Түйін орта кәсіби оқу орнындағы менеджменттің педагогикалық-психологиялық негізі Мақсаты

Менеджердің адамдарды қабылдауы және әңгімелесуі

Менеджер жұмыс уақытының көпшілік бөлігін өзінің қарамағындағы адамдармен әңгімелесуге, жұмысының орындалуын бақылауға, келушілерді қабылдап, жаңа мәліметтер алуға арнайды. Мұның өзі кездесуді ұйымдастырғанда, біріншіден жұртшылықтың сеніміне ие болу үшін, екіншіден- әңгімелесушіге қолайлы, әрі түсінікті нышанда оған қажетті мәліметтерді беру, өз жұмысының тәжірибесін көрсету, пайдалы инициативаны қолдау үшін іскерлік танытуды қажет етеді.

Менеджер жекелей кездесудің көпшілік бөлігін қызмет үстінде қабылдау кезінде жүзеге асырады.[49]

Қабылдау мәнері бойынша менеджер 3 топқа бөлінеді:

1топ- мұндай менеджерлерге барлығы тобымен келеді, жалған демократ.

Егер менеджерлердің қарамағында жиырма шақты қызметкерлері болса, онда «Ашық есік саясаты» дұрыс деп саналады.

III топ- мұндай менеджерлердің қабылдау тәртібі болады, кезекшілік пен регламент сақталады, бұл ұнамды топ.

Менеджер қол астындағыларды қабылдауға шақырғанда қоятын мақсаты, олармен танысу, жұмысын ауыстыру, тапсырма беру немесе жаза қолдану. Менеджер қол астындағыларды әңгімеге тарта білуі тиіс. Егер қол астындағылар өз мәселесін менеджерсіз шешуге тырысатын болса, онда мұндай менеджерге сенім болмайды.

1. 
   Менеджер орнынан тұрмайды, бірақ келген кісіге қарайды.
   
2. 
   Орнында отырып амандасады.
   
3. 
   Орнынан тұрып амандасады.
   
4. 
   Келушіні қарсы алып амандасады.
   

- қызмет мәселелерінің және тікелей өзі қабылдайтын адамдардың тізімін белгілейді;

- кезек күттірмейтін мәселелер бойынша қабылдау уақытын дәл белгілеу, мұндайда қабылдау бағытының баяндамасы немесе мәлімдемесі түрінде өтеді (көбінесе жұмыс бастаған кезде).

Кезек күттірмейтін шаруалар бойынша қабылдағанда менеджерлер, олардың орынбасарлары, көмекшілері қатыстырылады. Өзіңіздің ой-пікіріңізді, позицияңызды жеткізудің, осыған көз жеткізудің ең қолайлы жолы жылы жүзді әңгімелесу. Әңгімелесу жиі өткізіле бермейтіндіктен, әсіресе кездесуге әр түрлі мамандар мен менеджерлер қатысатын болса, мұндай кездесуде барлық мүмкіндікті пайдалану қажет.

- Белгіленген уақытты мүлтіксіз орындау қажет. Егер 10 минуттай кешіксеңіз кешірім сұрайсыз, ал 30 минуттан астам кешігетін болсаңыз басқа уақытты белгілеңіз.

- Қабылдауды ұйымдастыруда келушілерге телефон шылдары да бөгет жасамайтын болсын.

Мәжілісті немесе кеңесуді ойдағыдай өткізуі үшін менеджер өзі айтып қана қоймай, тыңдай да білсін. Шет едердер өз бағдарламасына «жасампаздық тыңдау» атты пәнді енгізетіні белгілі.

Әлеуметтік психология жөніндегі мамандар тыңдаушылырдың қателіктері мен зиянды әдеттерін зерттеп, осының негізінде арнайы курс ұйымдастырып, онда жаттықтыру арқылу тыңдау тиімділігін едәуір арттыруға болатындығын дәлелдеген.[50]

Мұқият тыңдаушының орындауға тиісті жағдайлары.

I-жағдай. Әңгіме өткізгенде ешқандай бөтен ой болмасын. Сөйлеу жылдамдығы, ойлаудан 4 есе көп болғандықтан, қорытындылай біліңіз.

II жағдай. Сіз тыңдап отырғанда, келесі мәселені ойластыруға, әсіресе, қарсы дәлел айтуға әзіренудің қажеті жоқ.

III жағдай. Зейініңізді негізгі мәселеге шоғырландырып, қосалқы ойларды ысырып қойыңыз.[51]
Я. В Радченко бойынша ұжымдағы ресмилік және бейресмилік белгілері:

Ұжым құрылымы

/51/

Кадрлық құрамға басшылық ету

Барлық сфера жұмыстарын реттеу, үйлестіру.

Оқу орнын қажетті қаржымен қамтамассыз ету, қарыз алу т.б

Оқу орны қызметін жоспарлау және жұмысты жоспар негізінде жүргізу.

Оқу орнының барлық қызметіне бақылау жүргізу.

Мәнерлі сөйлеу, өзінің ойын нақты, түсінікті және әдемі жеткізе білу.

Еңбек мәдениеті, еңбек уақытын ұйымдастыру.

Іс-қимыл мәдениеті:этика+этика.

Сезім, көзқарас, қимыл, интонация мәдениеті.

Менеджердің басқаруды жете білушілігі

Мемлекетіміздің егеменді алуына байланысты пайда болѓан демократиялық өзгерістер білім берумен қатар оны басқару жүйесіне де айтарлықтай өзгерістер енгізді.

Нарықтық экономика жаѓдайында басқару үшін стратегиялық және иновациялық ойы дамыѓан, басқару мәселелерін шешуге қабілеті жеткілікті, жаңа технологияларды игерген, ұжым қ±рамында ж‰мыс істей алатын, µз іс-әрекетіне жауапкершілікпен қарайтын және қарым-қатынас мәдениеті жоѓары менеджерлердіњ т‰бегейлі жања т‰рлерін қызметке таѓайындауды талап етеді. Біз ‰шін білім беру мекемелеріне қойылатын кәсіптік талаптар болса да, американдық менеджерлер ассоциациясынныњ талаптарын қарастырайық. Олар:

• 
  басшылық жасау;
  
• 
  адам ресурстарын басқару т.б ;
  

• 
  нәтижеге баѓыттала білуі (ұйымдастыра білу қабілетініњ болуы);
  
• 
  адам ерекшеліктерін білуі;
  
• 
  ұжымда жұмыс істеуі (елді сендіре білуі);
  
• 
  ойлай білуі ( талдау қабілеті, стратегиялық және сын т‰рѓыдан ойлау),
  
• 
  жаѓдайѓа бейімделгіштігі (бейімделе білуі).
  

Біліктіліктіњ мазм‰ны- жеке-кәсіптік, интегралдық, сипаттама ретінде менеджменттіњ тµмендегідей басқару функцияларын ж‰зеге асыра білуімен анықталады, олар: болжау, ұйымдастыру, бақылау, реттеу ‰йлестіру, сәйкестендіру, белсенділігін арттыру, зерттеу.[53]

Басқару ж‰йесі басқару дењгейлерніњ жэне функционалдық бµліктерініњ бірлесуі болып табылады.

Джирасингх пен Лайонс жасаѓан менеджер моделі кәсіби қызметте кµрінетін компоненттіліктіњ 14 элементінен тұратын 5 саланы қарастырады:

Кесте 3

• 
  білім беру процесі;
  
• 
  адамдармен қарым-қатынас;
  

• 
  барлық ресурстарды басқару;
  
• 
  жауапкершілік.
  

Сµзсіз, басшыныњ басқара білуі орта кәсіби оқу орнын тиімді басқару мен білім алушылардыњ жете білушілігімен тыѓыз байланысты. Ѓылыми әдебиеттерде келтірілген т‰рлі салаларды басқарудаѓы жете білушілік модельдерін зерттеу нәтижсінде тµмендегідей модель құрастырып, ұсынып отырмыз:

Сурет 5
Менеджердің жете білушілік (компетенттілік) моделі

Менеджер -қоршаѓан адамдар арасында

Менеджер крршаѓан адамдар арасында µмір с‰реді және әр т‰рлі әлеуметтік ж‰йеніњ бір бµлшегі: жанұя, топ, ұжым, ұйым, қоѓам, мемлекет. Барлық адамдар µз еркімен осы әлеуметтік ж‰йеге µздерініњ қажеттіліктерін қанаѓаттандыру ‰шін араласады. Бәрін белгілі мына формула ‰немі іске асырып отырады: «Біз бір-бірімізге қажетпіз!».

Ж‰йедегі адамдар бір-бірімен жақсы қарым-қатынаста, кей-кездері бір-бірлерін т‰сінісе алмай дау-жанжалда ж‰реді. Бірақ менеджердіњ қоршаѓан адамдармен дұрыс қарым-қатынаста болуы- µзініњ іс-әрекетіндегі мінез-құлқына тікелей байланысты.[54]

Менеджер жұмысын жоспарлау

Жоспарлау- адам қызметініњ ажырамас бµлігі. С. Н Архангельский былай атап кµрсетеді: «психологиялық кµзқарас т‰рѓысынан алѓанда адамныњ болашак іс-әрекетін жоспарлауыныњ мэні сол, ол белгілі бір с-эрекетті орындаудыњ жолдарын, амалдарын, құралдарын ой елегінен µткізіп, т‰пкі мақсатка жетуді ойластырады». Сондықтан да басқару аппаратыныњ тиімді қызметі жоспарлануы қажет. Ол ‰шін дербес ж‰мыс к‰нініњ тәртібі, оқу орны жұмысыныњ жалпы тәртібі, адамдарды µзара араластыру графигі, жеке шыѓармашылық жоспары т.б жасалады.

Дербес жұмыс к‰нініњ тәртібі белгілі бір ж‰йемен ж‰зеге асырылады. Әуелі жекелеген қызмет т‰рлері ењбек аперацияларына бµлініп, ж‰мыс уақытыныњ құрылымы ойластырылады. Сараптап (эксперттік ) баѓалау арқылы жекелеген ж±мыс т‰рлерін орындауѓа жұмсалатын қажетті ж±мыс уақыты анықталады. Жұмыс к‰нініњ колайлы к‰рылымын және нақтылы қалыптасқан ж±мыс к‰ні тәртібін ескере отырып дербес ж‰мыс графигі жасалады. Әрбір менеджердіњ дербес ж±мыс к‰ні тәртібіне, ењ алдымен аткарылатын жалпы ж±мыстар (мәжілістерге қатысу), содан кйін ѓана оқу орны мекемсініњ менеджеріне қатысты басқа жұмыстар ењгізілуі тиіс.