерімен тиімді коммуникацияның жүзеге асырылуымен ұштастыру қиын.

Нәтижесінде, көптеген жағдайларда менеджерлер, сенімді қайтымды байланыстың болмаған кезінде, әсіресе, ақпараттармен тікте, көлденеңде бойынша алмастыруда, ақпарат қозғалысын жоғарыдан төмен қамтамасыз ететін, ішкі фирмалық коммуникацияның дәстүрлі біржақты типіне артықшылық береді. Менеджерлер иығына тиімді коммуникацияларды ұйымдастыру міндетін арту әрекеті, бірқатар жағдайларда, компанияны, қызметкерлер үшін әртүрлі ақпараттық материалдардың үлкен мөлшерін шығарушы баспаханаға айналдыруға әкеледі: көп тираждылар, ішкі фирмалық бюллетеньдер, баяндамалар мен шолулар, пікірсайыстық парақтар, әртүрлі құжаттар, сонымен қатар кино-, бейне- және аудио өнімдер. Бұл ақпараттық материалдардың тиімділігінің, шын мәнінде, жоғарылығы жеткіліксіз.

Фирма ішіндегі коммуникацияны құру және дамыту бойынша жұмыстарды менеджерлерге міндеттеу тиімсіз екенін тәжірибе көрсетті, олар жұмыстың нақты бөлімшесі мен шешім қабылдауға жауапты. Ұйым, менеджерлер мен «көк жағалылар» арасында өзіндік коммуникациялық делдал бола отырып, осы жұмысты жоғары кәсіпкерлік деңгейде орындай алатын, мамандардың ерекше категориясын керек етеді. Бұл міндетті қазіргі кезде қоғаммен байланыс жүргізетін менеджмент атқарады (“public relations ”).

“Менеджмент ұйымның мақсаттарға жетуі үшін қоғамның қатынастары мен бағалықтарын түсінуді керек етеді. Бұл мақсаттардың өзі ұйымның ортасымен анықталады. “public relations” саласындағы маман менеджментке қатысты кеңесші және делдал қызметін атқарады, ол жеке мүдделер мен ұйымдар мақсатын маңызды саясат пен әрекетке алмастыруға ықпал етеді ”.

Мұндай кеңесші мен делдал қызметінің, қызметкерлерді басқару аясындағы нақты бағытын атауға болады:

1) ұйымның репутациясын қолдай отырып, ол жеке өнімділіктің өсуіне апаратын, біріккен команда рухының қалыптасуы үшін жағдай жасауға мүмкіндік туғызады;

2) “public relations” көмегімен ішкі ортаның кездейсоқ өзгерісі туралы ұйымның «ерте ескерту жүйесі» бернесін орындайды;

3) сол “public relations” арқасында ұйымның алдынан жаңа мүмкіндіктер ашады, өйткені қоғаммен байланысатын мамандар, менеджерлер ішіндегі біреуге қарағанда, оның ішкі ортасымен барынша тығыз байланысты қолдайды;

4) менеджерлер мен жұмысшылар арасындағы қатынастардағы дағдарысты жағдайлардан ұйымның шығуына көмектеседі;

5) “public relations” компанияның жоғарғы жетекшілерінің оның қызметкерлерінен алшақтауын болдырмаудың әрекетті құралы ретінде қолданылады;

6) қоғаммен байланысты біле отырып, тәжірибе жүзінде үздіксіз жүретін, өзгерістерге қызметкерлердің бейімделуіне жемісті әсер етеді;

7) “public relations” саласындағы маман бола отырып, компания жоспарын қоғамның әлеуметтік жауапкершілікті институты ретінде жұртшылыққа көрсетіп, әлеуметтік ортада өткізеді.

Қызметкерлер менеджері, коммуникация дағдаларын нашар білгендіктен, оның беталысына жеткіліксіз ықпал етеді, бұл қатынаста кәсіподақтан қалыс қалады деген пікір таратылған. Соңғылары көбінесе менеджерлер мен «көк жағалылар» арасындағы коммуникациялық делдалдар ролін өзіне алады. Бұл жағдай компанияның жоғарғы жетекшілерінің наразылығын шақырады.

Менеджмент ішкіфирмалық “public relations” саладағы мамандарға сенім артады. Бұл мамандар менеджерлер мен «көк жағалылар» арасындағы коммуникациялық делдалдар сияқты әрекет істеу үшін, белгілі бір жағдайлар қажет. Біріншіден, менеджерлерге тиімді ішкіфирмалық коммуникацияны жасау және дамыту ісінде “public relations” саласындағы мамандарға толығымен сенуі керек. Екіншіден, менеджерлерге де, кәсіподақ қайраткерлеріне де бұл мамандарға кәсіпқойлар ретіндеде, адал коммуникациялық делдал ретіндеде сеніммен қарауы керек. Үшіншіден, менеджерлер мен жұмысшылар еңбек қатынасы аясындағы коммуникацияның ерекше маңыздылығын толығымен түсінуі керек. Төртіншіден, менеджерлер мен жұмысшылар, жұртшылықпен байланыс бойынша менеджерлерге шындықты, ашық ақпарат берілетініне дайын болуы керек.

Кәсіпорындарды жекешелендіру мен акционерлеу процестерін қамтитын Қазақстандағы экономикалық реформалар жүрісі, жаңадан пайда болған компанияларда осындай проблемалардың пайда болуын сенімділікпен болжауға мүмкіндік береді. Жекешелендірілген ұйымдардағы еңбек қатынасы, коммуникация саласындағы дайындықтың ерекше жоғары деңгейін талап ететін менеджменттің күрделі және қиын орындалатын бернелерінің біріне айналады.

Еңбек қатынасы аясындағы коммуникация нақты мақсаттардың бірқатар міндеттері мен жетістіктерін орындау үшін сайланған. Ерекше маңызға иелер келесілер:

1. Тұлғалар аралық коммуникацияны қамтамасыз ету. Батыс менеджментінің тәжірибесі, қызметкерлерді басқару мақсатына жетуде маңызды рольді атқаратын құрал – әртүрлі текті баспасөз ақпараты дегенді айтады. Дегенмен ол жеке сұхбатты алмастыра алмайды. Мұндай сұхбаттасудың дамуы – фирма ішіндегі “public relations” міндеті.

2. Фирма ішіндегі басылымдардың өзгерісі (көптираждылар, бюллетендер). “public relations” саласындағы мамандардың белсенді әрекеттері бұл баспасөздердің тәуелсіз болуына, сынама материалдарды жариялауына және оқушыларының пікіне мүдделі болуына әкелді. Осылай, бұл басылымдар, барлық ұйымның трибунасына айналды және коммуникацияның екіжақты каналын көрсетеді.

3. Нысанды коммуникациялардың нысансыздармен табысты бәсекелестігін қамтамасыздандыру. “public relations” мамандары, жалданған қызметкерлерді ереуіл ұйымдастыруға итермелеу үшін қолданатын сыбыстар каналын жеткілікті табысты бейтараптандырады.

4. Қызметкерлердің жетекшілер саясаты туралы ақпаратты болуын жақсарту. Жұмысшылар үшін ерекше маңызды мәселе, ішкіфирмалық “public relations” берілетін, әлеуметтік кепілдіктер, қызметте көтерілу және жалданды қызметкердің еңбегінің төлену деңгейі туралы ақпаратты болу.

5. Компания жұмыскерлеріне қаржы құжаттарымен танысуда көмек көрсету. Компанияның қатардағы жұмыскерлері жетекшілердің қаржы саясаты мен қаржы есептерін дұрыс түсіну үшін қажетті дайындығы барлық уақытта бола бермейді. Кейбір компаниялардың “public relations” мамандары қаржы есептеріне қосымша қызметкерлерге арналған бейне фильмдер дайындайды, олар ұйымның қаржылық жағдайын түсіндіру мақсатында және қажетті оқу жүргізуде қолданылады.

6. Бас және еншілес компаниялар арасындағы ақпараттарды алмастыруды ұйымдастыру. Бірқатар жағдайларда екі компанияныңда қызметкерлері арасындағы қатынастың үйлесімі күрделі болады. Ол үшін “public relations” саласындағы мамандар, коммункация саласындағы өзінің мүмкіндіктерін қолдана отырып, олардың үйлесім табуына мүмкіндік береді.

7. Жаңа технологияның ерекшеліктерін түсіндіру. Бұл мәселе технологияның тұрақты жетілдірілуімен, автоматтандырудың, роботтанудың, компьютерлендірудің енгізілуімен байланысты үлкен мәнге ие болуда. Бұл процестердің сипаттамалары жұмысшыларға барлық уақытта түсінікті емес, олар мұндай процестерді жұмыссыздық қаупінің күшеюімен байланыстырады.

8. Қауіпсіздік саласындағы шаралардың тиімділігін арттыру. “public relations”, қызметкерлерді қажетті қауіпсіздік шараларына оқытуды жүзеге асыруда мүмкіндігі бар. Мұндай оқытулар үздіксіз жүргізіледі және жаңа қызметкерлергеде, жеткілікті тәжірибелі қызметкерлергеде есептелген.

9. Қызметкерлердің жетекшілердің қызметі туралы ақпараттануын қамтамасыздандыру. Компанияның жеке өндірістері елдің немесе дүниежүзінің әртүрлі аудандарында орналасқан жағдайларда, орталық жетекшіліктің қызметі туралы ақпарат, кәсіпорынның қызметкерлерінің әрекеттері мен уәждемелерін үйлестіру үшін, ерекше мәнге ие болады.

10. Қызметкерлерге басқарудың құрылымы мен бернесін түсіндіру. Басқарудың негізгі деңгейлері, менеджерлерді алмастыру себептері мен сипаттары фирманың ішіндегі ақпаратқа әсер етеді. Ол компания қызметкерлеріне басқарудың әртүрлі деңгейлеріндегі менеджерлер қызметінің мәні мен ерекшеліктерін түсіндіру мақсатын көздейді.

11. Компания акционерлерін жүйелі ақпараттандыру. Басшылықтың акционерлік капиталды басқару саласындағы жоспарлары туралы ақпарат, компания акционерлерінен тұратын қызметкерлер бөлігі үшін ерекше маңызды болады.

12. Қызметкерлерді сыйақы жүйесі туралы ақпараттандыру. Компанияда жұмыс істейтін адамдар, қалай және не үшін сыйақы төленетіні туралы толық хабардар болулары керек.

13. Бос орын, қызметтің бар екені туралы ақпарат. Ол, өзінің жұмысшылары мен қызметкерлеріне мамандығы бойынша елдің немесе дүниежүзінің басқа аудандарында өзінің бір филиаында немесе компанияның еншілес фирмаларының бірінде жұмыс ұсыну мүмкіндігі бар халықаралық және ірі ұлттық компаниялар қызметкерлері үшін ерекше маңызды.

14. Тиімді қайтымды байланысты қамтамасыздандыру. “public relations” мамандары төменгі сатыдағы менеджерлер мен «көк жағалылардың» компанияның жоғарғы басшыларымен, олардың шешім қабылдауда жауапкершіліктерін және қатыстылықтарын қалыптастыра отырып, жүйелі кездесулерін ұйымдастыруда ықпал көрсете алады.

15. Әрекеттегі құқықтық нормалар мен ережелерді жариялау. Ішкіфирмалық қызмет “public relations” компания қызметкерлері арасында түсіндірме жұмыстар жүргізеді. Компания қызметіне қатысты болғандықтан, құқықтық реттеу мен заңдар жүйесі туралы жарималар жасайды, сонымен қатар оның басшыларының жаңа өкімдері мен ережелерімен байланысты хабардар етеді.

Ішкіфирмалық қызмет “public relations” жоғарыда қарастырылған барлық қызметтері үшін бір жалпы принцип сипатты: барлық жұмыскерлер компания басшылары үшін олардың пікірлері өте маңызды екеніне сенімді болуы керек және олар пікірлерін ашық және еркін айта алады, ал басшылар барлық уақытта оны тыңдауға дайын болулары керек.

Ішкіфирмалық отандық қызмет “public relations” Ресейдің өздік жағдайларында, бұрынғы кәсіпорында қолданылған партиялық және комсомол ұйымдарының тәжірибелерінің белгілі бір аспектілерін қолдана алады (әңгіме олардың мазмұны туралы емес, олардың кадрлармен жұмыс істеу пішіндері мен әдістері туралы).

Өздерінің қызметін орындау үшін, ішкіфирмалық “public relations” саласындағы мамандардың жеткілікті тиімді құралдары бар. Олардың қатарына ескеріліп кеткен, ішкіфирмалық басылымдарда жатады. Мысалы, Ұлыбританияда осындай бюллетендер мен басқа фирма ішіндегі басылымдыр шығаратын компаниялар жүздеп саналады. Соңғылары шағын журналдарды немесе бюллетендерді, көп тираждыларды және қабырға газеттерін, ақпараттық парақтарды көрсетеді. Олардың ішіндегі әйгілісі ақпараттық тақталар. Оларды, сәйкесті ақпаратпен көбірек адамдар танысуы мақсатында, ұйымның ғимараттарында, бөлмелерінде орналастырады. Ол барынша әртүрлі болады және жоғарғы басшылардан шығуы міндетті емес. Ақпараттың сипаттамасы ақпарат тақтасының типіне байланысты. Кез – келген ақпаратты орналастыруға болатын тақталарда болады. Бірқатар жағдайларда тақталарды секциялар қатарына бөледі, олардың әрқайсысы ақпараттың белгілі бір түріне арналған. Бұл тақталарға хабарламаларды орналастыру бірнеше сатылардан тұрады: ақпаратты кез – келген түрде “public relations” менеджеріне береді; ол бұл ақпаратқа қажетті сыртқы түр береді және оны қажетті мөлшерде (санда) тираждайды; осы ақпаратты тақтаға орналастыруменде ол айналысады.

Техникалық қатынаста ішкіфирмалық коммуникацияның ең күрделі құралы болып табылатындар бейнетаспалар мен теледидар. Фирма ішіндегі ақпарат көгілдір экранға жазылып алынған немесе тікелей эфир әдісімен беріле алады. Коммуникацияға салмақты көңіл аударатын, фирмалар бұл каналды тұлғалар аралық коммуникацияда тиімді қолданады.

Ішкіфирмалық “public relations” құралдарының қатарында, қызметкерлер оларды белсенді қолдана алатын, ұсыныстар мен ескертулерге арналған жәшіктерде бар.

Компанияға жаңадан жұмысқа келгендер үшін, корпорацияның мақсаттары мен мәдениетін дұрыс қабылдауға көмектесуге арналған арнайы ақпараттық әдебиеттер болады. Осы мақсатта компанияның тарихының баяндалуы, оның қызметінің негізгі бағыттары, басқару құрылымдары мен менеджмент бернелері қызмет атқарады. Әншейінде, мұндай текті ақпарат, әрбір жаңа келгендерге ұсынылатын, буклет түрінде рәсімделеді.

“public relations” саласында білікті мамандары бар батыс компаниялары, әртүрлі деңгейдегі қызметкерлер үшін және компанияның түрлі кәсіпорындарында арнайы конференциялар ұйымдастырады. Жалпы ұлттық конференцияларда жүргізуге болады. Олар, пікірлер мен ақпараттарды алмастырудан өзге қызметкерлерде «бір команда» рухын қолдауға белсенді қолданылады.

Бөлімшелері , филиалдары немесе өндірістік нүктелі көп компаниялар, жоғарғы басшылардың сол жерлерге ресми сапарлары тәжірибеге енгізген. Көбінесе мұндай сапарлар қандайда бір бөлімшенің немесе филиалдың бір маңызды жағдайларына үйлестіріледі. Мұндай ресми сапарлар тәжірибе алмасу мақсатындада жүргізіледі, ол кезде компанияның өндірістік бөлімінің жұмыскерлері өткізуші бөлім немесе қаржы бөліміне барады, ол жерде сәйкес бөлімнің қызметінің сипатымен және ерекшеліктерімен танысады. “public relations” саласындағы мамандар қызметкерлер үшін біріктірілген шараларды ұйымдастыруға үлкен мән береді (туған күндерді тойлау, компанияның өміріндегі есте қалар күндерді атап өту, компаниның әртүрлі бөлімдері мен бөлімшелерінің арасындағы спорттық жарыстар, жәнеде т.б.).

Компанияның қызметін түсіндіріп тарату үшін фирма ішінде мұражай, тұрақты әрекеттегі немесе уақытша көрмелер ұйымдастырылады. Олар қызметкерлер мен сырттан келушілерді компания қызметінің тарихымен және қазіргі кезеңімен, оның өнімімен, менеджмент пен маркетинг тәжірибелерімен таныстыруға арналған.

Жоғарыда айтылып кеткен бейне- және аудио материалдар жаңа қызметкерлерге арналған немесе меншікті компаниясының акционері болуға жиналған қызметкер үшін.

Қазіргі “public relations” арсеналында ішкіфирмалық коммуникацияларды жүзеге асырудың басқада тиімді әдістері бар. Олардың көбісі мен қазақстандық мамандар жақсы таныс, оданда бұрын, бұрынғы орталықтандырылған басқару жүйесі шеңберінде белгілі бір түрде әлдеде оларды қолдануда тәжірибелері бар. Дегенмен, көптеген жағдайларда, бұл әдістер бәрінен бұрын, «біріккен команда рухын» жасау және қолдаудың, басқарушылар мен басқарылушылар арасындағы жақсы сенімшілдік пен өзара әрекеттесуінің арқасында қызметкерлердің тиімді жұмыстарын өсіру үшін нақты мәселелерді шешуге қарағанда, белгілі бір идеологиялық және саясаттық мақсаттарды ұске асыру үшін қолданылды.

“public relations” туралы менеджменттің бернесі ретінде айта отырып, ескеру керек, әңгіме бір немесе бірнеше әдістердің оқшауланып қолданылуында емес, ал фирма ішіндегі коммуникацияның икемді және тиімді жүйесін жасау туралы екенін. Тиімді ішкі фирмалық коммуникациялар, уәждеменің барынша жоғары деңгейіне шығудың әрекеттегі құралы қызметін атқарады – мысалы, әлеуметтік деңгей, сыйласу деңгейі және өздік өткізілімдік сияқты.

Менеджменттегі барлық қабылданған уәждеменің тұжырымдамалары коммуникацияның қызметкерлер уәждемесінің жоғары деңгейін қамтамасыз етуінің маңызды мәнін көрсетеді. Ішкі коммуникациялар мен уәждемелердің арасындағы өзара байланыс көзге көрініп тұр. Қазіргі кездің менеджментінде “адамдарды басқару олардың ықыластарын басқару арқылы”, ең алдымен, тиімді коммуникациялар көмегімен жүзеге асырыла алады.

Жоғарыда айтылғандарға байланысты маркетингілік стратегияны жетілдіру үшін фирмаға келесідей ұсыныстар беруге болады:

Кәсіпорынның жарнамалық қызметінің әрекеттегі әдістерін (стенділер, витриналар, көрсеткіштер, газеттер) радиожарнамамен толықтыру тиімді.

Мүмкіндігінше туристік бағыттарды кеңейту және оны жарнамада көрсету.

Жарнамалық компанияны сауатты жоспарлауға көңіл аудару. Тапсырыскерлер қажетсінуінің динамикасын бақылау мақсатында мониторингілік зерттеу жүргізу ұсынылады.

Фирманың имиджін жақсарту үшін “public relations” тиімді жүйесін ұйымдастыру.

2. 
   
   
3. 
   ТАРАУ. Турды әзірлеу және жылжыту бойынша “Яссауи” туристік фирмасының маркетингілік зерттеу жобасы
   

1. 
   «Қалалық турлар» турын әзірлеудің және іске асырудың маркетингілік зерттеу жобасының талдамалы қамтамасыздандырылуы
   

“Яссауи” компаниясы жауапкершілігі шектеулі серіктестік пішінінде № 1 – 186, 16 наурыз 1996 жылы тіркелген, - Талғар қалалық әкімшілігі басшысының шешімімен. «Яссауи» ЖШС-тің негізгі міндеті, Ұлы Жібек жолының қазақстандық бөлімшесінде халықаралық туризмнің инфрақұрылымын жасау және дауыту үшін оның қатысушыларының интелектуалдық, еңбек және қаржы ресурстарын бірлестіру болып табылады. «А» категориясының лицензиясы компания тапсырыскерлеріне, Қазақстан Республикасының елшілігі бар кез – келген елге шақыру бойынша рұхсатнама рәсімдеуге, ал фирманың өзіне шығуда, кіруде туризмде мамандандырылуға мүмкіндік береді. Осылай туристік фирма “Яссауи” Қазақстанның туристік рыногінде тоғыз жыл бойына жемісті еңбек етіп келеді.

Компанияның қызметінің басымдылықты түрлері болып табылатындар:

● Туризмсаласында қызмет көрсету; қонақ үйлер, туристік базалар, мотелдер құрылысын ұйымдастыру және қатысу; экскурсия ұйымдастыру бойынша қызмет көрсету; жеке және істік сапарларда, мәдени, гастрольдік, мейірімділік, қайырымдылық, спорт-сауықтыру және басқа шараларда қызмет көрсету.

● өндіріс, ауылшаруашылық өнімдірін дайындау, сақтау, өңдеу және өткізу, мал шаруашылығы мен балық аулау өндірісіндегі процестерді йымдастыру және қатысу.

● Қоғамдық тамақтану кәсіпорындары мен сауда нүктелерін ұйымдастыру және дамыту.

● Заңды және жеке тұлғаларға көліктік, экспедициялық және басқа ұқсас қызметтерді көрсетуді ұйымдастыру немесе қатысу.

● Автотұрақтар, жөндеулер және автокөліктердің техникалық қызмет көрсету орындарын ашу.

● Жаппай тұтыну тауарлары мен тамақ өнімдерінің өндірістері мен өткізілімдері.

● Делдалдық қызмет.

● Әртүрлі коммерциялық операцияларды жүргізу, ұйымдардан, меншіктің кез келген пішініндегі кәсіпорындардан және азаматтардан, тенгеге және валютаға тауарларды, жартылай өнімдерді, шикізаттарды, өнімдерді, медикаменттерді, жабдықтарды, оның ішінде медициналықтардыда, аудару арқылыда, қолма-қолда есептесумен, көтере алу, бөлшек сауда, шартты және еркін бағалар бойынша, оларды ары қарай өткізу мақсатында көтере сатып алу.

● Жанармай, майлау материалдарының саудасы, май құйғыш станциялар ашу.

● Жәрмеңкелерді, көрмелерді, аукциондарды қйымдастыру және қатысу.

● маркетингілік қызмет және рынокты зерттеу бойынша қызмет көрсету.

● Жарнамалық қызмет.

ЖШС “Яссауи” осы типтегі ұйымдар үшін әрекеттегі заңдармен қараастырылған барлық құқықтарды қолдана алады.

ЖШС “Яссауи” компаниясының ұйымдасу құрылымы өте икемді, ол тұрақты қозғалыста және қойылған мақсаттарды шешу үшін барынша оптималды пішіндерді іздеуде болады. Ал мақсатқа жеткен кезде, жаңасы басталады және енді басқа жаңа бөлім немесе департамент басым болады, ал оның пікірі салмақты болады және анықтаушы болып табылады (2.2.1 сұлба «Яссауи» холдингілік компаниясының жуықтама ұйымдастыру құрылымын кескіндейді), бірақ дегенмен шешуші дауыс құқығы фирма президентінде қалады және тағы бір маңызды жағдай – холдингінің барлық бөлімдері мен департаменттері компанияның президентіне тікелей бағынышты және есеп береді, ал ол болмаған кезде барлық мәселелерді компанияның вице-президенті шешеді – бұл бұлжымас қағида. Бұл жерде биліктің абсолютті орталықтандырылуы орын алған. Ал басқарудың өзі, жұмыскер мен оның мүддесіне қарағанда, үлкен дәрежеде жұмысқа бағдарланған.

Фирма қызметтің келесі түрлерін көрсетеді:

– Туризм, отелдерді, туристік базаларды, мотелдерді, экскурсия ұйымдастыру бойынша қызметті, жеке және істік сапарларға қызмет көрсетуді, мәдени, гастролдік, мейірімділік және басқа шараларға қатысу мен ұйымдастыруда, қызмет көрсетеді;

– Мамандардың туристік сапарлары мен іссапарларын ұйымдастыру;

– Таяу және алыс шетелдердегі халықаралық туристік қызметтерді жүзеге асыру;

– Әртүрлі елдердің әуе жолы компанияларының ішкі және шетелдік рейстерге әуе жолы билеттерін сату;

– Сауықтыру және демалыс үйлерінде жолдамаларды өткізу.

– Сонымен қатар туристік компанияның негізгі бағыты болып жергілікті турларға туристік өнімдерді әзірлеу табылады.

«Яссауи” фирмасы тапсырыскерлерді дүниежүзінің 30-дан астам елдеріне жіберуді жүзеге асырады және келесі бағыттар бойынша туроператор болып табылады: Чехия, Венгрия, Италия, Голландия, Франция, Австрия, Англия, Швейцария.

Сонымен қатар, «Яссауи” фирмасы дүниежүзінің кез – келген нүктесіне әуе жолдары билеттерін сату бойынша қызмет көрсетеді, 10-нан астам әуе компанияларының қызметін көрсетеді, оның ішінде: “Эйер Казахстан”, KLM және басқалары.

«Яссауи” фирмасы тапсырыскерлерді тартудың қосымша әдістерін қолданатын аз фирмалардың бірі: жеңілдіктердің икемді жүйесі бар (екінші рет келгендерге әр жолдамадан 3 % , үшінші рет келгендерге 5 %, одан арман қарай 7 %); әрбір тапсырыскерге жолдама алу кезінде жарнамалық өнімдерді беру (календарлар, буклеттер және т.б.).

Туристік рынок, ішкісі болсын, халықаралық болсын, - ең бәсекелесті рыноктардың бірі. Туристерді тарту үшін қатаң бәсекелестік күрес жүреді, жжеке елдер арасындада, елдің өзінің ішіндеде - региондар, қалалар, қонақ үйлер, қызмет көрсетуші кәсіпорындар және туристік фирмалар арасында. Қатал бәсекелестік жағдайында маркетингтің анық бағдарламасын әзірлеудің маңызы зор болады және оның нақты шараларын бірізді жүзеге асыру, рынокты зерттеуден бастап, турөнімді жасау мен оны рынокта жылжыту бойынша мақсатты бағытта әрекет жасауға дейін. Бұл жағдайларда, қазіргі маркетингтің маңызды бөлімдерінің бірі болатын, жарнамалық – ақпараттық жұмыс үлкен роль атқарады. Психология, социология, эстетика және басқа ғылымдар саласындағы жаңа табыстарды қолдана отырып, жарнама соңғы жылдары өте қуатты индустрияға айналды.

«Яссауи” фирмасындағы жарнамалық – ақпараттық қызмет екі деңгейде жүзеге асады²⁵ :

● мемлекеттік макро деңгейде;

● коммерциялық құрылымдар, немесе микро деңгейде (қонақ үйлер, көлік компаниялары және т.б.)

Макро деңгейдегі жарнама мемлекеттік реттеу органдарымен жүргізіледі - министрліктермен, басқармалармен, комитеттермен. Бұл деңгейдегі негізгі мақсат:

– елдің тұтас немесе бір регионының қолайлы тұлғасын жасау және көрсету;

– әлуетті тапсырыскерді көптеген туристік бағыттардың ішінен өзінің саяхаттауы үшін тек осы елді немесе регионды таңдауына тарту.

Макро деңгейдегі жарнама қызметі негізінде бюджеттік қаражатпен жүргізіледі.

Микро деңгейдегі жарнаманың негізгі мақсаты, немесе коммерциялық жарнаманың – сатып алушыны рынокта ұсынылатын ұқсас өнімдер массасынан, нақты өнімді сатып алуға тарту.

Туризмдегі жарнамалық қызмет, оның ішінде қазақстандық, қатаң реттеледі. Мемлекет туристік фирмалар жарнамасына ерекше талап қояды. Туристік фирмаларға жарнамалық жарияламаларда көрсетілген, баяндалған ақпараттардың сенімділігі үшін жауапкершілік артылады. Өнім туралы ақпарат нақты және объективті болуы қажет. Соңғы талап өте маңызды, өйткені көптеген елдерде, оның ішінде Қазақстандада, тұтынушылар құқығын қорғау туралы заң қабылданған. Сондықтан жарнамада көрсетілген ақпараттың нақты көрсетілетін қызметтен айырмашылығы болған жағдайда, турист фирмадан сәйкес өтемді талап етуге, ал төленбеген жағдайда сотқа беруге құқығы бар.

Жарнамалық бағдарламаны әзірлеудегі бірінші қадам – жарнаманың мақсатының қойылымы. Жарнамалық мақсат – белгілі бір уақыт кезеңі ішінде, белгілі бір мақсатты аудиторияға қатысты орындалатын, анықталған коммуникациялық міндет. Өткізілімді кеңейтуге әзірленетін жарнаманың мақсаты – мақсатты рыноктағы жаңа қызметтер мен маркалар туралы біліктілік жасау.

«Яссауи” фирмасында жарнама бюджетін есептеу келесідей түрде жүргізіледі:

Компанияның қызметінің жалпы стратегиясын анықтайтын шешімді компания президентімен жоғарыдан барлық бөлімшелерге жіберіледі. Бұл жерде басқарудың авторитарлық стилі бағыныштылардың қатаң тәртібін орнататынын және өкімдерге бір сәтте сезімталдық танытатынын айта кету керек. Шешімдер ұжымдық түрдеде, дербесте қабылданады, жәнеде соңғы жағдайда, шешім талқылауға түспейді. Бұл жерде шешімдер ұсыныстыда, міндеттіде сипатта болады. Мұнда орындаушыларды не істеу керек екенін, оны қалай істеу керек екенін, қандай мерзімдерде және қандай ресурстар көмегімен істеу керек екендігі туралы хабардар ететін директивалар жіберіледі. Басқа жағдайларда компания президенті шығармашылық тәсілдемені қолдай отырып, шешімдерді өткізуде ойға еркіндік береді.

ЖШС “Яссауи” қызметінің басты бағыты: Туризм.

Өзінің тоғыз жылдық тіршілігінің ішінде ЖШС “Яссауи” көп нәрсеге қол жеткізді. Қазіргі кезде, фирманың ары қарай дамуы мен гүлденуі үшін күшті материалдық – техникалық база жасалған. Туризм саласында дүниежүзінің көптеген елдерімен істік қарым – қатынастар орнықтырылған. Дегенмен ең бастысы, осы жылдары компанияның қол жеткізген жемісі, - бұл оның сенімді беделі. Бүгінгі күні, «Яссауимен» жұмыс істеген және істеуші отандық және шетелдік туристік компаниялар ішінде, оның сенімділіг мен кәсіптік адалдығына ешкім шүбә келтірмейді. Туристік саланың ұйымы үшін «Имидж – бұл өмір»..

Компания “Яссауи” біздің республикамызды халықаралық туристік көрмелер мен жәрмеңкелерде көптеген рет көрсете білді.

ЖШС “Яссауидің” туризм департаменті тікелей кіру туризмімен айналысады және, сондықтанда, оның қызметінің сипаттамасына егжей – тегжейлі тоқталамыз.

Компания Ұлы Жібек Жолының барлық Орталық – Азия регионына барып шығытын аралас турларды ұйымдастырады, этно – мәдениет туризмін, агро - эко туризмін, әртүрлі ұзақтықты және күрделілікті треккингтерді, жәнеде автосаяхат, салт атқа мініп жүру, вертолетте ұшу сияқты түрлерін қамтитын, арнайы турларды, тәжірибе жүзінде ұйымдастыра алады. Саяхаттауда тәжірибелі гидтер (көшбастаушылар) бірге жүреді (ботаниктер, зоологтар, орнитологтар, археологтар және т.б.). Қазақстанға жұмыс бабымен немесе демалысқа келген шетелдік қонақтарды қабылдайды және орналастырады.

Қазақстанның байлығы әртүрлі, әр алуан және қайталанбайды, осыған негіздене отырып, “Яссауи” компаниясы, Қазақстан Республикасының ұлттық игілігі мен мақтанышы болып табылатын, бірегей орындар мен объектілерді көруге және аралауға арналған әртүрлі турлар мен маршруттарды әзірлейді.

“Фараба” компаниясы өзінің тапсырыскерлеріне ұсынатын, бірнеше стандартты маршруттар әзірледі. Олардың әрқайсысы тапсырыскерлердің талаптары бойынша өзгертіле алады, сонымен қатар қонақтардың барлық талаптары мен тілектеріне максимал жауап бере алатын, мейлінше жаңа турлар мен маршруттар құрастыруға болады. 2004 жылдың ішінде компаниямен 900 шетелдік туристерге қызмет көрсетілді, 2002 жылы – барлығы 300-ге жуық болатын. Мүмкін мұның бәрі Компанияның қазіргі кезде барлық өзінің күшін кіру туризмін дамытуға шоғырландыруымен байланысты шығар. “Фарабаның” негізгі турларының бірі Жібек Жолы бойынша жүзеге асырылатын, Трансұлттық тур болып табылады, ол қандайда бір шамада компанияның масштабтығын, жәнеде оның басқа мемлекеттермен сыртқы экономикалық байланысын көрсетеді.

Қазіргі кезде “Яссауи” туристік фирмасы туралы және оның қызметі туралы компанияның жарнамалық каталогтарынан, брошюраларынан және плакаттарынан білуге болады, олар әншейінде нақты және әлуетті серіктестер арасында таратылады. Жарнамалық ақпараттар мен материалдардың негізгі ағыны шетелдерге бағытталады. Бұл халықаралық туристік жәрмеңкелер, семинарлар, көрмелер және нақты фирмалар – серіктестер: JEC – Жапония, Кулан – Швейцария, Либер-Дебёт – Германия, Галери-интернешнл – АҚШ, Аския Рейзен – Голландия және басқалары, сонымен қатар интернет (Web – беттер) - ОМИ-интернешнл – АҚШ.

Туристік бизнесте “инфотур” деген ұғым бар. Инфотур сынама ақпаратты – жарнамалық турды көрсетеді, онда фирма – ұйымдастырушы фирма – серіктестер өкілдерін қатысуға шақырады, оның ішінде әлуетті серіктестердіде. Оның идеясы – сатушы не сатып жатқанын жақсы білуі керек, әйтпесе сәтсіздікке ұшырау ықтималдығы өте жоғары. Қағида бойынша, мұндай турлар толығымен немесе бөлшекті (инфотур өткізетін жерге дейінгі көлік шығындарынан өзгелері) ұйымдастырушы – фирмамен төленеді. Мұндай инфотур тауардың жылжытылуы мен өткізілімді ынталандыру жүйесінде алдыңғы орындардың бірін алады, дегенмен ең тиімді жарнама, ол, компанияның туризм департаментінің қызметкерлерінің ойынша, «ауыздан ауызға» жарнамасы болып табылады. Бұл, туристер бір – біріне өзінің саяхаты жайында, барған жері туралы, оның ерекшеліктері мен онда тұратын адамдар туралы айтуы жолымен жүреді. Сондықтан, қонақтың көңілінің тоюы өте маңызды мәселе. Әрине, “баршаға жақсы бола алмайсыз”, дегенмен “Яссауи” компаниясында келесі принцип ұсталады – “Тапсырыскердің сөзі барлық уақытта дұрыс және оның мүддесі барлығынан жоғары”.

Компанияның активтерінің құны жылдан – жылға өсуде.

Компанияның банкіде теңгелік және валюталық есеп шоттары бар, өзінің дамуының стратегиялық жоспарын дербес құрады, компанияның өзінің тұрақты және сенімді жеткізушілері бар, маңызды негізгі және айналымды қорлары бар…

Компанияның қаржылық ресурстары қызметтің барлық бағыттары бойынша бірқалыпта жүргізіледі. Шетелдік институттармен келіссөздер жүргізіліп жатқан, жаңа жобалардың қаржыландырылуы жүргізілуде, бизнес – жоспарлар құрылуда. ЖШС (жауапкершілігі шектеулі серіктестік) “Яссауидің” қызметінің, соңғы екі жылдағы қаржылық нәтижелеріне сүйене отырып, компанияның қаржылық жағдайына баға беруге болады. Фирманың қол астындағы шаруашылық қаражаттарының сомасы компания активтерінің қорытындыланған құндық бағасын береді.

Негізгі қаражаттардың активтік бөлімінің үлесі машиналардың, жабдықтардың және көлік құралдарының бастапқы құнының кәсіпорынның барлық негізгі қаражаттарының бастапқы құнына қатынасы ретінде есептеледі. Өткізілген өнімнен түскен пайда (жұмыстар мен көрсетілген қызметтер) (мыңтг.) 2003 жылы 2002 жылмен салыстырғанда 23,4 % өсті. Негізгі қаражаттардың активті бөлігінің үлесі артқандықтан, – өнімді өткізуден алынған өсімді пайда негізгі қаражаттардың активті бөлігін әрекеттендіруге енгізумен байланысты. Осыған байланысты әрекетке қосымша машиналардың, жабдықтардың және т.б. енгізу кәсіпорынның қызметіне қолайлы жағдай жасады деп айтуға болады.

Негізгі құрал-жабдықтардың тозу коэффициенті кәсіпорынның негізгі құрал-жабдықтарының тозу дәрежесін сипаттайды және негізгі құрал-жабдықтардың тозу сомасының олардың бастапқы құнына қатынасы ретінде есептеледі. Негізгі құрал-жабдықтардың тозу коэффициентінің екі жылдық динамикасын талдай отырып, оның төмендеуінің пайда болуын көреміз, бұл жаңа негізгі құрал-жабдықтардың енгізілгенін көрсетеді.

Меншікті айналым қаражатының шамасы оның ағымды активтерінің орынын толтыру көзі болып табылатын, кәсіпорынның меншікті капиталының бөлігін сипаттайды.

Орынын толтырудың жалпы коэффициенті активтердің өтемпаздығының бағасын береді және ағымды активтер сомасының кәсіпорынның ағымды міндеттемелеріне қатынасы ретінде есептеледі, ағымды активтің қанша тенгесінің ағымды міндеттеменің бір тенгесіне келетінін көрсетеді. Коэффициенттердің мәндерінен көрінеді: ағымды активтер шамасы бойынша ағымды міндеттемелерден артады, яғни, кәсіпорын ойдағыдай деп бағаланады. Төлеу қабілеттілігі коэффициентінің өсуі компанияның қаржылық ресурстарының (айналымды қаражат) тиімді қолданылуы туралы айтады.

Жылдам өтемділік коэффициенті барынша өтемді ағымды активтер негізінде есептеледі және ақшалай қаражаттың, дебиторлық берешек айналымының және басқа активтердің сомасының кәсіпорынның ағымды міндеттемелеріне қатынасына тең.

Жылдам өтемділік коэффициентінің жоғарылауы ақшалай қаражаттың 366 мың тг. артуы және дебиторлық берешк айналымының 5095 мың тг. жоғарылауы есебінен жүреді. Жалпы, бұл коэффициенттің мәнінің өсуі компанияның қаржылық тұрақтылығын көрсетеді. Дегенмен ең өтемділікті ағымды активтердегі ең үлкен үлесті, дебиторлық қарыздар алатынына көңіл аудару керек. Яғни, коэффициенттің мәнінің өсуін қаржылық тәуелсіздіктің өсуінің сөзсіз көрсеткіші ретінде қарастыруға болмайды.

Іскерлік белсенділікті бағалау:

Іскерлік белсенділіктің көрсеткіштері ресурстардың айналымдылығы туралы ақпараттарды көрсетеді.

ЖШС “Яссауи” іскерлік белсенділігінің көрсеткіші, 2003 - 2004 жылдар кезеңі

Компанияның іскерлік белсенділігін толығырақ бағалау үшін баланстық пайда, еңбек өнімділігі және т.б. сияқты көрсеткіштерді талдау қажет.

Пайдалылықты бағалау:

Негізгі қызметтің шығындарға қатынасы бойынша пайдалылығы, өнімді өткізуден алынған таза пайданың өндіріске кеткен шығындарға қатынасы ретінде есептелінеді. Негізгі қызметтің пайдалылығы ЖШС “Яссауида”, 2003 жылы 24,1 %құрады.

Меншікті капиталдың пайдалылығы компанияның таза пайдасының баланс қорытындысына қатынасы ретінде есептеледі. ЖШС “Яссауидың”меншікті капиталының пайдалылығы 2003 жылы 4,03 % құрады.

Жоғарыда сипатталған есептеулерден өзге, кәсіпорынның төлеу қабілеттілігі өтемпаздықтың балансын құру көмегімен анықтауға мүкіндікті, ол баланс активінің өтімділігінің оның пассивтілігінің өтеулігімен үйлесуін көрсетеді. Ол үшін, қажетті мерзімге өткізілген актив көрсеткіштерін осы мерзімге төленуі қажет болатын пассив көрсеткішімен салыстырады.

Баланстың өтемпаздығының талдауын бірлік кестеге келтіруге болады, онда баланстың әртүрлі кезеңдері мен бөлімдері бойынша төлем артықтығы мен кемшіліктерін көрнекі көрсетеді (2 кесте).
2 кесте

ЖШС «Яссауидің» балансының өтемпаздығының талдауы, (2004 жыл).

Жалпы алғанда “Яссауи” компаниясында қаржылық жағдайдың оң көрсеткіштері бар.

2. 
   «Қалалық турлар» турын әзірлеудің және іске асырудың маркетингілік зерттеу жобасының мазмұнды қамтамасыздандырылуы
   

– туристік қызметке сұраным тұрақты өседі, сондықтан туристік маркетингтің негізгі міндеті сұранысты жоғарылату емес, ал сұранысты басқару және оны өз уақытында қажетті бағытқа қайта бағдарлау;

– тапсырыскерлерге қатысты сенімді және факторлық ақпараттық саясат;

– мерзім аралық кезеңдегі туристік қызметтің диверсификациясы мен экспансиясының тиімділігі;

– тұтынушының психологиялық, рухтық – эмоционалдық аспектілерін ескеру және зерттеу;

– қызмет көрсету рыногінің барлық қатысушыларының маркетингілік зерттеулерінің өзара байланысы, координациясы және реттелуі.

– гедонизм (байлыққұмарлық) - өмірден ләззәт алуға бағдарлану;

– баламалы мәдениетке бетбұрыс;

– ойдың экологизациялануы.

– қажетті (мәнділіктің 1 мәні беріледі);

– қалаулы (мәнділіктің 0,5 мәні беріледі);

– талғаусызды (мәнділіктің 0 мәні беріледі).

Маркетингілік қызметте рыноктың саралануы маңызды буын болып табылады. Фирмамен рынок сегментін негіздеп таңдау жеңіске әкеледі, өйткені тек қана дұрыс таңдау оның коммерциялық әлуетін максимал қолдануға мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде туристік қызметті әлуетті тұтынушылардың массасының сегменттерге бөлінуінің 6 негізгі принциптерін бөлуге болады,олар оқшаулы қолданылмайды, керісінше бір-бірін өзара толықтырады және барлық тұтынушы рыноктың талдауын жүргізуге мүмкіндік береді. Маңызды маркетингілік аспектілердің бірі туристік қызмет рыногін саралау болып табылады. “Сұраныс пен ұсыныстың негізгі құрамаларын айқындауды біз рынокті саралаумен теңестіреміз”. Туристік рыноктің сегментін оптималды таңдау фирмаға өзінің қызметінде жеңіске жетуге мүмкіндік береді. Негізделген таңдау оның коммерциалық әлуетін максимал қолдануға және бәсекелестік күресте қиындықтарды жеңуге мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде әртүрлі авторлармен рыноктің саралануының әртүрлі критериялары ұсынылады, бірақ олардың бәрі өзара ұқсас. Туристік қызметтер оқшаулы қолданылмайтын, көбінесе бір-бірін өзара толықтыратын сегменттерге бөленінеді.

Туристік компания “Яссауи” өзінің қызметінің ең басында меншікті маркетингілік зерттеулер жүргізді, ол тур-қызмет рыногіндегі оның ары қарай дамуына ықпал етті, осыған байланысты дамудың қазіргі кезеңінде компанияның рынокты зерттеуде үлкен тәжірибесі бар жәнеде осы жұмыста ұсынғымыз келген, меншікті маркетингілік зерттеулер жүргізеді.

Туристік қызмет рыногінің саралануы кезінде қолданылатын негізгі критериялар: географиялық, әлеуметтік-демографиялық; психологиялық.

Сұраныстың географиялық параметрлері бойынша мүшеленуі тұрақты тұратын елдің ішкіге, кіруге және шығуға бөлінуіне тәуелді жүргізіледі.

Қазақстанда туризмнің шығу сегментінде өсу динамикасының беталысы байқалады, ондағы барлық сапардың 80 % шопинг үлесіне келеді. Ішкі туризм рыногінде қолайсыз жағдай туды. Соңғы екі жылдың ішінде осы сегменттің күрт төмендеуі байқалады, бұл шиеленіскен экономикалық дағдарыс пен халықтың пайдасының төмендеуімен және жұмыссыздықпен байланысты.

Шығу туризміне сұраныстың төмендеуінің сипаты кездейсоқтық емес. Туристік белсенділіктің төмендеуі себептерінің бірі – шетелдерде Қазақстан туралы ақпараттың шектеулілігі, елдің туристік әлуеті туралы каталогтардың, жарнамалық проспектілердің болмауы. Елдегі мәдени-тарихи ескерткіштерді жөндеу ғана емес, сонымен қатар туризм индустриясында қолдану мақсатында оларды игеруде қажет. Одан өзге, туризм инфрақұрылымының дамуының төменгі деңгейі, әсіресе қонақ үйлерінің, кемпингтердің, отелдердің, бос уақытты өткізу индустриясының объектілерінің болмауы, көңіл көтерер шаралардың жеткіліксіздігі, туризмнің дамуына қаражат бөлудің тұрақты төмендеуі кіру туризміндегі белсенділіктің құлдырауын алдын ала анықтады.

Әлуеттік шетелдік туризмді тарту үшін, жан – жақты маркетингілік зерттеулер жүргізу керек, сол арқылы оны қандай туристік өнім қызықтыратынын анықтауға болады, ал соған сәйкес оны қабылдау базасы құрылады.

Турсапардың географиялық мақсатынан екінші параметр бойынша саралану келесі критериялар есебінен жүзеге аса алады: дүниежүзі бөліктері, елдер, региондар, қалалар бойынша. Қазақстанға кіретін және одан шығатын туристердің елдер бойынша бөліну құрылымдары келесі түрде кескінделеді (3 кесте).