Минустық температура кезінде, трансформатордың белсенді бөлігінің ашық

466 
болған жағдайда, тексеру жүргізілетін барлық уақытта белсенді 
бөліктің қоршаған ауаның кез келген температурасынан кем дегенде 10 
°С жоғары шамада қыздырылуы қамтамасыз етілуі тиіс. Белсенді бөлік 
температурасы магнит өткізгіштің жоғарғы жармасында өлшенеді. 
Орынжайдан тыс 20 °С және жоғары температурада және 65 % 
дейінгі салыстырмалы ауа ылғалдығында тексеру белсенді бөлікті 
қыздырусыз жүргізілуі мүмкін, ал 65... 80% салыстырмалы ауа 
ылғалдығында — қоршаған орта температурасынан кем дегенде 10 °С 
асатын температураға дейін белсенді бөліктің тұрақты қыздырылуы 
қамтамасыз етілуі тиіс. Теріс температураларда, ауа ылғалдығына 
қарамастан, тексеруді бастар алдында белсенді бөлікті қоршаған ауа 
температурасынан кем дегенде 20 °С асатын температураға дейін 
қыздырады. 80 % жоғары салыстырмалы ауа ылғалдығы кезінде, ауа 
температурасына қарамастан, белсенді бөліктің қоршаған ауа 
температурасынан кем дегенде 10 °С жоғары шамада тұрақты 
қыздырылуы қамтамасыз етіледі. 
Трансформатор тексерісін орынжайдан тыс жүргізудің міндетті 
шарт ашық құрғақ тұрақты ауа райы болып табылады. Ауа 
температурасын және ылғалдығын сағат сайын қадағалайды. 
Трансформаторларды тексеру кезіндегі жұмыстар көлемі және 
реттілігі
1.
Тетік бойынша бак жақтауының көлденең орналасуын 
қадағалап, трансформаторды деңгей бойынша орнату. 
2.
Қақпақтағы және бак қабырғаларындағы бітеуіштерді шешу 
(бітеуіштерді шешу кезінде бұрандамаларды тетіктің барлық периметрі 
бойынша біркелкі түсіреді). 
3.
Уақытша кірістері бар бітеуіштерді шешу (егер олар оқшаулама 
сипаттамаларын алдын ала өлшеу үшін орнатылса). 
4.
Жапқыштарда бекітілген май толтырылған цилиндрлерді алып 
тастау (алынған цилиндрлерді майда немесе саңылаусыз қаптамада 
сақтау керек). 
5.
Егер трансформатор құрылымымен қарастырылса, бакқа 
қатысты белсенді бөліктің көліктік бекіністерін шешу. 
6.
Егер трансформатордың белсенді бөлігін немесе бактың алмалы 
бөлігін көтеруге кедергі келтірсе, ауыстырып қосқыштардың 
жетектерін және оқшауламалық біліктерін шешу. Біліктерді және 
жетектерді таңбалау (алынған біліктерді майда немесе саңылаусыз 
қаптамада сақтау). 
7.
Бұрулар 
бекінісін 
тексеру. 
Бұруларды 
кірістерден, 
контакторлардан, ауыстырып қосқыштардан және трансформатордың 
белсенді бөлігін немесе бактың алмалы бөлігін көтеруге кедергі 
келтіретін басқа бөлшектерден ажырату. Егер ол бекітілсе, олар 
белсенді бөлікті көтеруге кедергі келтірмейтіндей, оларды байлау 
керек. 

467 
8.
Егер белсенді бөліктің көтерілуіне немесе бактың алмалы 
бөлігінің көтерілуіне кедергі келтірсе, бакқа қатысты белсенді бөліктің 
жерге тұйықтауын ажырату. 
9.
Қақпақты шешу, трансформатордың белсенді бөлігін көтеру 
немесе бактың алмалы бөлігін шешу (бактың қақпағын немесе алмалы 
бөлігін шешу кезінде бұрандамаларды тетіктің барлық периметрі 
бойынша біркелкі түсіру керек). Габариттік сызбалар нұсқауларына 
қатаң сәйкестікте көтеру, осы жағдайда бак және белсенді бөлік 
арасында барлық периметр бойынша саңылаудың бар екендігін 
қадағалау керек. 
Еңіспен көтеруге тыйым салынады. 
10.
Белсенді бөлікті деңгей бойынша горизонталь орнатылған ағаш 
төсемелерде орнату. 
Егер трансформатордың белсенді бөлігі немесе бактың алмалы 
бөлігі асылған күйде орналасса, жұмыстар жүргізуге тыйым салынады. 
11.
Белсенді бөлікті тексеру және бактың алмалы бөлігінде 
жұмыстар жүргізу кезінде қолайлы және қауіпсіз жағдайларды 
қамтамасыз ету үшін уақытша сөрелерді орнату. 
Белсенді бөліктердегі жұмыстар кезінде тіреулер ретінде 
бұруларды, ағаш бекіністерді, орамаларды және трансформатордың 
басқа оқшауламалық бөлшектерін пайдалануға тыйым салынады. 
12.
Сызбалар нұсқауларын басшылыққа алып, бұрулардың көліктік 
бекіністерін шешу. 
13.
ЕВ-3 немесе ПКВ-7 аспаптары көмегімен АС /С қатынасын 
анықтау. 
14.
Жармалардың қол жетімді тартатын түйреуіштерінің, бұру, 
тосқауылдар, ауыстырып қосқыштар және белсенді бөліктерінің басқа 
элементтерінің тартылымын тексеру. Байқалған босап кетулерді 
жойып, сомындарды қатайту керек. 
15.
Орамалардың осьтік сығымдалуының көтергіштері мен 
бұрамаларының тартылымын тексеру. 
Ішкі орамалар көтергіштері тартылған кезде қажет болған жағдайда 
сыртқы орамалардың кедергі келтіретін сығымдағыш бұрамаларды 
бұрап алуға рұқсат етіледі. Сыртқы орамалары сығымдау кезінде осы 
бұрамаларды қатайту керек. Бұрамаларды және көтергіштерді 
қатайтуды барлық шеңбер бойынша біркелкі жүргізу керек. 
Қарсысомындарды қатайту керек. 
16.
Тартылымды тексеру, бұрулардың алмалы қосылыстарын тарту 
және қарсы сомындарды қатайту. 
17.
Орамалардың қол жетімді бөліктерінің, бұрулардың, ауыстырып 
қосқыштардың, цилиндрлердің, кірістер қондырғыларының және басқа 
оқшауламалық элементтердің оқшауламасын қарап-тексеру. Байқалған 
зақымдануларды жою керек. 
18.
Ауыстырып қосқыштың қол жетімді түйіспелік беттерінің 
жағдайын қарап-тексеру. 
19.
Сызбаларға сәйкес белсенді бөліктің жерге тұйықтау сұлбасын 

468 
тексеру және оқшаулама кедергісін өлшеу: 
белсенді бөлікке және жармалық арқалықтарға қатысты 
бандаждардың және жармалардың тартатын түйреуіштерін; 
белсенді болатқа және жармалық арқалықтарға қатысты 
сығымдағыш сақиналардың; 
белсенді болатқа қатысты жармалық арқалықтардың; 
орамаларға және белсенді болатқа қатысты электрлік-статикалық 
экрандардың (егер олар құрылыммен қарастырылса). 
Экрандардың жерге тұйықтағыш шиналары арасындағы тізбек 
жарамдылығын тексеріп, экрандардың жерге тұйықталуын орнына 
орнату керек және бекіту керек. 
20.
Белсенді бөлікті түсіру немесе бакқа алмалы бөлікті орнату 
алдында тексеру соңында АС /С қатынасын анықтау. Тексеру соңында 
және басында алынған АС /С мәндер түйістірулері (бірдей 
температураға келтірілген) техникалық шарттарда көрсетілген 
мәндерден аспау керек. 
21.
Белсенді бөлікті барлық қойылатын талаптарға сәйкес келуі тиіс 
ыстық трансформаторлық май ағынымен шаю. 
22.
Бак түбінен май қалдықтарын жою. Бактың қол жетімді ішкі 
бөліктерін шаю және тазарту. 
23.
Белсенді бөліктегі жұмыстармен қатар бактың алмалы бөлігінде 
немесе бакта келесі жұмыстар жүргізу ұсынылады: 
ЖК кірістерінің келте құбырларын орнату. Тетіктерді тығыздау 
кезінде бір уақытта барлық периметр бойынша бұрандамаларды 
қатайту; 
ЖК 
кірістерінде 
немесе 
тоқ 
трансформаторларының 
қондырғыларында бакелиттік цилиндрлерді жинап, бекіту; 
бакқа салқындату жүйесіне арналған шүмектерді орнату, ал 
шүмектерге – бітеуіштерді; 
май-вакуумдық жүйені жалғауға дайындау. 
24.
Белсенді бөлікті бакқа түсіру, қақпақты орнату немесе бактың 
алмалы бөлігін орнына жеткізу. 
25.
Бакқа белсенді бөліктің жерге тұйықтауын (егер бұл 
құрылыммен қарастырылса) және бұрулар сұлбасын қалпына келтіру. 
26.
Қақпақ тетіктерін немесе алмалы бөлікті саңылаусыздандыру. 
Тығыздамалардың резеңке төсемелерін алдын ала резеңке желімімен 
тетік жақтауына жабыстыру ұсынылады. Төсемелер түйістірулерін 
бөлу кезінде олардың ұштарын 60...70 мм ұзындығында толықтай кесу 
керек. Түйістіру ортасын бұрандамалардың біріне қарсы орналастыру 
керек. Тетіктерді тығыздау кезінде бір уақытта барлық периметр 
бойынша бұрандамаларды қатайту немесе түсіру керек (тіпті тетік 
бойынша әр түрлі тығыздық кезінде). Егер төсеме 2/3 бастапқы 
қалыңдыққа қысылса, тартылым қалыпты болып саналады. 
27.
Жоғары кернеулі кірістер қалталарын орнату және тығыздау. 
28.
Бакты орнату және тоқ трансформаторларын бекіту. 
29.
ЖК кірістерін орнату және бекіту, бұрма оқшауламасының 

469 
конусы кіріс экранына кіретіндей бұруларды кірістерге жалғау. 
Аударылудың алдын алу бойынша қажетті шараларды қабылдап, 
ұзындықтары әр түрлі арнайы траверсалар және матауыштар көмегімен 
көлбеу таразыны орнату. 
30.
ТК кірістер қораптарын және ТК кірістердің өзін орнату, оларға 
бұруларды жалғау. КК кірістерінің және оларға жалғанған бұрулардың 
жалғануын трансформаторға жоғарғы жармалық арқалықтар деңгейіне 
дейін май құйғаннан кейін жүргізу керек. 
31.
Таңбаламаға сәйкес ауыстырып қосқыштар жетегі бар фазалық 
оқшауламалық біліктерді орнату. Ауыстырып қосқыш жетегін бекіту 
және оның саңылаусыздандыру. Бұру сызбасында келтірілген кесте 
бойынша барлық операциялардың дұрыстығын тексеру. Жетек және 
ауыстырып қосқыш қағидаларының келістірілуіне айрықша назар 
аудару керек. 
32.
Люктарға және қақпақтарға тұрақты бітеуіштер орнату және 
оларды тығыздау. 
33.
Трансформаторды вакуумдауға дайындау. Бакқа ысырмаларды, 
шүмектерді және уақыша май көрсеткішін орнату, уақытша май-
вакуумды жүйенің құбыр желісін жалғау. 
34.
Майды вакуумдау және құю (келте құбырларда, қалталарда, 
кіріс қораптарында кірістер орнатылған немесе бітеуіштер күшейтілген 
кезде, сонымен қатар кеңейткіш және газ шығару құбыры шешілген 
кезде). 
Күштік 
трансформаторды 
тексеру 
процесін 
толығырақ 
қарастырайық. 
Тексеру жүргізу үшін трансформаторды көлденең күйде орнатады, 
оның 
саңылаусыздығын 
тексереді 
және 
май 
сынамаларын 
қысқартылған талдамаға алады, кейін оны ағызады (тексерудің 
басталуы). Бөлшектеу процесінде кернеу ауыстырып қосқыштарының 
жетектерін шешеді, контакторлардан тізбектер кірістерін сөндіреді, 
орамаларды кірістерден сөндіріп, бакқа қатысты белсенді бөліктің 
жерге тұйықтау тізбегін ажыратады. Қақпақты шешіп, белсенді бөлікті 
шығарады немесе бактың төменгі тетігі бар трансформаторларда 
қоңырауды шешеді. 
Белсенді бөлікті көтеру үшін қол жүкарбаларын немесе электрлік 
жетегі бар жүкарбаларды, бұрамдықты берілісі бар және әмбебап 
аспаларды, жеңілдетілген және көп тармақты матауыштарды 
пайдаланады. 
Жұмысты 
бастар 
алдында 
барлық 
көтергіш 
құрылғыларда және құралдарда жүк көтергіштікті және тежегіш 
құрылғылардың жарамдылығын тексеру керек. Матауыштарда үзілген 
сымдар, қатты тозған жерлер және т.б. болмау керек. Матауыштарды 
белсенді бөлікке бекітуге арналған құралдар трансформатор 
құрылымымен оның қуатына байланысты қарастырылған. 
Трансформатордың белсенді бөлігінің көтерілуінің басы ретінде бак 
қақпағын немесе кез келген қарау люгын ашу сәті болып саналады. 
Қарап-тексеру ұзақтығын анықтау кезінде қандай да бір бітеуішті 

470 
қысқа уақытқа ашу, мысалы, термометрді орнату үшін ашу 
ескерілмейді. 
Матау дұрыстығын және тежегіш құрылғылар жұмысын 
тексергеннен кейін белсенді бөлікті 
100. .. 200
мм-ге көтереді, оны бірнеше 
минут ұстап, қайтадан бакқа түсіреді. Кейін оны қайтадан бак 
деңгейінен жоғары 200.300 мм-ге көтереді және май жинау үшін астына 
таба қояды. 
Көтерілген белсенді бөлікті бактан шетке қарай жылжытып, оның 
толық салмағына есептелген, шпалдан немесе тақтайлардан жасалған 
төсемеге түсіреді. 
Белсенді бөлікті тексеру кезінде оқшауламалық төсемелер 
жағдайын, магнит өткізгіш болат құрастырмасының тығыздығын, 
барлық бұрандамалық бекіністердің тартылымын, барлық орамалардың 
жағдайын және бекітілуін, ығысулардың және деформациялардың 
жоқтығын, қосылыстар сенімділігін, оқшаулағыштар жағдайын, 
ауыстырып қосқыш әрекетін тексереді. Анықталған ақаулықтарды 
жоюмен (жіті сығымдау, бұрандамаларды және сомындарды қатайту 
және т.б.) қатар қажетті өлшеулер жүргізеді. 
Бак ақаулығы майдың ағуы болып табылады. Жылыстау орындарын 
қыздырылған май толтырылған бакта бормен белгілеу керек. Тәжірибе 
көрсеткендей, ақпаны жою бойынша жалғыз сенімді құрал бакты 
балқымалау болып табылады. Әр түрлі желімдерді және сылақтарды 
қолдану талпыныстары жағымды нәтижелер берген жоқ. Бакты тексеру 
май ағызылған кезде жүргізіледі. Дәнекерлеу шайылған бакта 
орындалады. Дәнекерленген жерлерді бормен сырлайды, ал басқа 
жағынан керосинмен сулайды. Егер керосин бор сылағына келіп түссе, 
орындалған дәнекерлеу жарамсыз. 
Бакты жөндегеннен кейін оның жақтауын тоттан және ескі 
тығыздамалар қалдықтарынан тазартады. Зақымдалған төсемелерде 
майға төзімді резеңкеден және басқа тығыздағыш түрлерінен жасалған 
жаңа төсемемен ауыстырады. Резеңке төсемелерді бензинмен сүртілген 
бет бойынша резеңке желімінде орнатады. Тығын, клингерит және 
басқа төсемелерді кез келген майға төзімді лакта орнатады. 
Бактың ішкі бетін және түбін дақтардан тазартып, құрғақ 
трансформатор майымен шаяды. Радиаторлық шүмектерді қарап-
тексереді, тазартады және тығыз жабады. Дайындалған бакқа белсенді 
бөлікті 
баяу 
түсіреді, 
осы 
жағдайда 
матауыштарда 
оның 
жайғасымының көлденең орналасуын қатаң сақтау керек (орамалардың 
ластануын анықтау кезінде белсенді бөлікті құрғақ трансформатор 
майымен алдын ала шаяды). 
Белсенді бөлік багында бекіткеннен кейін трансформатор 
орамаларының ұштарын кірістерге және таңбаламаға сәйкес 
контакторлардан ертерек сөндірілген электрлік тізбекке жалғайды. 
Бакқа белсенді бөлікті жерге тұйықтау тізбегін қалпына келтіреді. 
Бактардан кернеуді реттейтін құрылғы жетегін және тексеру кезінде 
майда сақталатын біліктерді шығарады, және оларды олардың 

471 
конустық дисктерінде көрсетілген зауыттық сызықіздер бойынша 
трансформаторда орнатады. Контакторлар жұмысын тексереді. 
Ауыстырып қосқыш құрылғы циклограммасын алады және 
контакторлар багына тесу кернеуі кем дегенде 30 кВ болатын құрғақ 
майды құяды. Бак тетігіндегі резеңке төсеме сапасын тексеріп, 
трансформатор қақпағын және тексеру кезінде ашылған барлық люктар 
қақпақтарын орнатады, осы жағдайда төсемелерде бұрандалы 
қосылыстарды қатайту арқылы олардың саңылаусыздығын қамтамасыз 
ету керек. 
Тексеруді аяқтаған кезде трансформаторға май құяды. 35 кВ дейінгі 
кернеуге есептелген трансформаторға май құю вакуум жасаусыз 1 °С 
төмен болмайтын температурадағы маймен және белсенді бөлік 
температурасы май температурасынан асқан кезде жүргізіледі. 
Жеке тасымалданатын кеңейткіштер, газ шығару құбырлары және 
радиаторлар, тек зақымданулар анықталған немесе саңылаусыздық 
бұзылған жағдайда, құрастыру орнында сыналады және шайылады. 
Радиаторлар трансформатор майымен шаяды және биіктік бойынша 0,2 
м қоса алғанда, радиатор бекітілетін төменгі нүктеден май 
кеңейткішінің жоғарғы нүктесіне дейінгі қашықтыққа тең құбырдағы 
май қысымымен сынайды. Сынақ ұзақтығы 30 мин. Ақпа пайда болған 
кезде ақаулы орынды автогенмен балқымалайды, және сынақты 
қайталайды. Сынақтардан кейін радиаторларды 40...50°С дейін 
қыздырылған трансформатор майымен центрифуга (айырғыш) немесе 
сүзгі-сығымдағыш көмегімен оның сүзу қағазында дақ белгілері 
жойылғанға дейін шаяды. Радиаторлар ернемектерін төсемелерде 
бітеуіштермен жабады. Май көрсеткішінің және кеңейткіштің 
дәнекерлік қосылыстарын тексеру үшін лайұстар арқылы ондағы май 
қалдықтарын ағызып, құрғақ және таза маймен оның ішкі бетін шаяды. 
Тығындарды және май өлшегіш шыныны майда шаяды. 35, 15 және 35 
°С кезіндегі май деңгейлеріне сәйкес келетін бақылау жолақтарының 
болуын тексереді. Кеңейткіштің ішкі кеңістігін тоттан тазартады және 
құрғақ маймен мұқият шаяды. 
Соңғы құрылымдардағы трансформаторлар кеңейткішін тазарту 
алмалы бүйірлік қақпақ арқылы жүргізіледі. Кейін шыны 
мембрананың, газ шығару құбырының, тығыздаманың жарамдылығын, 
дәнекерлеу орындарының сенімділігін тексереді. Ақаулы мембрананы 
қалыңдығы 2,5.4 мм болатын шыныдан кесілген жаңа мембранамен 
ауыстырады. Газ шығару құбырының ішкі бетін шаңнан және тоттан 
тазартады. Оның төменгі ернемегінен ескі тығыздамаларды алып 
тастап, жоғарғы ернемек астында орналасатын ауа шығаруға арналған 
тығынды тексереді. Осыдан кейін құбырдың саңылаусыздығын 
сынайды, осы мақсатта оны 3 сағатқа трансформатор майымен 
толтырады. 

472 

жүктеу 9,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: