Тәрбиенің қагидалары.
Тәрбиелік мақсатқа сәйкес, тәрбие
кешенді міндеттерді шешуді дүниетанымы кең, ой-өрісі жоғары, жеке
тұлғалық қасиеттері дамыган адамның негізін қапыптастыру; еңбек,
таным, қогам, отбасы, уақытгы тиімді пайдалана білу тэрізді әлеумет-
тік қызметтерді өз мәнінде қабылдап, оларды пайдалана білуге даяр-
лау, кәсіп тавдау; өз тагдырын өзі шешуге мүмкіншілік жасау, оқушы-
лардың өзін-өзі тэрбиелеуіне, өз бетімен білім алуына мүмкіндіктер
туғызуды алға кояды.
2015 жылы ұсынылган «Тәрбиенін тұжырымдамалык негізде-
рінде» тәрбие қағидасына жан - жақгы тоқталады. «Тэрбие кағидасы -
тэрбиешілер міндетті түрде сақтайтын, тәрбиені үйымдасытрудың аса
маңызды ережелері, бастапқы ережесі дей келе, кағиданың барлық ба-
ғыттарына тоқталады: табигилылық қағидасы, мэдени сэйкестілік қа-
ғидасы, гуманистік багыт қағидасы, этникалық қағида, бірлік талабы
мен сабақтастықты қамтамасыз ету қагидасы, тәрбиенің үздіксіздік қа-
ғидасы, элеуметтік өзара іс-әрекеттер тиімділігі қагидасы, элеуметтік
барабар қағидасы, демократияландыру кагидасы, вариативтілік қагида-
сы. Ал,
мақсатттылық қагидасына
мақсатты талаптын айқындығын,
ұжымдық сұранысқа нақгы есеп жасауды, тэрбие кызметінін басты
түрлерін дұрыс таңдауды қарастырады»,- деп анықтама берілген. Тэр-
бие табиғи жэне әлеуметтік-мэдени үдерістердің өзара байланысының
141
ғылыми түсінігіне және балаларды тәрбиелеуде олардың жеке түлға-
лық жэне жас ерекшеліктерін ескерудің кажеттігіне, жалпы адамзат-
тық құндылықгарға, күндылыктарға сай дәстүрлер мен үлттық мэдени
нормаларға жэне аймактық ерекшеліктерге сэйкес қүрылады, эрбір же-
ке түлғаға қүрметпен қарайтын, оның бостандығын жэне әлеуметтік
құкын мойындайтын гуманистік идеяны жэне бағытты бірінші орынга
қояды; педагогтьщ білім апушыларға жэне тэрбиешілерге өздерін-өз-
дері дамытуға жауапкершілікті субъекті ретінде қарауын, сондай-ақ,
субъектінің-субъектіге көңіл бөледі.
Тзрбие удерісінің қағидалары:
ізгілік бағыттылығы, жалпыадам-
заттық құндылыктар, мәдениеттілік, үздіксіздік, табиғилық, түтастық,
үлттық т.б. бірі - бірімен сабақтастықта кешенді түрде үйлескенде
тэрбиенің жетістікке жетеді.
Тәрбиенің ізгілік бағыттылыгы
- тэрбие мазмүнының қүнды-
лық, дүниетанымдық бағытын немесе қүндылықгар жүйелерін жэне
өмірдің мәнін, рухани байлыкты түсіну, ұрпақган үрпаққа жеткізу;
жалпыадамзаттық жэне үлттық мэдениетгі игеру; элеуметтендіру, қо-
ғамдык тэжірибені жинақтап, тұлғаның азаматтық іс-эрекет тэжіри-
бесін дамыту; тұлғалык бағдарын дамыту (өзін-өзі тану, өзін-өзі рет-
теу, өзін-өзі бақылау, өз өмірін ұйымдастыру қабілетін жетілдіру);
тұлғаның денсаулығы мен тэн түзілісіне байланысты табиғи бағдарын
ескеру.
Жалпыадамзаттьщ құндьшьщтар -
халықтык дәстүрлерде,
адамгершілік үдерістерде, жеке түлғаның қасиеттері, адамгершілік үл-
гілері жинақгалған күйде, әдептіліктің қоғамда қабылданған үлгісі ре-
тінде, түрлі халықгың, түрлі діннің, түрлі дэуірдің рухани мақсаттарын
жақындастыратын кұбылыс.
Мәдениеттілік -
адамзат игілігі ретінде үрпақтан - үрпаққа,
материалдық жэне рухани байлык жасауынан көрінетін, қоғам мен
адамның белгілі тарихи даму дәрежесі, қазақ халқының мэдени мүра-
ларында мемлекет күраушы ұлттың дүниетанымы, тілі мен ділі, бол-
мыс-бітімі көрініс тауып, олар үлттық мәдениетті адамды қоғамға
лайык тәрбиелеу, жетілдіру, қызмет істету Отан, адам, түлға, өмір,
адамдардың бір-біріне мейрімділік карым-қатынасы, шыншылдық, эді-
леттілік, білім, ғылым, өнер адамның өмір сүруіне деген материалдык
жағдайдың болуы.
Үлттьщ тәрбие беру
- эр адамзатгың өз Отанына деген саналы
қатынасын, мемлекеттік тілді, мемлекет қүрушы ұлттың мәдениетін
меңгеруді, мемлекеттің ұлтгық бірлігін нығайту қажеттілігін түсінуді
қалыптастыру. Сонымен бірге тэуелсіз Қазақстанның жетістіктеріне
мақтанып, ұлттық рухты күшейтуге, азаматтык борыш, перзенттік па-
рыз ұғымдарын дұрыс қалыптастырып бағыттауға, болашақ маман-
дардың кәсіби жауапкершілігін дамытуға ықпал ету.
142
|
