Педагогикалық қарым-қатынасты ізгілендіру мен демок-
ратияландыруга негізделген технологиялар
(ынтымактастык техно-
логиясы, Ш.А.Амоношвилидің ізгілікті-тұлгалық технологиясы, Е.Н.
Ильинаның эдебиетті адам капыптастыру пэні ретінде оқыту жүйесі,
т.б.);
2)
Оқушылардың іс-зрекетін белсендендіру мен күшейтуге
негізделген технологиялар
(ойын технологиясы, проблемалык окыту
технологиясы, В.Ф.Шатаповтың тірек белгілері негізінде оқыту техно-
логиясы, Е.И.Пассовтың коммуникативті карым-катынас негізінде
окыту технологиясы, т.б.);
3)
Оқыту процесін тиімді үйымдастыру мен басқару
негаіндегі технологиялар
(багдарламалык оқыту, дифференциалды
оқыту технологиясы (В.В. Фирсов, Н.П. Гузик), оқытуды жекелендіру
технологиясы (А.С. Границская, Инге Унт, В.Д. Шадриков), тірек
нұскаларын пайдалана отырып, түсіндіріп басқарудагы алдын-ала
окыту (С.Н. Лысенкова), оқытудың топтык жэне ұжымдық тэсілі
(И.Д.Ривин, В.К.Дъяченко), компьютерлік (акпараттык) технологиялар
жэнет.б.
4)
Оқу материалын эдістемелік жетілдіру жэне дидак-
тикалық қайта қуру негізіндегі технологиялар
(П.М. Эрдниевтің
дидактикалык бірліктерді
ірілендіру, В.С.
Библер мен С.Ю.
Кургановтын «Мэдениеттер диалогы» Л.В.Тарасовтың «Экология
жэне диапектика» жүйесі жэне т.б.);
5)
Баланың табиги дамуына сүйенетін, халық педагоги-
касының эдістерін пайдаланатын табиги үйлесімділік:
Л.Н.
Толстой
бойынша
окыту;
А.Кушнир
бойынша
сауаттылыққа
тәрбиелеу, М.Монтессоридін өздігінен дамыту технологиясы жэне т.б.;
6)
Алътернативті технологиялар:
Р.Штейнердің вальдорф
педагогикасы, С.Френенің еркін еңбек технологиясы жэне т.б.;
7)
Кешенді технологиялар:
А.М. Тубельскийдің өзін-өзі
анықтау мектебі, И.Ф. Гончаровтың «Орыс мектебі», Е.А. Ямбургтың
«Бэрі үшін арналган мектебі», М.Бапабанның «Парк мектебі» т.б.
309
14.5.
Педагогикалық технологиялардың түрлері және сипат-
тамалары.
1)
Тұлгалық-багдарлық білім беру технологиялары
гуманизм
идеясына негізделген жэне тұлганы басты кұндылык ретінде багалай-
тын технологиялар. Педагогикалык теорияда барлық технологиялар
окушы тұлғасын дамытуға бағытталған, дегенмен тұлғалык-бағдарлык
технологиялар негізгі ерекшелігі мұғалім мен окушы тұлгаларынын
ізгілік катынаска негізделуінде, окушынын оку ортасын ізгілендіруде.
Педагогикадағы бұл багыттын өкілдері Ш.А.Амонашвили,
В.В.Сернков, Ю.И.Турчанинова, И.С.Якиманская, А.А.Бейсенбаева
т.б.
Осы багыт бойынша окыту үрдісі мен окушының өздігінен оқу
үрдісі ажыратылып карастырылады, ягни, оқушынын оқу арқылы тұп-
ғалык касиеттерін дамытуға баса назар аударылып, онын жеке дара-
лыгына, темпераментіне, мінезіне, өзіндік карым-катынас жасау сти-
ліне, қайталанбастыгына, оқыту үрдісін оқушыга барынша колайлы
етіп бейімдеуге басымдық беріледі.
Тұлгалык-багдарлык окыту технологиялары мынандай тұжы-
рымдамаларға негізделеді:
1) Білім алу аркылы адам өзін-өзі калыптастыру, өзінін кай-
таланбас жан екенін сезіну, өзінін болашагына өзі жауапты екенін
түсіндіру;
2) Мұгалім тарапынан оқушыға камқорлык, құрмет пен сый-
ластық танытылып, олардың өзін-өзі өзектендіру, өзін-өзі дамыту,
өзін-өзі таныту, өзін-өзі тэрбиелеу тетіктерін калыптастыру;
3) Гуманизм идеялары негізінде оқушылардың коғам, мэде-
ниет, элеуметтік ортаның белсенді мүшесі ретінде кұндылыктык
бағдарларын калыптастыру;
4) Оқушынын интеллектуалдык элеуетін ашуға, шығармашы-
лық қабілеттерін дамытуға, қажеттіліктер жүйесін дұрыс аныктай
білуге үйрету;
5) Тұлгалық-багдарлық технологияларын қолдануда түсіндіру-
ден түсінуге, монологтан дналогқа, сырттай бакылаудан өзіндік
бақылауға, сырттай бағалаудан өзін-өзі бағалауга, сырттай баскарудан
өзін-өзі басқаруға ауысудың талап етілуі;
6) Оқушылардың өз бетінше шешім кабылдауға, өздігінен оку
траекториясын анықтауға мүмкіндіктер жэне еркіндіктің берілуін қада-
галау;
7) Субъект-субъектілі карым-катынас негізінде эр окушыныц
табысты іс-әрекет етуіне, оқу жетістіктері мен қатар адами кұнды
касиеттерді калыптастыру.
Тұлгалық-багдарлық білім беру технологиялары макротехноло-
гиялар санатында болып есептеледі, сондыктан басқа да көптеген
310
технологиялардың табысты қызмет етуіне негіз бола алады. Осы тех-
нологиялар топтамасына Ш.А.Амонашвилидің ізгілік-гұлгалык техно-
логиясы, дамыта оқыту технологиясы, ынтымакгастық технологиясы,
т.б. жатады.
2)
Үжымдық-танымдык іс-эрекет технологиялары. Оқы-
тудын ұжымдық түрлері ертеден қалыптасқанымен, оның ерекше-
ліктерінің арнайы зерттелуі А.Г.Ривин, В.К.Дьяченко еңбектерінде
қарастырылады. Бұл технологияның түйінді идеялары окыту үрдісінде
кездесетін төмендегідей карама-кайшылықтарды шешуге бағытталган:
- Мүғалімнің белсенді оқыту эрекеті мен окушылардың сыл-
бырт бақылаушылык эрекетгері арасындагы карама-кайшылык;
- Оқытудың ұжымдык түрін пайдалана отырып окушылардың
өзара қарым-қатынастарына қатаң шектеу кою арасындағы карама-
қайшылық.
Аталған қарама-қайшылыктарды шешу мақсатында ұжымдык-
танымдық іс-эрекет технологиясы топтық, шағын топтық, жеке, жұп-
тық оқыту түрлерін, жұптар мен шағын топтар құрамының ауыспалы
болуын, оқушылардың өзара бірін-бірі оқытуларын, өзара бірін-бірі
бақылау мен бағалауларын, өзара көмек көрсету қагидаларын басшы-
лыкка апады.
Оқушының оқу-танымдык үрдісіне колайлы ортаны колабора-
тивті орта деп атайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
