Техника ќауіпсіздігі туралы ќўрылым

әдістемелік нұсқаулықтар

050709 «Металлургия» мамандығының тәлімгерлері үшін

Павлодар

ББК 34.33я7

А 89

С. Торайгыров атындағы ПМУ металлургия кафедрасының отырысында ұсынылған
Пікірсарапшылар:

техника ғылымдарының кандидаты, профессор М.М. Сүйіндіков

А.Ж. Таскарина

А 89 Асыл металдар металлургиясы: зертханалық жұмыстарды орындауға арналған әдістемелік нұсқаулықтар / құраст.

Г.Б. Байділдаева, З.Б. Каршигина, А.Ж. Таскарина. – Павлодар: С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2008. – 16 б.

Әдістемелік нұсқаулық 050709 «Металлургия» мамандығының мемлекеттік стандартына сәйкес МЖМБС РК 3.08.335 – 2006, жасалған.

ББК 34.33я7

© Байділдаева Г.Б., Каршигина З.Б., Таскарина А.Ж., 2008

© С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2008

Кіріспе
Әлемнің көптеген елдерінің тұрақты экономикалық дамуының басты факторы болып халықаралық алтын саудасы мен алтын өндірісі, мемлекеттің саяси және экономикалық тәуелсіздігін қамтамасыз ету болып табылады.

Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі ғылыми – техникалық саясаты экономикалық даму бағытының артықшылығы бойынша ресурстар концентрациясына бағытталып, бірінші кезекте мемлекеттік ғылыми – техникалық бағдарламамен анықталған. Осындай бағдарламалардың қатарына «Қазақстан алтыны» бағдарламасы кіреді. Қазақстан Республикасы Үкіметімен қабылданған өнеркәсіп саясаты концепциясына сәйкес алтын өндіру өнеркәсібі мемлекеттің экономикалық потенциалын анықтайтын басым бағыттың бірі болып мойындалды.

Осыған байланысты алтын алу өнеркәсібі, ғылыми зерттеу және жобалық мекемелер үшін жоғары білікті мамандар дайындау өз кезегінде өткір мәселелер болып отыр.

«Асыл металдар металлургиясы» пәні инженер металлургтерді дайындау үшін, әсіресе Қазақстан Республикасында құрамында алтыны бар шикізатты гидрометаллургиялық әдіспен қайта өңдеудің жылдам өсуіне байланысты қажет болды.

«Асыл металдар металлургиясы» пәнін үйренудің мақсаты тәлімгерлердің асыл металдар өндірісіндегі дәстүрлі, қазіргі және жетістікті технологиялық үрдістер мен жабдықтармен танысу болып табылады. Пәнді оқу барысында тәлімгер асыл металдар металлургиясы үрдісінің теориялық негізімен танысады, зертханалық сабақтарда теориялық білімдерін жетілдіреді, тәжірибелік сабақтарда қажетті технологиялық есептеулер жүргізеді және берілген құрамдағы кендерді қайта өңдеудің рациональдық сұлбасын таңдайды және танысады.
Техника қауіпсіздігі туралы нұсқау

Зертханалық жұмыстар кезінде келесі тәртіптерді сақтау қажет:

1) жұмыс алдында оны орындау әдістемесімен танысу керек;

2) пәнді жүргізуші оқытушының рұқсатынсыз жұмысты бастамау керек;

3) ешқандай заттың дәмін татуға болмайды;

4) ешқандай құрғақ затты қолмен араластыруға және ешқандай ерітіндімен қолды сулауға, әсіресе қолдың жарақаты болса, болмайды;

5) жұмысты бастамас бұрын газ жүру жүйесін тексеру керек;

6) арнайы киімсіз және жеке (дербес) қорғану құралдарынсыз жұмыс жасауға тыйым салынады;

7) нұсқауда көрсетілмеген жұмысты жетекшінің рұқсатынсыз жасауға қатаң тыйым салынады;

8) жұмыс уақытында және жұмыс орнында тамақтануға қатаң тыйым салынады;

9) химиялық ыдыстардан ішуге болмайды;

10) зиянды газ және буларды бөлетін жұмыстардың барлығын тек қана сорғыш шкафтарда жасауға рұқсат етіледі және желдетіс қосулы болу керек. Сонымен қатар шкафтың ішіне басты сұғуға тыйым салынады. Бақылауды тек қана шынылы терезе арқылы жүргізу керек;

11) ыстық немесе улы сұйықты ыдыспен тасу кезінде міндетті түрде оны өзіңнен алшақ ұстау керек, бір қолға резеңке қолғап киіп ыдысты мойнынан, ал екінші қолға сүлгіні алып ыдыстың түбінен ұстау керек;

12) қыздырылған отбақырды өзіңнен алшақ темір табақпен ұстап тасыған жөн;

13) ерітілген тұзы бар отбақырды сумен суытуға болмайды, оны алдын-ала ауада қатайыңқырағанша ұстау керек;

14) затты иісінен анықтаған кезде ыдысты бетке өте жақындатуға болмайды. Ыдысты қолсозым қашықтықта ұстап, ауа ағынын өзіңе қарай бағыттау керек;

15) сілтіні (сілтілі металдарды, олардың тотықтарын және тотық гидраттарын) жалаңаш қолмен ұстауға болмайды, тек қана резеңке қолғаппен, кішкентай қысқышты, қырғышты немесе фарфорлы қасықты және т. б. қолдану қажет;

16) сүзгіні қыздыру және буландыру кезінде оларды алдын-ала жақсылап араластыру керек, әйтпесе әртүрлі тығыздықтағы төменгі және жоғарғы қабаттарын жуатын сұйықтардың тығыздықтарының әртүрлілігінен сұйық қайнап кетуі мүмкін;

17) қыздыру немесе буландыру кезінде мыналарға қатаң тыйым салынады:

• 
  суытылмаған тұз салынған шыны сауытқа ыстық немесе суық суды құюға;
  
• 
  бейтараптандыру кезінде ерітіндіні тез құюға;
  
• 
  резеңке бастырмасыз ерітіндіні моншадан алуға;
  

18) шыны сауытты жанынан ұстау керек;

20) қышқыл (күкірт, азот, тұз және т.б.) төгілген жағдайда құм немесе ағаш үгіндісін сеуіп және қалақпен қышқылды құм немесе ағаш үгіндісімен бірге жинап, шелекке салып алу керек. Еденді сода қосылған сумен жақсылап жуу керек;

21) сынаманы пешке және плиткаға қойғанда, сынаманы түсіру және алу кезінде, электраспаптар өшіріліп тұруы керек; кернеуге қосылып тұрған электраспаптың шаңын сүртуге тыйым салынады. Тек аспап өшірілген жағдайда ғана құрғақ сүрткішпен сүрту керек;

22) қышқыл немесе сілті теріге тамған жағдайда зақымданған жерді көп мөлшерде ағынды сумен 3-5 минут жуу керек;

23) шынымен кесіп жарақаттанған жағдайда жарақатта шыны қалдығы қалмауын бақылап, сосын жарақаттанған жерді жуып, йод жағып, залалсызданған бинтпен орау керек;

24) зертханада шылым шегуге «ҚАТАҢ ТЫЙЫМ САЛЫНАДЫ!»;

25) балқыманы араластыру немесе қожды алып тастау үшін оқшаулағыш материалдар (эбонит, текстолит, органикалық шыны, винипласт, ағаш және т.б.) жасалған тұтқасы бар бұлғауыш және қырғышты қолдану керек;

26) кез келген қондырғыға жөндеу жүргізген кезде негізгі ажыратқыштан өшіру керек және ажыратқыш орналасқан қалқаға «ІСКЕ ҚОСУҒА БОЛМАЙДЫ! ЖЕЛІДЕ ЖҰМЫС ІСТЕП ЖАТЫР!» деген жазуы бар кесте ілінуі керек.

№ 1 – зертханалық жұмыс. Циандық ерітіндіні дайындау және талдау

Тәлімгерлерге циандық ерітіндіні дайындау әдістемесін және ерітіндідегі цианид концентрациясын анықтауды үйрету.

Кеннен алтынды циандау тәжірибесін орындау алдында, концентрациясы 0,1-0,15 % KCN болатын, циандық ерітіндіні дайындау қажет. Құрамы 5-7 % KCN тұратын ерітіндіден бізге қажетті ерітінді дайындалады.

B – дайындалатын ерітіндінің көлемі, мл;

С₁ – бастапқы күшті ерітіндінің концентрациясы;
В₁ – бастапқы күшті ерітіндінің көлемі, мл.

Ерітінді дайындалғаннан кейін титрлеумен келесі әдістеме бойынша тексеріледі. 100 мл-ін сыйымдылықтағы шыны сауытқа тамшуырмен дайындалған ерітіндінің 10 мл құяды және тазартылған сумен 40 мл-ге дейін сұйылтады. Содан кейін 3-5 тамшы 5 % йодталған калий қосады және 6,523 г/л AgNO₃ құрамды азотқышқылды күміс ерітіндісімен (баяу рең пайда болғанша) титрлейді. 2 мл AgNO₃ ерітіндісі 10 мл сыналатып ерітіндіні титрлеу кезінде цианидтің 0,1 %-ды концентрациясына сәйкес келеді.

С – сыналатын ерітіндінің концентрациясы.

Титрлеуден кейін ерітіндідегі цианид концентрациясын дәлдеп түзету керек.