«Техникалық нормалау» №1 басылым ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені

Дәріс сабақтары және олардың қысқаша мазмұны

жүктеу 6,48 Mb.

бет	4/33
Дата	14.11.2018
өлшемі	6,48 Mb.
	#19631

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 33

13. Дәріс сабақтары және олардың қысқаша мазмұны:
ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БАЗАДАРДЫ ТАҢДАУ

Технологиялық процөстерді жобалаудағы ең жауапты кезеңнің бірі базалар таңдау. Базалар таңдау детальдың өңцеу маршруттарымен тығыз байланысты. Технологиялық базаларды белгілеу үшін дайындаманың өңделу маршрутын толың білу керек. Базаларды таңдаудағы негізгі мағлүматтар ретінде детальдың жүмыс сызбасы, дайындаманың сызбасы, дайындама мен детальдың техникалық шарттары беріледі.

Детальды өңдеу күрделігіке байланысты базалаудың әр түрлі әдіс-терін үсынуга болады:

I/ дайындаманы станокқа немесе қондыргьгга, оның өңделмейтін беттеріне /базаларына/ отырғызып, өңдеу процесін бір операциямен/мұнда бірнеше технологиялық деректер болады/ түбалікті бітіру; бүл

әдіс қарапайым дөтальдарды автоматта, агрегатты станокта және автоматты лимияларда қондырғы-серіктерді пайдаланып өңдеуде кездеседі

2/ дяйындаманы турақты өңцелген беттерге базалайды; ол беттерді технологиялық процестің бірінші операциясында арнайы өңцейді; бұл әдіс өте күрделі пішінді детальдарды орнату мен өңдеуде кездеседі

3/ бүл әдіс екінші әдіске үқсас, бірақ бірінші операцияда алынған базалық беттерді ең соңгы фиништік операцияны жургізер алдында қайтара әрлеп өңдейді. Бүл әдіс өте күрделі және дәлдігі жогары детальдарды өңдеуде кездеседі;

4/ дайындаманы ар түрлі өңделген және ауыстырылып отыратын баэалайды; бүл беттердің бірсыпырабын өңделмейтін беттерге базлап алады, ал қалған белігін кейінгі өңделген базалық беттерді пайдаланып алады. Кейбір операцияларды өңделмейтін беттерге базалап жүргізеді. Бүл әдіс ырықсыздықтан туады; бірақ кейбір өрекше талаппен

өңделетін детальды жасауда бүл әдістерді еріксіз қолдануга тура келеді.

5/ бүл әдістің тәртінші әдістен айырмашылығы базалық беттерді бірнеше рет өңдей береді. Мысал ретінде планка сияқты детальдарды ажарлау станогында бірнеше рет аударып-теңкеріп өңдеуді көлтіруге болады.

Технологиялық базаларды таңдауда конструкторлық, өлшемдік, қүрастырым және технологиялық базаларды толық сай етуге тырысу қажет; бүл жагдайда базалау ауытқуы нөлге теңеліп, өндеу дәлдігі жақсарады.

Технологиялық базаларды түрақты үстау детальдар беттерінің өзара орналасу дәлдіктерін көтереді. Детальды өңдеудегі ең келелі дәлддік оларды бір рет қана орнатумен; бір операция арқылы бірнеше технологиялық әрекет жүргізу арқылы ғана алынады. Егер дайындаманы орнатуды себепсіз ауыстыра берсе,. онда ол әрекеттерден ойдагыдай өңдеу дәлдігі шықпайды.

Пайдаланатын базалар түрақты болса, онда қолданылатын қондыр гьлардың да конструкциялары біртекті болады; бүл өңдеу процесін автомаматтандыруда өте қажет. Кейде бүл принципті сақтау ушін қолайсы детальдардың беттерінде арнайы базалар көзін тудырады; мундай базалар көздері рөтіңде біліктің түп бетіндегі арнайы өңделген центрлік үяны, рычагтардағы бобышкаларды, иін біліктерінің беттеріндет арнайы орындарды, фланецті қорайтардағы базалау беядеулерін және т.б. көрсетуге болады.

Егер базаларды ырықсыз ауыстыру керек болса, онда дәлдігі аз
беттен дәлдігі жоғары беттерге өткен жөн; бүл әдісті базаларды бірізділікпен ауыстыру дейді. Эр түрлі жағдайларда детальдың күрделілігіне байланысты базалаудың бірнеше схемалары ұсынлуы мүмкін;бүл
бірімен-бірін салыстыруда, орнату ауытнуының мәнін, өңдеу өлшемдерінің ауытқуын және базалық беттер өлшемдерінің шектерін санау арқылы негіздеу әрекетін жүргізген жән. Базалау схемаларының варианттар санын азайту үшін типті базалау схемаларын қолдану абзал.

Базалар таңдауда мынадай қосымша ойларды ескерген жөн: дайындаманы ыңғайлы орнатып және шығарып алу, оны қысу күшімен сенімді және икемді бекіту, кескіш аспаптың дайындама беттерінің жан-жағынан келе беруіне мүмкіндік туғызу.

Таңдап алынған базалар арқылы дайындама беттерінің дәлдігіне және оның кедір-бүдырлығына қойылатын талаптар түжырымдалады.
ДАЙЫНДАМА БЕТТЕРІНІҢ ӨҢДЕУ МАРШРУТТАРЫН ТАҢДАУ
Дайындаманы өңдеудегі әдіптер мен технологиялық операциялардың әрекет-аралық өлшемдерін ғылым-техникалық тұрғьдан негіздеу үшін оның әрбір беттерінің өңдеу маршрутын білу қажет.

Детальдың өңдеу беттерінің маршрутын кесте пайдалану әдісімен таңдауды профессор В. В.Матвеев үсынған; бүл әдіс бойынша әрбір керекті жағдайға тән детальдың жазықтық, сыртқы және ішкі цилиндрлік беттерріне ұйлесімді өңдеу маршруттары есепті түрде таңдалады. Тәсілдің ең ұтыццы жерлері дайындаманың түрін, материалын, материалының күйін, кедір-бүдырлықтарын, өлшемдер, пішіндер және олардың өзара орналасу дәлдіктерін қамтиды; оның үстіне детальдың беттерін өңдеудегі неше түрлі варианттарды, олардың еңбексыйымдылығымен салыстыруға мүмкіндік береді.

Беттердің өңцеу маршрутын таңдауға керекті бастапқы мағлүмат детальдың жұмыс сызбасы.

Маршрут таңдау кестесінің сипаттамасы

Маршрут таңдау кестелері кестелерінде келтірілген; бүл кестелер бірінен-бірі горизонтальды қос сызықпен белінген негізгі және қосымша екі алқаптан түрады.

Біріиші негізгі алқабы бетті өңдеу маршрутының вариантын анықтау үшін қосымшасы - сол вариантты еңбексыйымдылығы коэффициентімен, дәлдік және сапа көрсеткіштерімен бағалау үшін берілген.

Кестесің нөмірлері бар бағаналары, өңдеу әрекеттерінің аттары және иегізгі, қосымша алқаптардың жолдары жазылған бөліктері бар.

Негізгі алқаптың бағаналары дайындаманың түрі мен күйін сипаттайды Негізгі алқап клеткаларының ішіндегі цифрлар беттерді өңдеуге керекті технологиялық әрекеттердің балгілері.

Косымша алқаптың бағаналары еңбексыйымдыльғы коәффициентін, өңдеу беттерінің дәлдігі мен кедір-бүдырльғын айқындайды.

Кестелермен жүмыс істеу тәртібі

І. Дотальдың өлшемдерін аңиқаттайтын эмпирикалық коэффициенттердің мәндерін анықтайды / кестенің ең астыңғы жолына қара/.

жазық беттер үшін	К₁=0,002·A+1
	К₂=0,002·Г+1
цилиндрлік сырт беттер үшін	К₁=0,004·Г+1
тесіктер үшін К₁=0,002·Г+1	К₂=0,002·d+1

мүндағы А - технологиялық базадан берілген аралық;

Г - беттің ең үлкен габаритті өлшемі;

ц - тесіктің диаметрі.

/ЗІ.2/формулалары өңдеу дәлдігін анықтайды, өйткені ауытқу мәндері көбіне өңдеу бетінің номиналды өлшемдеріне байланысты.

Дайындаманың түріне, детальдың материалына және сапасына байланысты негізгі алқап баганасынан беттің керекті өңдеу маршрутын анықтайды.
Беттің керекті дәлдігін, кедір-бүдырлығын қамтамасыз ететін техналогиялық әрекетті іздеу арқылы тиісті бағанадан табады; бүл қи-мылдың дүрыстьғын кестенің қосымша алқабында жүргізеді. Табылған багананың соған сәйкес жолымен қиылысқан цифрлы клеткасында бетті өңдеу маршрутының варианты турады.
Осы клеткадагы кез келген цифрды таңдап алып, сол жолмен солдан оңға қарай жылжи отырып, цифрлары бар бағанаға дейін тіреліп, сондагы төхнологиялық әрекеттің атын жазып алу керек. Осы қимылды клеткадагы барлық цифрлармен қайталайды, Сөйтіп, бетті өқцеу маршру-тынь бірнеше варианты қалыптасады.
Өңдеу маршрутының варианттарын еңбексыйымдылыгы коәффициенттерін табу арқылы салыстырады; еңбек сыйымдылыгы коэффициөнтінің мәні қосымша алқаптың жоғарғы жолында көрсетілген.

Ең жақсы үйлесімді варианттың еңбексыйымдылыгы коэффициенті аз болуы керөк.

Жазықтық беттеріңің маршрутын таңдау мысалдары

ЗІ.З-суретте көрсетілтен қорап деталының І-бетін өңдеуге маршрут таңдау керек болсын. Бастапқы мағлүматтар: детальдың материалы -болат 45 X, қаттылыты НКС 50.

Шешуі:..

I. 31.1- кёстеңі пайдаланып, оның қосымша алқабының І7-жолынан К1 және К2 коәффициөнттерін тауып, оның мәндерін есептейміз

3-сурет. Қорап деталының жұмыс сызбасы

2. Өңдеуге көректі маршрут 2-жлында тұр /болат: термия өңдеуіңен кейін; шташтадған дайындама/;

3.Ең соңғы технологиялық әрекет кестөнің негізгі алқабының 10-бағанасынан кейінгі, өң жақыны ІІ-бағанаға сәйкес /түрпайы ажарлау/ Осы технологиялық әрекеттермен техникалық қойылған шарттың орындалуын тексереміз. Бағана бойынша II, жол II -дің қиылысуындағы /клетка ІІ- ІІ / кедір-бүдыр мәні

мкм; бүл ЗІ.З-суреттегі қораптың техникалық шартына сай. Технолориялық баэадан алынган өлшем ауытқуы /клетка II-12/

мм; бүл жағынан да сызбаның шарты орындалған. Жазықтықтан ауытку /клетка 11-16/

мм; бүл жағы да сызба шартының ішінде.

жүктеу 6,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 33